Procedura przeprowadzania w firmie zwolnień grupowych

Sposób przeprowadzenia zwolnień w danym zakładzie pracy zależy od wielu czynników, w tym od stanu zatrudnienia. W niektórych sytuacjach pracodawca jest zobowiązany wdrożyć procedurę przewidzianą dla zwolnień grupowych. Określa ją tzw. ustawa o zwolnieniach grupowych, dotycząca pracodawców zatrudniających co najmniej 20 pracowników.

Grupowa redukcja etatów

Pracodawcy zatrudniający co najmniej 20 pracowników podlegają ustawie o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników. Potocznie jest ona zwana ustawą o zwolnieniach grupowych, ponieważ reguluje m.in. tryb przeprowadzania takich zwolnień. Jest on dość sformalizowany, jednak aby można było mówić o zwolnieniach grupowych, muszą wystąpić przesłanki określone w art. 1 ustawy o zwolnieniach grupowych. Pośrednio definiuje on pojęcie "zwolnień grupowych", które zgodnie z tym przepisem występują, gdy w okresie do 30 dni następuje rozwiązanie stosunku pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, w drodze wypowiedzenia dokonanego przez pracodawcę, a także na mocy porozumienia stron, a zwolnienie obejmuje co najmniej:

• 10 pracowników, gdy pracodawca zatrudnia mniej niż 100 pracowników,
• 10% pracowników, gdy pracodawca zatrudnia co najmniej 100, ale mniej niż 300 pracowników,
• 30 pracowników, gdy pracodawca zatrudnia co najmniej 300 lub więcej pracowników.

Do wskazanych wartości liczbowych (procentowych) zalicza się również pracowników, z którymi pracodawca rozwiązał stosunki pracy na mocy porozumienia stron, o ile zawarto co najmniej 5 porozumień z inicjatywy pracodawcy.

W odniesieniu do wspomnianego w przepisie okresu 30 dni, w którym ma nastąpić rozwiązanie stosunków pracy z określoną liczbą pracowników, należy zaznaczyć, że nie chodzi tu o zakończenie całego procesu zwolnienia pracowników w ciągu miesiąca, ale o dokonanie im wypowiedzeń lub zawarcie porozumień w tym czasie. Ponadto mają one miejsce tylko wtedy, gdy do rozwiązania stosunków pracy dochodzi z przyczyn niedotyczących pracowników.

Porozumienie lub regulamin

Pracodawca, który przeprowadza zwolnienia grupowe w swoim zakładzie, musi dopełnić wielu formalności. W pierwszej kolejności jest zobowiązany skonsultować zamiar zwolnień grupowych z działającymi u niego organizacjami związkowymi. Jeżeli w zakładzie pracy nie występują związki, konsultacje powinny się odbyć z przedstawicielami pracowników, wyłonionymi w sposób zwyczajowo przyjęty w danym zakładzie. Pismem, które pracodawca musi przygotować na tym etapie, jest pisemne zawiadomienie w sprawie planowanych zwolnień grupowych, skierowane do związków zawodowych lub przedstawicieli pracowników. Powinno ono zawierać informacje, o których mowa w art. 2 ust. 3 ustawy o zwolnieniach grupowych (patrz ramka).

Zawiadomienie powinno być przekazane w takim terminie, aby reprezentanci strony pracowniczej mieli czas na przedstawienie swojego stanowiska przed upływem terminu na zawarcie porozumienia w sprawie zwolnień grupowych. Ustawa o zwolnieniach grupowych wyznacza ten termin na 20 dni od dnia zawiadomienia związków/przedstawicieli. Jeżeli uzgodnienie treści porozumienia ze wszystkimi zakładowymi organizacjami związkowymi działającymi w zakładzie nie jest możliwe, pracodawca uzgadnia treść porozumienia z organizacjami związkowymi reprezentatywnymi w rozumieniu art. 25³ ust. 1 lub ust. 2 ustawy o związkach zawodowych (Dz. U. z 2022 r. poz. 854), z których każda zrzesza co najmniej 5% pracowników zatrudnionych u pracodawcy.

W przypadku gdy finalnie nie dojdzie do porozumienia, pracodawca samodzielnie ustala zasady postępowania wobec zwalnianych pracowników w regulaminie. Pracodawca jest uprawniony (i zobowiązany) do wydania takiego regulaminu również wtedy, gdy w zakładzie nie działają zakładowe organizacje związkowe - wówczas konieczne jest uprzednie skonsultowanie regulaminu z przedstawicielami pracowników.

Powiadomienie powiatowego urzędu pracy

Przeprowadzanie zwolnień grupowych wiąże się z koniecznością przekazywania odpowiednich informacji powiatowemu urzędowi pracy, właściwemu ze względu na siedzibę pracodawcy lub miejsce wykonywania pracy.

Stosowną informację pracodawca powinien przekazać po zawiadomieniu związków zawodowych/przedstawicieli pracowników o planowanych zwolnieniach. Jej zakres powinien obejmować te same dane, co przekazane związkom, z wyłączeniem informacji dotyczących zasad przyznawania świadczeń pieniężnych dla zwalnianych pracowników.

Ostatnia informacja dotyczy faktu zawarcia porozumienia lub wydania regulaminu zwolnień grupowych i ustaleń zawartych w tych aktach. Kopię tej informacji pracodawca przekazuje związkom zawodowym/przedstawicielom pracowników, którzy mają prawo zgłoszenia swoich uwag powiatowemu urzędowi pracy.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 13.03.2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz. U. z 2024 r. poz. 61)