Zobowiązanie podatkowe przedawnia się zasadniczo po pięciu latach, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku. W wielu przypadkach okres ten jest jednak znacznie dłuższy. Przyczyną może być zawarcie układu ratalnego, ogłoszenie upadłości czy prowadzenie postępowania karnego skarbowego.
Przedawnienie zobowiązania podatkowego następuje zasadniczo po 5 latach, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku.
Termin określony w latach kończy się z upływem tego dnia w ostatnim roku, który odpowiada początkowemu dniowi terminu, a gdyby takiego dnia w ostatnim roku nie było - w dniu, który poprzedzałby bezpośrednio ten dzień. Podatnicy odliczają więc dni do końca bieżącego roku, aby móc uznać za wygasłe podatki, których termin płatności upłynął w 2011 r. Dzień 31 grudnia 2016 r. przypada jednak w sobotę. Ogólne zasady obliczania terminów podatkowych stanowią, że jeżeli ostatni dzień terminu wypada w sobotę, niedzielę lub święto będące dniem ustawowo wolnym od pracy, za ostatni jego dzień uważa się następny dzień po dniu lub dniach wolnych. Stosuje się to zarówno do terminów procesowych, jak i terminów prawa materialnego. Termin przedawnienia zobowiązania podatkowego - zaliczany do tej drugiej kategorii - wydłuża się więc, jeżeli upływa w dzień wolny (por. wyrok WSA w Łodzi z dnia 6 listopada 2013 r., sygn. akt I SA/Łd 737/13). Termin przedawnienia, którego ostatni dzień przypada na sobotę 31 grudnia 2016 r., przesuwa się na poniedziałek 2 stycznia 2017 r.
Przedawnienie oznacza, że po upływie określonego okresu zobowiązanie podatkowe wygasa, co wyklucza skuteczne dochodzenie jego wykonania.
Bieg terminu przedawnienia może się jednak wydłużyć z powodu jego nierozpoczęcia, zawieszenia lub przerwania (więcej w tabeli). Stanowią o tym art. 70 § 2-7 i art. 70a Ordynacji podatkowej.
Termin przedawnienia staje się często dłuższy w wyniku dochodzenia niezapłaconego podatku w trybie postępowania egzekucyjnego. Urzędy skarbowe właśnie pod koniec roku intensyfikują działania mające na celu ściągnięcie zaległych danin. Zastosowanie środka egzekucyjnego, o którym podatnik został zawiadomiony, powoduje przerwanie biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego. Po przerwaniu biegnie on na nowo od dnia następującego po dniu, w którym zastosowano środek egzekucyjny. Zastosowanie środka egzekucyjnego to zajęcie mienia, np. wynagrodzenia za pracę, rachunku bankowego, ruchomości. Podatnik może być poinformowany o tym po kilku czy kilkunastu dniach. Zastosowanie środka egzekucyjnego skutkuje jednak w takim przypadku przerwaniem biegu terminu przedawnienia tylko wtedy, gdy zawiadomienie o zajęciu mienia zostanie doręczone przed upływem tego terminu.
Innym skutecznym sposobem wydłużenia terminu przedawnienia podatku jest zainicjowanie sprawy karnej skarbowej. Takie działania są niekiedy podejmowane, gdy urzędnicy nie są w stanie zakończyć przed upływem terminu przedawnienia prowadzonej kontroli lub postępowania podatkowego. Procedury mające na celu weryfikację rozliczeń - czynności sprawdzające, kontrola czy postępowanie podatkowe - nie mają na niego wpływu. Natomiast w wyniku wszczęcia postępowania w sprawie popełnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego związanego z niewykonaniem zobowiązania podatkowego, bieg terminu przedawnienia tego zobowiązania nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu. Podatnik musi być jednak zawiadomiony o tym najpóźniej w ostatnim dniu upływu podstawowego pięcioletniego terminu przedawnienia. Zawieszenie obejmuje okres od dnia wszczęcia postępowania karnego skarbowego do dnia jego prawomocnego zakończenia.
Kwestia terminu przedawnienia komplikuje się w przypadku ustanowienia hipoteki przymusowej na nieruchomości podatnika jako gwarancji spłaty podatku.
Zobowiązanie zabezpieczone hipoteką przymusową nie przedawnia się. Zastrzega się jednak, że po upływie terminu przedawnienia jego egzekucja nie może być prowadzona z innych składników majątku podatnika niż obciążona nieruchomość. Stanowi o tym art. 70 § 8 Ordynacji podatkowej. Regulacje te budzą jednak wątpliwości. Trybunał Konstytucyjny, w wyroku z dnia 8 października 2013 r., sygn. akt SK 40/12, uznał za sprzeczne z ustawą zasadniczą nieprzedawnianie się zobowiązań podatkowych zabezpieczonych hipoteką przymusową. Problem w tym, że odniósł się do przepisu obowiązującego w latach 1998-2002. Obecne regulacje powielają niedozwoloną normę (rozszerzając ją dodatkowo na zastaw skarbowy), ale oficjalnie nie zostały zakwestionowane. Przedstawiciele administracji podatkowej twierdzą więc, że zobowiązanie podatkowe zabezpieczone hipoteką przymusową nie przedawnia się, mimo że konstytucyjność takiego rozwiązania została nieformalnie podważona. Innego zdania są sądy administracyjne.
Obowiązujące regulacje należy interpretować przez pryzmat zastrzeżeń zawartych we wspomnianym wyroku Trybunału Konstytucyjnego. Nie może być tak, że ustanowienie hipoteki przymusowej na podstawie przepisu w brzmieniu funkcjonującym w latach 1998-2002 nie wywołuje żadnych skutków prawnych w zakresie terminu przedawnienia, podczas gdy stosowanie takiego zabezpieczenia w oparciu o obecną analogiczną normę powoduje nieprzedawnienie się zobowiązania podatkowego. Ustanowienie hipoteki przymusowej nie wyklucza przedawnienia zabezpieczonej w ten sposób daniny - termin przedawnienia biegnie na zasadach ogólnych (por. wyrok NSA z dnia 18 października 2016 r., sygn. akt II FSK 2316/14).
Przyczyny wydłużenia terminu przedawnienia podatku
| Sposób wydłużenia terminu przedawnienia |
Przyczyna wydłużenia biegu terminu przedawnienia | ||||||||||||
| nierozpoczęcie albo zawieszenie |
|
||||||||||||
| zawieszenie |
|
||||||||||||
| przerwanie |
|
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 29.08.1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2015 r. poz. 613 ze zm.)
| ||||||||||||
|
||||||||||||
