Przeprowadzanie szkoleń bhp i uchylenie obowiązku ich odbycia

1) Zamierzamy zatrudnić pracownika na stanowisku administracyjnym, na którym nie występują warunki szkodliwe. Pracując w poprzedniej firmie osoba ta również wykonywała prace administracyjne. Czy w tym przypadku musimy zapewnić nowemu pracownikowi wstępne, a później okresowe szkolenia bhp?

Wstępne szkolenie bhp - przeprowadzane przed dopuszczeniem pracownika do pracy - nie jest wymagane, gdy podejmuje on pracę na tym samym stanowisku, które zajmował u danego pracodawcy bezpośrednio przed nawiązaniem z tym pracodawcą kolejnej umowy o pracę (art. 237³ K.p.).

Z pytania wynika, że osoba, która ma zostać przyjęta do pracy, nie była wcześniej zatrudniona u pracodawcy, który zamierza ją zatrudnić. Nie występuje więc podstawowa przesłanka zwolnienia z obowiązku przeprowadzenia wstępnego szkolenia bhp. Można bowiem od niego odstąpić tylko wtedy gdy pracownik, który był zatrudniony w danej firmie, jest przez nią ponownie zatrudniony na podstawie umowy o pracę, bezpośrednio po zakończeniu poprzedniej umowy o pracę. W sytuacji przedstawionej w pytaniu taki przypadek nie zachodzi.

Jeżeli chodzi o okresowe szkolenia bhp, to ich przeprowadzenie nie jest wymagane w przypadku pracownika na stanowisku administracyjno-biurowym, gdy rodzaj przeważającej działalności pracodawcy (w rozumieniu przepisów o statystyce publicznej) znajduje się w grupie działalności, dla której ustalono nie wyższą niż trzecia kategorię ryzyka. Ustala się ją na podstawie rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie różnicowania stopy procentowej składki na ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych... (Dz. U. z 2022 r. poz. 740 ze zm.). Skorzystanie z tego wyjątku nie jest możliwe, jeśli z oceny ryzyka zawodowego dokonanej przez pracodawcę wynika, że szkolenia okresowe są konieczne.

Jeżeli rodzaj przeważającej działalności pracodawcy zostanie zakwalifikowany do wyższej niż trzecia kategorii ryzyka, okresowe szkolenie bhp trzeba przeprowadzić w ciągu 6 miesięcy od dnia ustalenia tej wyższej kategorii. Taki sam termin obowiązuje odpowiednio w sytuacji, gdy konieczność odbywania szkoleń okresowych zostanie ustalona na podstawie oceny ryzyka zawodowego (co wyłącza możliwość zwolnienia z tych szkoleń).

Należy nadmienić, że pracodawca może odstąpić od przeprowadzenia pierwszego szkolenia okresowego, jeżeli pracownik przedłoży aktualne zaświadczenie o odbyciu w okresie, w którym należy przeprowadzić pierwsze szkolenie, szkolenia okresowego u innego pracodawcy lub odbył w tym okresie szkolenie okresowe wymagane na innym stanowisku, ale według programu uwzględniającego zakres tematyczny szkolenia okresowego na nowym stanowisku pracy. Powyższe wynika z § 15 ust. 5 rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2024 r. poz. 1327).

2) Szkolenia bhp przeprowadza w zakładzie pracy zewnętrzna firma. Pracownik jest obecnie na zwolnieniu chorobowym, w trakcie którego upłynie mu ważność szkoleń okresowych. Najbliższy termin kolejnego szkolenia okresowego przypada jednak dwa dni po zakończeniu zwolnienia chorobowego. Przez czas oczekiwania na szkolenie pracownik nie będzie mógł podjąć pracy. Czy zachowa za ten czas prawo do wynagrodzenia?

Pracownik nie może wykonywać pracy na danym stanowisku, jeżeli nie jest przeszkolony z zakresu bhp (art. 237³ K.p.). Szkolenia bhp odbywają się w czasie pracy i na koszt pracodawcy. Przywołany przepisy nie odnosi się do kwestii wynagrodzenia za czas oczekiwania na przeprowadzenie wymaganych szkoleń bhp. Jednak pracownik nie może być dopuszczony do wykonywania pracy, aż do czasu odbycia szkolenia. Problem zachowania prawa do wynagrodzenia za czas tego oczekiwania był - pośrednio - przedmiotem opinii urzędowej.

W podobnej bowiem kwestii, dotyczącej prawa do wynagrodzenia za czas oczekiwania na wykonanie badań profilaktycznych, wypowiedział się Główny Inspektorat Pracy (GIP) w odpowiedzi z dnia 7 października 2022 r. udzielonej na pytanie naszego Wydawnictwa. Urząd ten stwierdził w niej, że:

"(...) Jeżeli więc w ramach badań profilaktycznych lekarz medycyny pracy skierował pracownika na badania specjalistyczne lub odesłał pracownika do lekarza leczącego w celu uzyskania zaświadczenia o zakończeniu leczenia (dotyczy badań kontrolnych...), to za czas nieobecności w pracy w związku z przeprowadzanymi badaniami pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia. (...)"

W ocenie redakcji, przywołane stanowisko GIP można odpowiednio zastosować do omawianej sprawy, tym bardziej że zapewnienie terminowego przeprowadzenia wymaganych szkoleń bhp leży generalnie po stronie pracodawcy (nawet jeżeli obsługą bhp zajmuje się firma zewnętrzna). Pracownik za czas oczekiwania na szkolenie bhp powinien więc zachować prawo do wynagrodzenia.