Dodatkowe wymogi bhp w okresie zimowym

Wykonywanie pracy na zewnątrz w sytuacji, gdy drogi i chodniki są oblodzone lub ośnieżone, wymaga dużej ostrożności i niezbędnej asekuracji. Zimowe, ujemne temperatury nie mogą też przekładać się na warunki panujące w pomieszczeniach pracy. Z tego względu w zimowych miesiącach pracodawca ma więcej obowiązków z zakresu bhp.

Kaloryczny i ciepły posiłek

Pracownicy skierowani w porze zimowej do prac na otwartej przestrzeni mają prawo do odpowiednich posiłków i napojów profilaktycznych. Obowiązek zapewnienia przez pracodawcę takich posiłków i napojów wynika z art. 232 K.p., a zasady jego realizacji określa rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów (Dz. U. z 1996 r. nr 60, poz. 279). Na jego podstawie pracodawca ma obowiązek zapewnić posiłki profilaktyczne m.in. pracownikom wykonującym prace związane z wysiłkiem fizycznym na otwartej przestrzeni, w okresie zimowym (patrz tabela). Przy czym za porę zimową uważa się okres od 1 listopada do 31 marca.

Posiłek, aby został uznany za profilaktyczny, musi spełniać określone wymogi, tj. zawierać w swoim składzie około 50-55% węglowodanów, 30-35% tłuszczów i 15% białek oraz posiadać wartość kaloryczną około 1.000 kcal (§ 2 powołanego rozporządzenia). Jeżeli pracodawca nie ma możliwości zapewnienia posiłków we własnym zakresie lub jest to z określonych względów utrudnione, powinien zapewnić pracownikom możliwość skorzystania z takich posiłków w punktach gastronomicznych. Może też umożliwić przyrządzanie posiłków przez pracowników we własnym zakresie z otrzymanych od niego produktów.

Warunkiem wydania posiłku jest osiągnięcie przez pracownika wydatku energetycznego, określonego w rozporządzeniu, natomiast zapewnienie napojów profilaktycznych (ciepłych w porze zimowej) zależy od wyniku pomiaru siły chłodzącej powietrza. Pomiarem tych czynników zajmują się laboratoria upoważnione do badań środowiska pracy.

Należy podkreślić, że posiłki i napoje profilaktyczne nie mogą być zastąpione ekwiwalentem pieniężnym.

Temperatura w pomieszczeniach

Przepisy z zakresu bhp nie przewidują maksymalnej temperatury w pomieszczeniach pracy. Wyznaczają za to temperaturę minimalną, co ma znaczenie zwłaszcza w okresie zimowym i przy pracach wykonywanych w zimnych, ze względu na technologię, pomieszczeniach.

Zgodnie z § 30 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, w okresie zimowym pracodawca ma obowiązek zapewnić zachowanie temperatury:

• nie niższej niż 14 °C, chyba że względy technologiczne na to nie pozwalają (np. w chłodniach) - we wszystkich pomieszczeniach pracy, bez względu na rodzaj wykonywanej pracy,
   
• nie niższej niż 18 °C - w pomieszczeniach, w których wykonywana jest lekka praca fizyczna i biurowa.

W przypadku pracy na otwartej przestrzeni lub w nieogrzewanych pomieszczeniach, pracodawca powinien zapewnić pracownikom w pobliżu miejsca pracy pomieszczenie umożliwiające im schronienie się przed deszczem, ogrzanie się oraz zmianę odzieży. Pomieszczenia te powinny być wyposażone w urządzenia do podgrzewania posiłków, a minimalna temperatura wewnątrz nich nie może być niższa niż 16 °C.

Bezpieczeństwo przy zimowych pracach

Na pracodawcach, jeżeli są właścicielami lub zarządcami budynków, ciąży obowiązek zapewnienia bezpieczeństwa na chodnikach należących do ich posesji i zapobiegania zagrożeniu związanemu z zaleganiem śniegu i lodu na dachach. W ramach tego obowiązku pracodawca jest zobowiązany zapewnić pracownikowi skierowanemu do odśnieżania chodników i dachów oraz usuwania zwisających sopli lodu odpowiednie środki ochrony. W przypadku odśnieżania dachów (a więc pracy na wysokości) pracownik powinien zostać zaopatrzony w:

• szelki bezpieczeństwa z linką bezpieczeństwa przymocowaną do stałych elementów konstrukcji i amortyzatorem lub urządzeniem samohamownym; szelki bezpieczeństwa z pasem biodrowym (do prac w podparciu - na słupach, masztach itp.),
   
• hełm ochronny,
   
• obuwie zabezpieczające przed poślizgiem,
   
• odzież ochronną odpowiednią do warunków klimatycznych.

Szczegółowy wykaz środków ochrony indywidualnej oraz przypadków, w których powinny być stosowane, zawiera dział IV, rozdział 6 pkt E rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bhp oraz załącznik nr 2 do tego rozporządzenia.

Przed rozpoczęciem odśnieżania teren prac musi zostać odgrodzony, a strefy niebezpieczne, w których może dojść do obsunięcia się śniegu, lodu lub zrzucenia narzędzi, oznakowane. Do pracodawcy należy zorganizowanie pracy w taki sposób, aby zabezpieczyć pracowników przed upadkiem, np. z powodu załamania się dachu pod ciężarem śniegu. Pracodawca musi mieć na uwadze, że - jak przypomniał Główny Inspektor Pracy w komunikacie z dnia 11 stycznia 2019 r., dostępnym na stronie www.gip.gov.pl - niedopuszczalne jest przeprowadzanie montażu, eksploatacji i demontażu rusztowań oraz ruchomych podestów roboczych podczas gęstej mgły, opadów deszczu, śniegu, gołoledzi oraz w czasie burzy lub przy wietrze o prędkości powyżej 10 m/s.

Pracownik może powstrzymać się od wykonywania pracy, jeżeli jej warunki naruszają przepisy bhp i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia i życia.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 2018 r. poz. 917 ze zm.)

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26.09.1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650 ze zm.)