Kiedy można wznowić postępowanie podatkowe?

Postępowanie podatkowe zakończone ostateczną decyzją może być wznowione, jeżeli okaże się, że zostało przeprowadzone wadliwie. Przesłanką powrotu do zamkniętej sprawy jest niezapewnienie stronie udziału w postępowaniu podatkowym, ujawnienie nowych dowodów czy wydanie rozstrzygnięcia na podstawie przepisu sprzecznego z Konstytucją RP. Wznowienie postępowania podatkowego następuje z urzędu lub na wniosek podatnika.

Zamknięty katalog

Wznowienie postępowania podatkowego jest trybem nadzwyczajnym. Może być uruchomiony w sprawach zakończonych ostateczną decyzją (od której nie przysługuje odwołanie) i w razie wystąpienia kwalifikowanej wadliwości postępowania podatkowego.

Powrót do zamkniętej sprawy wchodzi w rachubę z powodu m.in. pozbawienia podatnika (strony) czynnego udziału w postępowaniu podatkowym, pojawienia się nowych dowodów, prowadzenia sprawy przez urzędnika podlegającego wyłączeniu, wydania decyzji na podstawie przepisu zakwestionowanego przez Trybunał Konstytucyjny (patrz ramka). Wszystkie przesłanki zostały określone w art. 240 § 1 Ordynacji podatkowej.

Jednym z najczęściej podawanych przez podatników powodów wznowienia postępowania podatkowego jest wyjście na jaw istotnych dla sprawy nowych dowodów lub okoliczności faktycznych istniejących w dniu wydania decyzji, ale nieznanych wówczas organowi podatkowemu. Trzeba mieć jednak poważne argumenty. Przeważa pogląd, że zwrot "wyjdą na jaw" oznacza sytuację, w której dowody lub okoliczności faktyczne nie były znane nikomu - zarówno organowi podatkowemu, jak i stronie postępowania podatkowego (a nie tylko organowi podatkowemu). Podatnik może więc liczyć na wznowienie postępowania podatkowego, powołując się na takie dowody lub okoliczności faktyczne, o których istnieniu nie wiedział w trakcie postępowania zwykłego i nie mógł żądać ich uwzględnienia (por. wyrok NSA z dnia 1 sierpnia 2024 r., sygn. akt II FSK 1304/21). Podstawą powrotu do zamkniętej sprawy nie jest dokonanie innej niż organ podatkowy oceny zgromadzonego materiału dowodowego ani ukształtowanie się po wydaniu decyzji odmiennej wykładni przepisów prawnych (por. wyrok NSA z dnia 14 lutego 2024 r., sygn. akt III FSK 4219/21).

(Nie)wymagany wniosek

Wznowienie postępowania podatkowego następuje z urzędu lub na wniosek podatnika.

Niekiedy jest to możliwe tylko na wniosek podatnika. Tak jest w przypadku, gdy - jako przyczynę wznowienia postępowania podatkowego - wskazuje się m.in., że nie z własnej winy nie brało się w nim udziału (wniosek trzeba złożyć w terminie miesiąca od dnia powzięcia wiadomości o wydaniu decyzji) czy przepis stanowiący podstawę rozstrzygnięcia został uznany przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodny z Konstytucją RP (wniosek składa się w ciągu miesiąca od dnia wejścia w życie orzeczenia). Przypadki te zostały wymienione w art. 241 § 2 Ordynacji podatkowej. Jeżeli przesłanką powrotu do sprawy jest oczywiste sfałszowanie dowodu lub wydanie decyzji w wyniku przestępstwa, a wznowienie postępowania jest niezbędne w celu ochrony interesu publicznego, wznowienie może nastąpić przed wydaniem przez sąd orzeczenia stwierdzającego sfałszowanie dowodu lub popełnienie przestępstwa.

Wznowione postępowanie podatkowe może zbiec się w czasie z postępowaniem sądowoadministracyjnym, gdy ostateczna decyzja zostanie zaskarżona. Obie te procedury nie mogą toczyć się jednocześnie. Postępowanie wszczęte później podlega zawieszeniu.

Skutki wznowienia

Konsekwencją istnienia okoliczności wskazujących na dopuszczalność powrotu do sprawy jest wydanie postanowienia o wznowieniu postępowania podatkowego. Stanowi ono podstawę przeprowadzenia postępowania co do przesłanek wznowienia oraz rozstrzygnięcia sprawy.

Organ podatkowy nie rozpoznaje w trybie wznowieniowym po raz kolejny sprawy merytorycznie - tak jak to się robi w toku zwykłego instancyjnego postępowania podatkowego. Jest to odrębne postępowanie, a nie kontynuacja instancyjnego postępowania podatkowego. Celem wznowienia postępowania podatkowego jest ponowne przeprowadzenie postępowania wyjaśniającego i rozstrzygnięcie sprawy zakończonej ostateczną decyzją, jeżeli postępowanie podatkowe było dotknięte wadą lub wadami procesowymi. Zakres rozpatrzenia sprawy determinuje przesłanka wznowienia postępowania podatkowego (por. wyrok NSA z dnia 4 czerwca 2024 r., sygn. akt I FSK 1398/20).

Rezultatem wznowienia postępowania podatkowego może być dwojakie rozstrzygnięcie. Organ podatkowy uchyla w całości lub w części dotychczasową decyzję i w tym zakresie orzeka, jeżeli stwierdzi istnienie przesłanek określonych w art. 240 § 1 Ordynacji podatkowej. Odmowa uchylenia dotychczasowej decyzji ma natomiast miejsce wtedy, gdy nie występują przesłanki wznowienia postępowania podatkowego. Takie rozstrzygnięcie zapada ponadto w przypadku stwierdzenia, że co prawda istnieją przesłanki uzasadniające powrót do sprawy, lecz w wyniku tego mogłaby zostać wydana wyłącznie decyzja rozstrzygająca sprawę tak jak decyzja dotychczasowa. Uchylenie ostatecznej decyzji nie wchodzi także w rachubę, jeżeli wydanie nowego rozstrzygnięcia orzekającego co do istoty sprawy nie może nastąpić z uwagi na upływ terminów przedawnienia (przewidzianych w art. 68, art. 70 lub art. 118 Ordynacji podatkowej).

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 29.08.1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.)