NIP nadawany jest na podstawie zgłoszenia identyfikacyjnego. Muszą go posiadać osoby fizyczne nieidentyfikowane na podstawie numeru PESEL, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, które mają status podatnika, płatnika podatku lub płatnika składek ZUS. Kwestią sporną jest konieczność uzyskania NIP przez oddział przedsiębiorcy zagranicznego zatrudniający w Polsce pracowników.
Identyfikatorami podatkowymi w Polsce są numer PESEL i NIP.
Numerem PESEL posługują się osoby fizyczne, które nie prowadzą działalności gospodarczej, nie podlegają rejestracji jako podatnicy VAT, nie są płatnikami podatków lub składek ZUS. Kryteria te trzeba spełniać łącznie. Pozostałe osoby fizyczne oraz osoby prawne i jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, mające status podatnika, płatnika podatku lub płatnika składek ZUS, muszą uzyskać NIP. Jest on nadawany na podstawie zgłoszenia identyfikacyjnego. Osoba fizyczna, która rozpoczyna działalność gospodarczą na podstawie wpisu w CEIDG, zgłoszenie identyfikacyjne składa za pośrednictwem CEIDG w ramach wniosku o wpis CEIDG-1. Pozostałe osoby fizyczne posługujące się NIP zgłoszenie identyfikacyjne sporządzają na formularzu NIP-7. Składają je w urzędzie skarbowym właściwym, co do zasady, ze względu na miejsce swojego zamieszkania. Podmioty wymagające rejestracji w KRS uzyskują NIP za pośrednictwem KRS. Inne podmioty, np. spółki cywilne, muszą złożyć w urzędzie skarbowym NIP-2.
Obowiązkowi ewidencyjnemu nie podlegają - nie są zobligowani do posiadania NIP - podatnicy korzystający ze szczególnych procedur rozliczania VAT (tj. nieunijnej, w zakresie świadczenia usług międzynarodowego okazjonalnego przewozu drogowego osób, importu) i posiadający numer identyfikacyjny nadany na podstawie art. 132 ust. 5, art. 134a ust. 4 oraz art. 138e ust. 7 pkt 1 i pkt 2 ustawy o VAT. Obowiązkowi ewidencyjnemu nie podlegają również podatnicy mający siedzibę działalności gospodarczej w państwie członkowskim UE innym niż Polska, którzy korzystają ze zwolnienia VAT na podstawie art. 113a ustawy o VAT, wyłącznie w zakresie korzystania z tego zwolnienia. Podatnicy ci są zobowiązani przed rozpoczęciem korzystania ze zwolnienia uzyskać w państwie członkowskim, na terytorium którego posiadają siedzibę działalności gospodarczej, indywidualny numer identyfikacyjny zawierający kod EX na potrzeby korzystania ze zwolnienia na terytorium kraju.
Można mieć tylko jeden NIP. Zasada ta obowiązuje bez względu na rodzaj i liczbę opłacanych przez podatnika podatków, formę opodatkowania, liczbę i rodzaje prowadzonej działalności gospodarczej oraz liczbę posiadanych przedsiębiorstw.
Administracja skarbowa uważa jednak, że polski oddział przedsiębiorstwa zagranicznego musi posiadać własny NIP - odrębny od NIP jednostki macierzystej - jeżeli zatrudnia pracowników i jest płatnikiem podatku PIT oraz składek ZUS. Posługuje się tym NIP wyłącznie do rozliczania podatku PIT i składek ZUS (por. interpretację indywidualną Dyrektora KIS z dnia 14 lipca 2023 r., nr 0111-KDIB3-2.4018.6.2023.3.MGO). W zakresie VAT i CIT oddział przedsiębiorstwa zagranicznego stosuje NIP przedsiębiorstwa zagranicznego (por. interpretację indywidualną Dyrektora KIS z dnia 17 listopada 2023 r., nr 0111-KDIB3-2.4018.13.2023.1.MGO). Oddział posługuje się NIP jednostki macierzystej również na potrzeby przygotowania struktury JPK_KR (por. interpretację indywidualną Dyrektora KIS z dnia 18 listopada 2024 r., nr 0111-KDIB3-2.4018.19.2024.2.SR).
Innego zdania są sądy administracyjne, które konsekwentnie utrzymują, że oddział przedsiębiorcy zagranicznego nie jest odrębnym podmiotem. Zakres podmiotowy ustawy o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników obejmuje dwie odrębne kategorie podmiotów: po pierwsze - podatników (jakichkolwiek) podatków, a po drugie - płatników (jakichkolwiek) podatków lub składek ZUS, którzy na mocy odrębnych przepisów nie mają statusu podatników. Dany podmiot, będący podatnikiem lub płatnikiem, tylko jednokrotnie dokonuje zgłoszenia identyfikacyjnego, którego następstwem jest nadanie NIP. Oddział przedsiębiorcy zagranicznego, który zatrudnia pracowników, nie ma obowiązku posiadania NIP odrębnego od NIP przedsiębiorcy zagranicznego na potrzeby wykonywania obowiązków płatnika podatku dochodowego od wynagrodzeń pracowników oraz płatnika składek ZUS. Zatrudnianie pracowników przez oddział i bycie z tego powodu płatnikiem podatku PIT oraz składek ZUS odbywa się w ramach podmiotowości przedsiębiorcy zagranicznego (por. wyrok NSA z dnia 28 czerwca 2024 r., sygn. akt III FSK 1330/22).
NIP przypisany jest do danej osoby lub podmiotu. Wygasa w przypadku zgonu lub ustania bytu prawnego podatnika. Są jednak wyjątki. Przewiduje je art. 12 ust. 1-1b ustawy o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników.
NIP przechodzi na następcę prawnego w przypadku przekształcenia: przedsiębiorstwa państwowego w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa, przedsiębiorstwa komunalnego w jednoosobową spółkę gminy, spółki cywilnej w spółkę handlową, spółki handlowej w inną spółkę handlową, stowarzyszenia zwykłego w stowarzyszenie. Do celów identyfikacji podatkowej za przekształcenie spółki cywilnej w spółkę handlową uznaje się również wpis spółki cywilnej do rejestru na podstawie art. 26 § 4 Kodeksu spółek handlowych.
Poza tym NIP nadany przedsiębiorcy przechodzi na przedsiębiorstwo w spadku. Wygasa wraz z wygaśnięciem zarządu sukcesyjnego, a jeżeli zarząd sukcesyjny nie został ustanowiony - wraz z wygaśnięciem uprawnienia do powołania zarządcy sukcesyjnego.
|
Planowane zmiany dotyczące NIP osoby prowadzącej działalność nierejestrową Wątpliwości w kontekście posługiwania się właściwym identyfikatorem podatkowym pojawiają się w przypadku prowadzenia działalności nierejestrowej na podstawie art. 5 ust. 1 Prawa przedsiębiorców (Dz. U. z 2024 r. poz. 236 ze zm.). Zgodnie z Prawem przedsiębiorców działalności gospodarczej nie stanowi działalność wykonywana przez osobę fizyczną, której przychód należny z tej działalności nie przekracza w żadnym miesiącu 75% kwoty minimalnego wynagrodzenia, i która w okresie ostatnich 60 miesięcy nie wykonywała działalności gospodarczej. Działalność spełniająca takie kryteria nie wymaga rejestracji w CEIDG. Działalność nierejestrowa może jednak stanowić działalność gospodarczą w rozumieniu ustawy o VAT. Administracja skarbowa twierdzi, że osoba prowadząca taką działalność nie musi wystąpić o nadanie NIP, gdy jest podatnikami VAT, ale korzysta ze zwolnienia podmiotowego z uwagi na wartość sprzedaży nieprzekraczającą 200.000 zł, nie wykonuje czynności opisanych w art. 113 ust. 13 ustawy o VAT i nie jest zobligowana do ewidencjonowania sprzedaży w kasie rejestrującej. W innym jednak przypadku konieczne jest uzyskanie przez nią NIP (por. interpretację indywidualną Dyrektora KIS z dnia 29 sierpnia 2024 r., nr 0111-KDIB3-3.4012.300.2024.2.AW). Prawne rozwiązanie tej kwestii przewiduje projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu deregulacji prawa gospodarczego i administracyjnego oraz doskonalenia zasad opracowywania prawa gospodarczego. Na dzień oddania GP do druku projekt ten jest na etapie prac rządowych (druk nr UA8 z wykazu RCL). Projekt przewiduje, że identyfikatorem podatkowym osoby prowadzącej działalność nierejestrową jest, co do zasady, numer PESEL. Jeżeli jednak jest ona zarejestrowanym podatnikiem VAT lub prowadzi ewidencję sprzedaży przy zastosowaniu kas rejestrujących, musi mieć NIP. |
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 13.10.1995 r. o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników (Dz. U. z 2024 r. poz. 375 ze zm.)
Ustawa z dnia 11.03.2004 r. o VAT (Dz. U. z 2024 r. poz. 361 ze zm.)
Ustawa z dnia 15.09.2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz. U. z 2024 r. poz. 18)
| ||||||||||||
|
||||||||||||
