Wypadek przy pracy także w podróży służbowej

Pracownik może ulec wypadkowi nie tylko na terenie zakładu pracy, ale także w czasie odbywania podróży służbowej. Pracodawcy zgłaszają szereg wątpliwości, jak zakwalifikować takie zdarzenie, tym bardziej że przepisy zawierają ogólne regulacje w tym zakresie. Pomocne może być tu orzecznictwo sądowe.

Kiedy wypadek przy pracy

Definicję wypadku przy pracy zawiera art. 3 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. z 2022 r. poz. 2189), zwanej ustawą wypadkową. Stanowi on, że za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:

• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności albo poleceń przełożonych,
• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia,
• w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

Wypadek, któremu uległ pracownik w trakcie podróży służbowej, może więc być uznany za wypadek przy pracy, jeżeli spełnione są łącznie następujące przesłanki:

• zdarzenie było nagłe i spowodowane przyczyną zewnętrzną,
• skutkiem wypadku jest uraz lub śmierć, przy czym ustawa wypadkowa w art. 2 pkt 13 wyjaśnia, że pod pojęciem "urazu" należy rozumieć uszkodzenie tkanek ciała lub narządów człowieka wskutek działania czynnika zewnętrznego, a w art. 3 ust. 4 stanowi, że za śmiertelny wypadek przy pracy uważa się wypadek, w wyniku którego nastąpiła śmierć w okresie nieprzekraczającym 6 miesięcy od dnia wypadku,
• występuje związek między danym zdarzeniem a pracą (realizacją zadań zleconych pracownikowi do wykonania w czasie podróży służbowej).

Przykładem może tu być wypadek, któremu ulegnie monter delegowany do oddziału firmy celem zamontowania oraz uruchomienia nowego sprzętu, o ile będzie miał on miejsce podczas montażu lub uruchomienia.

Wypadek zrównany z wypadkiem przy pracy

W stosunku do zdarzeń mających miejsce w trakcie podróży służbowej może też mieć zastosowanie art. 3 ust. 2 pkt 1 ustawy wypadkowej. Z przepisu tego wynika, że na równi z wypadkiem przy pracy, w zakresie uprawnień do świadczeń wypadkowych, traktuje się wypadek, któremu pracownik uległ w czasie podróży służbowej w okolicznościach innych niż określone w art. 3 ust. 1 ustawy, chyba że wypadek został spowodowany postępowaniem pracownika, które nie pozostaje w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań.

Wypadkiem zrównanym z wypadkiem przy pracy nie będzie więc przykładowo wypadek mający miejsce podczas weekendowego wyjazdu z miejsca zakwaterowania do miejscowości, w której zamieszkuje rodzina pracownika, celem jej odwiedzin, czy też porażenie prądem podczas próby naprawy instalacji elektrycznej w hotelu, w którym pracownik miał wykupione noclegi. Żadne z tych zdarzeń nie ma bowiem związku z wykonywaniem powierzonych pracownikowi zadań.

Pracownik w delegacji z szerszą ochroną

Z uwagi na okoliczności podróży służbowych, zwłaszcza tych trwających dłużej niż jeden dzień, pracownik objęty jest szerszą ochroną ubezpieczeniową, ponieważ nie tylko realizuje w tym czasie zlecone mu zadania służbowe, ale musi wykonywać także szereg innych czynności związanych z pobytem poza miejscem zamieszkania.

Do czynności takich można zaliczyć przykładowo przemieszczanie się między miejscem, w którym wykonywane są zlecone zadania, a miejscem zakwaterowania oraz miejscem spożywania posiłków, robienie zakupów, czynności sanitarne, odpoczynek, w tym odpoczynek nocny. Wypadek mający miejsce w trakcie wykonywania tych dodatkowych czynności związanych z pobytem w podróży służbowej może być uznany za wypadek zrównany z wypadkiem przy pracy (patrz ramka).

Należy zauważyć, że w sytuacji, gdy zdarzenie, któremu ulegnie pracownik będący w delegacji, będzie miało miejsce w drodze z miejsca zakwaterowania do miejsca wykonywania zleconych zadań lub odwrotnie, nie powinno być ono uznawane za wypadek w drodze do lub z pracy (co w praktyce jednak się zdarza). Tego rodzaju zdarzenie należy uznać za wypadek zrównany z wypadkiem przy pracy.