Urzędnicy KAS mogą kupować towary i usługi incognito

Wakacje to czas wzmożonych kontroli mających na celu weryfikację prawidłowości ewidencjowania sprzedaży w kasie rejestrującej. Sprzedawcy i usługodawcy - prowadzący uliczny stragan, sklep, restaurację, salon urody itp. - muszą liczyć się z możliwością dokonania u nich przez urzędnika skarbowego kontrolowanego zakupu towaru lub usługi. W ubiegłym roku tylko w czasie dwóch wakacyjnych miesięcy przeprowadzono 32.227 nabyć sprawdzających, a ponad 25% z nich wykazała nieprawidłowości.

Cel kontroli

Uprawnionymi do dokonania nabycia sprawdzającego są pracownicy urzędów skarbowych oraz pracownicy i funkcjonariusze urzędów celno-skarbowych (dalej: urzędnicy).

Nabycie sprawdzające polega na nabyciu przez urzędnika - bez ujawnienia tożsamości - towaru lub usługi w celu sprawdzenia wywiązywania się przez sprawdzanego z obowiązków wynikających z przepisów prawa podatkowego w zakresie ewidencjonowania sprzedaży przy zastosowaniu kasy rejestrującej oraz wydawania kupującym paragonów fiskalnych. Wskazuje tak art. 94k ustawy o KAS. Nabycie sprawdzające przeprowadzane jest bez wszczynania kontroli podatkowej lub celno-skarbowej. Sprawdzanym może być podatnik dokonujący sprzedaży towarów lub usług albo osoba sprzedająca towar lub usługę w imieniu i na rzecz podatnika.

Urzędnik dokonuje nabycia sprawdzającego w miejscu sprzedaży towarów lub świadczenia usług. Swoje działania wykonuje na podstawie legitymacji służbowej oraz stałego upoważnienia udzielonego przez naczelnika urzędu skarbowego albo naczelnika urzędu celno-skarbowego. Sprawdzający dysponuje przyznanymi mu środkami na zakupy przy pomocy służbowej karty płatniczej. Jego bezpośredni przełożony określa limit środków do wykorzystania w zleconym nabyciu sprawdzającym. Jednorazowy wydatek nie może przekroczyć 2.000 zł. Sprawdzający płaci kartą lub gotówką pobraną z karty. Reguluje to § 8 ust. 2 zarządzenia Ministra Finansów w sprawie funduszu nabycia sprawdzającego (Dz. Urz. MF z 2021 r. poz. 17 ze zm.).

Po zakupie urzędnik niezwłocznie okazuje legitymację służbową, informuje sprawdzanego o nabyciu sprawdzającym oraz poucza go o jego prawach i obowiązkach. Na żądanie sprawdzanego musi również okazać stałe upoważnienie do dokonywania nabycia sprawdzającego udzielone przez naczelnika urzędu skarbowego albo naczelnika urzędu celno-skarbowego. Urzędnicy mają prawo do legitymowania lub ustalania w inny sposób tożsamości sprawdzanych osób. W celu dokumentowania przebiegu przeprowadzonych czynności mogą sporządzać szkice, filmować, fotografować, kopiować oraz dokonywać nagrań dźwiękowych. Nabycie sprawdzające kończy się notatką służbową albo protokołem (patrz tabela). Odpowiedni dokument sporządzany jest w dwóch egzemplarzach. Sprawdzany otrzymuje jeden z nich.

Zwrot towaru

Towar kupiony w toku nabycia sprawdzającego jest niezwłocznie zwracany sprzedającemu wraz z paragonem fiskalnym (o ile został on wydany). Sprzedający ma obowiązek przyjąć towar i paragon fiskalny, a także oddać uiszczoną przez urzędnika cenę.

Od zasady zwrotu zakupionego towaru przewidziano wyjątki. Towar nie podlega zwrotowi, jeżeli z uwagi na jego rodzaj lub szczególne właściwości nie jest możliwa jego ponowna sprzedaż. W takim przypadku towar może być pozostawiony za zgodą sprawdzanego w miejscu jego nabycia. Rozwiązanie to pozwala na dokonywanie zakupów sprawdzających m.in. w branży gastronomicznej. Przedsiębiorca nie musi w takim przypadku oddać kwoty otrzymanej za sprzedany towar.

Urzędnicy obligatoryjnie odstępują od zwrotu towaru stanowiącego dowód popełnienia przestępstwa, przestępstwa skarbowego, wykroczenia lub wykroczenia skarbowego, podlegającego zatrzymaniu lub dokonaniu zajęcia albo zabezpieczenia na podstawie odrębnych przepisów. Taka sytuacja może mieć miejsce w przypadku stwierdzenia np. podrabiania znaków towarowych czy wadliwego oznakowania wyrobów akcyzowych. Sprawdzany ma obowiązek zwrotu zapłaty otrzymanej za towar zatrzymany przez urzędników. Obliguje go do tego art. 94q pkt 3 lit. b) ustawy o KAS.

Jeżeli nabycie sprawdzające dotyczy usługi, np. fryzjerskiej, wykonana usługa nie podlega zwrotowi. W razie niewykonania opłaconej przez urzędnika usługi sprawdzany ma obowiązek zwrócić otrzymaną zapłatę. Jeżeli w toku nabycia sprawdzającego został wydany paragon fiskalny, a nie dojdzie do realizacji usługi, sprawdzany jest zobligowany do przyjęcia tego paragonu (chyba że odmawia zwrotu otrzymanej zapłaty).

Ryzyko kary

Osobie, która dokona sprzedaży z pominięciem kasy rejestrującej lub nie wyda paragonu fiskalnego, grozi odpowiedzialność karna skarbowa.

Jeżeli urzędnik dokonujący nabycia sprawdzającego zakwalifikuje stwierdzone uchybienia jako wykroczenie skarbowe, może wystawić mandat karny. Tryb mandatowy stosuje się, gdy osoba sprawcy i okoliczności popełnienia czynu nie budzą wątpliwości, a nie zachodzi potrzeba wymierzenia surowszej kary niż grzywna nieprzekraczająca pięciokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę. Przewiduje tak art. 137 § 1 Kodeksu karnego skarbowego. Grzywna nałożona mandatem karnym za wykroczenie skarbowe popełnione w okresie od 1 lipca do 31 grudnia 2023 r. może wynieść do 18.000 zł. W czasie ubiegłorocznych wakacji (od 4 lipca do 28 sierpnia 2022 r.) wystawiono 7.666 mandatów karnych na łączną kwotę prawie 9 mln zł.

Sprawca może odmówić przyjęcia mandatu karnego. Jeżeli to zrobi, sprawa podlega rozpoznaniu na zasadach ogólnych, co najczęściej oznacza skierowanie jej do sądu. Sąd zajmuje się nie tylko przypadkami wykroczeń skarbowych, kiedy sprawca nie przyjął mandatu karnego, ale także gdy nie zostały spełnione opisane wcześniej przesłanki do zastosowania postępowania mandatowego. Może wymierzyć za wykroczenie skarbowe wyższą grzywnę niż urzędnicy skarbowi, bo w granicach od 1/10 do dwudziestokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę. Za wykroczenie skarbowe popełnione w drugiej połowie 2023 r. może ona wynieść od 360 zł do 72.000 zł. Sąd orzeka również w sprawach przestępstw skarbowych. Dokonanie sprzedaży z pominięciem kasy rejestrującej lub niewydanie paragonu fiskalnego może być zakwalifikowane jako przestępstwo skarbowe na podstawie art. 62 § 4 Kodeksu karnego skarbowego. Karane jest ono grzywną od 10 do 180 stawek dziennych. Za czyn popełniony w drugiej połowie 2023 r. grozi za nie od 1.200 zł do 8.640.000 zł (stawka dzienna może wynieść od 120 zł do 48.000 zł).

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 16.11.2016 r. o KAS (Dz. U. z 2023 r. poz. 615 ze zm.)

Ustawa z dnia 10.09.1999 r. - Kodeks karny skarbowy (Dz. U. z 2023 r. poz. 654 ze zm.)