Podatnicy prowadzący księgę podatkową roczny dochód do opodatkowania ustalają na podstawie dokonanych w niej zapisów. Ze względu na to, że zeznanie podatkowe za 2023 r. trzeba złożyć w urzędzie skarbowym do 30 kwietnia 2024 r., jest to też ostateczny termin zamknięcia księgi za 2023 r.
Aby stanowić podstawę do właściwego ustalenia dochodu do opodatkowania, księga podatkowa powinna odzwierciedlać stan rzeczywisty oraz być niewadliwa, a więc prowadzona zgodnie z przepisami rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów (Dz. U. z 2019 r. poz. 2544). Przed zamknięciem księgi warto więc dokonać jej przeglądu, ponieważ popełnione w trakcie roku błędy mogą rzutować na wysokość osiągniętego dochodu za dany rok. Wykryte podczas takiej weryfikacji błędy należy skorygować.
W księdze koszty i przychody określonego rodzaju ujmuje się w odpowiednich kolumnach zgodnie z objaśnieniami stanowiącymi załącznik nr 1 do rozporządzenia. Przy ich wpisywaniu do księgi mogą wystąpić błędy polegające m.in. na ujęciu kwoty przychodu w kolumnie kosztowej lub wpisaniu kosztu w kolumnie służącej do ujmowania przychodów. Błędy w zapisach mogą polegać także na zaksięgowaniu niewłaściwej (zaniżonej lub zawyżonej) kwoty przychodu lub kosztu albo kwoty nieprawidłowo uznanej za przychód lub koszt. Weryfikując zapisy, trzeba przeanalizować m.in., czy wpisana kwota odpowiada kwocie wyrażonej w dowodzie księgowym, który był podstawą zapisu. Zdarzają się także pominięcia określonych operacji lub kilkakrotne ujęcia tych samych. Wszystko to powoduje zawyżenie lub zaniżenie przychodów lub kosztów branych pod uwagę przy ustalaniu dochodu.
W przypadku operacji dokonywanych na przełomie roku ważne jest, aby prawidłowo określić datę operacji gospodarczej, gdyż ujęcie jej pod niewłaściwą datą może skutkować błędnym ustaleniem przychodów i kosztów danego roku. Przykładowo, jeśli podatnik w grudniu 2023 r. otrzymał towary, za które faktura została wystawiona w styczniu 2024 r., to koszt ich zakupu powinien wpisać do księgi za grudzień 2023 r. w kolumnie 10 "Zakup towarów handlowych i materiałów wg cen zakupu" na podstawie opisu lub specyfikacji towarów, pod datą ich otrzymania. Towary te powinny być wykazane w końcowym spisie z natury, gdy na dzień 31 grudnia 2023 r. były na stanie. Wtedy fakturę wystawioną w styczniu 2024 r. należy podpiąć pod opis (specyfikację). Jeśli wystąpiłaby różnica w wartości towarów, należy ją ująć w kolumnie 10 księgi za 2024 r. w dacie otrzymania faktury.
Mogło się też zdarzyć, że przedsiębiorca otrzymał wystawioną w grudniu 2023 r. fakturę zakupu towarów, które dostarczono do jego firmy w styczniu 2024 r. Wówczas koszt zakupu towarów powinien wpisać do księgi w kolumnie 10 pod datą wystawienia faktury, tj. w grudniu 2023 r.
Z kolei gdy podatnik odesłał do dostawcy, np. w ramach reklamacji, zakupione w grudniu 2023 r. towary, a fakturę korygującą z tego tytułu otrzymał w styczniu 2024 r., zwrócone towary powinien wykazać w spisie z natury na dzień 31 grudnia 2023 r. jako towary będące jego własnością, które znajdują się w dniu sporządzenia spisu poza zakładem, a otrzymaną fakturę ująć w styczniu 2024 r. Gdy podatnik otrzyma wystawioną w styczniu 2024 r. fakturę korygującą dotyczącą rabatu udzielonego na towary zakupione w grudniu 2023 r., to rabat z niej wynikający powinien ująć w księdze pod datą otrzymania faktury korygującej, czyli w 2024 r. Gdyby podatnik udzielił w 2024 r. rabatu na sprzedane w 2023 r. towary, to zmniejszenia przychodów ze sprzedaży towarów dokonanej w 2023 r. w związku z udzielonym rabatem powinien dokonać w księdze pod datą wystawienia faktury korygującej, tj. w 2024 r.
Po zakończeniu roku podatkowego podatnicy prowadzący księgę dokonują rocznego podsumowania zapisów w księdze w kolumnach od 7 do 14. Podsumowania tego można dokonać na dwa sposoby. Wybór sposobu jest uzależniony od tego, czy w trakcie roku zapisy w księdze były sumowane za poszczególne miesiące roku, czy podsumowań dokonywano narastająco od początku roku. Gdy podsumowania poszczególnych kolumn dokonywano narastająco od początku roku, to po ich dodaniu na koniec grudnia podatnik uzyska kwoty przychodów i kosztów za dany rok podatkowy. Z kolei jeśli nie dokonywano podsumowania zapisów narastająco, to po zakończeniu roku trzeba sporządzić zestawienie roczne, tj. wpisać do właściwych kolumn sumy z poszczególnych miesięcy i dodać je do siebie. Otrzymane wyniki to wartość rocznych przychodów i kosztów.
Po podsumowaniu zapisów wprowadza się do księgi spis z natury sporządzony na dzień 31 grudnia danego roku. Sporządza się go zgodnie z § 24-26 rozporządzenia. W praktyce przyjęło się ujmować spis z natury w księdze w kolumnie 10. Należy mieć na uwadze, że wartość spisu wpisana do kolumny 10 nie podlega sumowaniu z innymi kwotami z tej kolumny. Wartość remanentu można ująć też w innej kolumnie, np. 15 albo 17 "Uwagi".
Jak wynika z art. 24 ust. 2 ustawy o pdof (Dz. U. z 2024 r. poz. 226 ze zm.), u podatników prowadzących księgi podatkowe dochodem z działalności jest różnica pomiędzy przychodem a kosztami uzyskania tego przychodu. Wartość tę powiększa się o różnicę pomiędzy wartością remanentu końcowego i początkowego towarów handlowych, materiałów podstawowych i pomocniczych, półwyrobów, produkcji w toku, wyrobów gotowych, braków i odpadków, jeżeli wartość remanentu końcowego jest wyższa niż wartość remanentu początkowego. Natomiast pomniejsza się ją o różnicę pomiędzy wartością remanentu początkowego i końcowego, jeżeli wartość remanentu początkowego jest wyższa.
Zgodnie z pkt 22 objaśnień stanowiących załącznik nr 1 do rozporządzenia w celu ustalenia dochodu osiągniętego w danym roku podatkowym należy:
1) ustalić wysokość osiągniętego przychodu w roku podatkowym (kolumna 9),
2) ustalić wysokość poniesionych w roku podatkowym kosztów podatkowych następująco:
a) do wartości spisu z natury na początek roku podatkowego (lub dzień rozpoczęcia działalności w trakcie roku) doliczyć wartość zakupu towarów handlowych (materiałów) z kolumn 10 i 11, a następnie pomniejszyć o wartość spisu z natury sporządzonego na koniec roku,
b) kwotę wynikającą z tego obliczenia powiększyć o kwotę wydatków z kolumny 14 oraz pomniejszyć o wartość wynagrodzeń w naturze w tej części, w której wydatki (koszty) związane z wynagrodzeniami w naturze zostały zaksięgowane w innych kolumnach księgi,
3) wysokość osiągniętego przychodu (kolumna 9) pomniejszyć o wysokość poniesionych w roku kosztów uzyskania przychodu, obliczonych zgodnie z objaśnieniami zawartymi w pkt 2.
Różnica wynikająca z obliczenia z pkt 3 stanowi wysokość rocznego dochodu lub straty (przykład).
Ustaloną w ten sposób kwotę przychodów, kosztów ich uzyskania oraz dochodu (straty) wykazuje się w rocznym zeznaniu podatkowym.
|
Przykład Podatnik dokonał podsumowania poszczególnych kolumn księgi podatkowej za 2023 r.:
Ustalenie dochodu za 2023 r.
|
||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||
|
||||||||||||
