Bezwzględny zakaz zatrudniania pracownic w ciąży przy niektórych rodzajach prac

Jakiego rodzaju prac nie mogą wykonywać kobiety w ciąży i jak należy postąpić gdy są zatrudnione przy pracy im wzbronionej?

Prawo pracy przewiduje ogólny zakaz zatrudniania kobiet przy pracach szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia (art. 176 K.p.). Ma on charakter powszechny i bezwzględny, a pracodawca nie może go uchylić nawet na wniosek lub za zgodą pracownicy. Naruszenie zakazu skutkuje odpowiedzialnością pracodawcy za popełnienie wykroczenia przeciwko prawom pracownika. W przypadku ciąży rygory co do rodzaju prac wzbronionych podlegają zaostrzeniu.

Wykaz prac wzbronionych kobietom określa załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 września 1996 r. w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet (Dz. U. nr 114, poz. 545 ze zm.). Został on pogrupowany według określonych rodzajów i przewiduje:

• prace wzbronione wszystkim kobietom oraz (z zaostrzonymi kryteriami) kobietom w ciąży i (lub) karmiącym dziecko piersią:
   
• związane z wysiłkiem fizycznym i transportem ciężarów oraz wymuszoną pozycją ciała,
   
• pod ziemią, poniżej poziomu gruntu i na wysokości;
   
• prace wzbronione tylko kobietom w ciąży i (lub) karmiącym dziecko piersią:
   
• w mikroklimacie zimnym, gorącym i zmiennym,
   
• narażające na działanie pól elektromagnetycznych, promieniowania jonizującego i nadfioletowego oraz prace przy monitorach ekranowych,
   
• w podwyższonym lub obniżonym ciśnieniu,
   
• w kontakcie ze szkodliwymi czynnikami biologicznymi,
   
• w narażeniu na działanie szkodliwych substancji chemicznych,
   
• grożące ciężkimi urazami fizycznymi i psychicznymi,
   
• prace wzbronione tylko kobietom w ciąży: w hałasie i drganiach.

W razie zatrudniania takiej pracownicy przy pozostałych pracach wzbronionych jest obowiązany dostosować warunki pracy do wymagań określonych w tych przepisach lub tak ograniczyć czas pracy, aby wyeliminować zagrożenia dla zdrowia lub bezpieczeństwa pracownicy.

Jeżeli dostosowanie warunków pracy na dotychczasowym stanowisku pracy lub skrócenie czasu pracy jest niemożliwe lub niecelowe, pracodawca jest obowiązany przenieść pracownicę do innej pracy, a w razie braku takiej możliwości zwolnić pracownicę na czas niezbędny z obowiązku świadczenia pracy. W razie gdy zmiana warunków pracy na dotychczas zajmowanym stanowisku pracy, skrócenie czasu pracy lub przeniesienie pracownicy do innej pracy powoduje obniżenie wynagrodzenia, pracownicy przysługuje dodatek wyrównawczy. W okresie zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy pracownica zachowuje prawo do dotychczasowego wynagrodzenia (art. 179 § 1-2 i § 4-5 K.p.). Obowiązujący w danym zakładzie pracy wykaz prac wzbronionych kobietom należy określić w regulaminie pracy (art. 104¹ § 1 pkt 6 K.p.). Regulamin powinien wskazywać na jakich stanowiskach pracy istniejących w danej firmie, zatrudnienie kobiet jest wzbronione.

Pracownica zatrudniona na stanowisku magazyniera-sprzedawcy przedłożyła zaświadczenie o ciąży. Do jej obowiązków należy m.in. wykładanie towaru na półki sklepowe. Dotąd nie mogła ona m.in. ręcznie podnosić i przenosić ciężarów o masie przekraczającej 12 kg - przy pracy stałej oraz 20 kg - przy pracy dorywczej (do 4 razy na godzinę w czasie zmiany roboczej). Obecnie nie może ona ręcznie podnosić i przenosić ciężarów, jeżeli występuje przekroczenie 1/4 określonych wyżej wartości. Przy zapewnieniu przestrzegania powyższego zakazu, pracownica może pozostać na swoim stanowisku. W innym przypadku należy ją bezwzględnie przenieść do innej pracy lub zwolnić z obowiązku wykonywania pracy. W zależności od okoliczności może ona otrzymywać dodatek wyrównawczy lub wynagrodzenie w dotychczasowej wysokości.

Pracodawca prowadzący działalność w branży przetwórstwa owocowo-warzywnego zatrudnia przy taśmie produkcyjnej zarówno mężczyzn, jak i kobiety. Prace w wymuszonym rytmie pracy (m.in. przy taśmie) nie mogą być jednak wykonywane przez kobiety w ciąży. Pracownica zatrudniona na tym stanowisku przedłożyła zaświadczenie o ciąży. Pracodawca powinien niezwłocznie odsunąć ją od tej pracy, powierzając inne czynności lub zwalniając z obowiązku wykonywania pracy.

Pracownica zatrudniona za stanowisku fakturzystki, wykonująca czynności przy użyciu monitora ekranowego, jest w ciąży. Pracodawca powinien ograniczyć jej czas pracy w wymienionych warunkach do maksymalnie 4 godzin dziennie. Na pozostały okres może powierzyć jej inne czynności lub skrócić czas pracy. Pracownicy będzie wówczas przysługiwał dodatek wyrównawczy.

Zwracamy uwagę! Pracodawca powinien dostosować warunki pracy lub ograniczyć czas pracy w sposób gwarantujący wyeliminowanie zagrożenia dla zdrowia lub bezpieczeństwa pracownicy w ciąży także wówczas, gdy przeciwwskazania zdrowotne do wykonywania dotychczasowej pracy przez tę pracownicę wynikają z orzeczenia lekarskiego, choć nie są objęte wykazem rozporządzenia. W tym przypadku jest wymagane zaświadczenie lekarskie wydane w trybie i według wzoru określonego w rozporządzeniu Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników… (Dz. U. nr 69, poz. 332 z późn. zm.).

Po ustaniu przyczyn uzasadniających przeniesienie pracownicy do innej pracy, skrócenie jej czasu pracy lub zwolnienie z obowiązku świadczenia pracy, pracodawca jest obowiązany zatrudnić pracownicę przy pracy i w wymiarze czasu pracy określonych w umowie o pracę.