Procedura dla sygnalistów bez względu na stan zatrudnienia

Przepisy o ochronie sygnalistów rozróżniają dwie grupy podmiotów prywatnych zobowiązanych do ustalenia wewnętrznej procedury zgłaszania informacji o naruszeniach prawa. Pierwsza dotyczy średnich i dużych przedsiębiorców, a druga przedsiębiorców bez względu na ich status, ale tylko z niektórych obszarów działalności.

Obowiązek dla średnich i dużych

Ustawa o ochronie sygnalistów (Dz. U. z 2024 r. poz. 928) zobowiązuje podmioty prawne do ustalenia wewnętrznej procedury zgłaszania informacji o naruszeniach prawa i podejmowania działań następczych. Podmiot prawny jest pojęciem bardzo szerokim, gdyż obejmuje podmioty publiczne oraz podmioty prywatne, czyli przedsiębiorców, w tym zarówno osoby prawne, jak i fizyczne. Ustawodawca podzielił podmioty prawne zobowiązane do wdrożenia procedury zgłoszeń wewnętrznych na dwie grupy. Pierwsza grupa dotyczy podmiotu prawnego, na rzecz którego według stanu na dzień 1 stycznia lub 1 lipca danego roku wykonuje pracę zarobkową co najmniej 50 osób. Mowa o tym w art. 23 ust. 1 ustawy o ochronie sygnalistów, który obowiązuje od 25 września 2024 r. Konstrukcja tego przepisu w temacie podmiotów prywatnych odnosi się do średnich i dużych przedsiębiorców, ponieważ to oni zatrudniają powyżej 50 pracowników, a nie ma zastosowania do mikro- i małych. Stan zatrudnienia dla określenia statusu przedsiębiorcy pod względem wielkości określa się na koniec okresu obrachunkowego. Zatem, jeśli u przedsiębiorcy w 2024 r. waha się zatrudnienie i czasami osiąga powyżej 50 osób, a w poprzednich latach miał status małego przedsiębiorcy, to taki podmiot nie ma obowiązku wdrażania procedury w tym roku. Inaczej jest w przypadku średnich i dużych przedsiębiorców. Dla nich, jeśli na przestrzeni lat zatrudnienie było powyżej 50 osób na koniec danego okresu obrachunkowego, procedura zgłoszeń wewnętrznych jest obowiązkowa od 25 września 2024 r. U tych przedsiębiorców zatrudnienie może się wahać nawet pomiędzy statusem średniego (50-249 pracowników) a dużego przedsiębiorcy (powyżej 249 pracowników), co nie zmienia faktu, że jest wciąż zobowiązany do wdrożenia procedury zgłoszeń wewnętrznych.

Liczba zatrudnionych

Próg zatrudnieniowy co najmniej 50 osób obejmuje osoby wykonujące pracę zarobkową na rzecz przedsiębiorcy w przeliczeniu na pełne etaty. Wlicza się do niego także osoby świadczące pracę za wynagrodzeniem na innej podstawie niż stosunek pracy, jeśli nie zatrudniają do tego rodzaju pracy innych osób, niezależnie od podstawy zatrudnienia (przykład).

Bez względu na zatrudnienie

Druga grupa podmiotów prawnych zobowiązanych do wdrożenia procedury zgłoszeń wewnętrznych dotyczy przedsiębiorców bez względu na ilość zatrudnionych osób, ale pod warunkiem, że prowadzą działalność gospodarczą w określonym ustawowo obszarze. W ujęciu art. 23 ust. 3 ustawy o ochronie sygnalistów próg zatrudnieniowy co najmniej 50 osób nie ma zastosowania do podmiotu prawnego wykonującego działalność w zakresie usług, produktów i rynków finansowych oraz przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, bezpieczeństwa transportu i ochrony środowiska objętych aktami prawnymi UE wymienionymi w części I.B i II załącznika do dyrektywy 2019/1937/UE w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii. Oznacza to, że podmioty prawne, które wykonują działalność gospodarczą w tych sektorach, mają obowiązek wdrożenia procedury zgłoszeń wewnętrznych bez względu na ilość zatrudnionych osób. W konsekwencji dotyczy to także mikroprzedsiębiorców, którzy nie zatrudniają pracowników.

W temacie bezpieczeństwa transportu próg zatrudnieniowy nie ma zastosowania do podmiotów zobowiązanych do stosowania przepisów rozporządzenia 376/2014/UE w sprawie zgłaszania i analizy zdarzeń w lotnictwie cywilnym (...), dyrektywy 2013/54/UE dotyczącej pewnych obowiązków państwa bandery (...), dyrektywy 2009/16/WE w sprawie kontroli przeprowadzonej przez państwo portu (...). Ponieważ żaden z wymienionych aktów normatywnych nie ma zastosowania do przedsiębiorcy prowadzącego działalność transportową w zakresie drogowego transportu towarów, osób - wyłączenie progu zatrudnieniowego co najmniej 50 osób nie ma zastosowania do tego przedsiębiorcy. Oznacza to, że taka firma transportowa jest zobowiązana wdrożyć procedurę zgłoszeń wewnętrznych, gdy zatrudnia powyżej 50 osób.

Ustawa o ochronie sygnalistów wyłącza próg zatrudnieniowy dla podmiotów zobowiązanych do stosowania przepisów ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (Dz. U. z 2023 r. poz. 1124 ze zm.), zwanej ustawą AML. Przedsiębiorcy, którzy mają status instytucji obowiązanej na gruncie ustawy AML, są objęci obowiązkami wynikającymi z ustawy o ochronie sygnalistów bez względu na poziom zatrudnienia. Przykładowo na gruncie art. 2 ust. 1 pkt 9 do stosowania ustawy AML zobowiązani są przedsiębiorcy prowadzący działalność gospodarczą polegającą na sprzedaży ubezpieczeń. W przypadku działalności jednoosobowych obowiązki AML wykonuje osoba prowadząca działalność gospodarczą, o czym mowa w art. 9 ustawy AML. Tak samo jest w przypadku obowiązków wynikających z ustawy o ochronie sygnalistów.

Oznacza to, że agent ubezpieczeniowy, który prowadzi działalność gospodarczą w zakresie sprzedaży ubezpieczeń, powinien mieć wdrożoną procedurę zgłoszeń wewnętrznych. Innym przykładem jest adwokat wykonujący zawód w ramach indywidualnej kancelarii. Podlega on jako osoba fizyczna wykonująca działalność gospodarczą ustawie AML (art. 2 ust. 1 pkt 14), a tym samym ustawie o ochronie sygnalistów.