Skutki ignorowania wezwań fiskusa

Organy podatkowe w toku postępowania podatkowego podejmują wszelkie niezbędne działania w celu dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz załatwienia sprawy. W tym celu m.in. wzywają podatników do dokonania określonych czynności. Podatnicy nie zawsze są skłonni współpracować z fiskusem. Za swoje zachowanie mogą zostać ukarani karą porządkową.

Podstawa i tryb wymierzania kary

W toku postępowania podatkowego organ podatkowy niejednokrotnie wzywa podatnika, którego dotyczy sprawa, jak również świadka lub biegłego, w celu złożenia stosownych wyjaśnień, wydania opinii lub wzięcia udziału w innych wymaganych czynnościach. Takie wezwanie nie zawsze kończy się jednak odzewem ze strony ich adresata.

Ustawodawca przewidział jednak rozwiązanie, które ma na celu zdyscyplinowanie uczestników postępowania podatkowego do określonych zachowań. To z kolei ma wpłynąć na szybkie i sprawne załatwienie sprawy przez urząd skarbowy. Uchylanie się bowiem przez stronę od wykonania określonych obowiązków powoduje przedłużanie postępowania, a niejednokrotnie w ogóle uniemożliwia jego zakończenie.

Narzędziem, które ma ograniczyć takie negatywne zachowania, jest kara porządkowa, o której mowa w art. 262 Ordynacji podatkowej. Wysokość kary, jaką może być obciążona dana osoba, zależy od urzędu skarbowego. Przy jej wymiarze bierze się pod uwagę m.in. charakter i wagę sprawy, skutki niestawiennictwa, sytuację majątkową i finansową danej osoby itp. Przy czym może ona zostać wymierzona do kwoty 2.600 zł.

Karą porządkową mogą być ukarani przede wszystkim: strona, jej pełnomocnik, świadek lub biegły. Dojdzie do tego wówczas, gdy mimo prawidłowego wezwania przez urząd skarbowy:

• nie stawili się osobiście bez uzasadnionej przyczyny, mimo że byli do tego zobowiązani, lub
   
• bezzasadnie odmówili złożenia wyjaśnień, zeznań, wydania opinii, okazania przedmiotu oględzin lub udziału w innej czynności, bądź
   
• bez zezwolenia tego organu opuścili miejsce przeprowadzenia czynności przed jej zakończeniem.

Karę porządkową stosuje się również odpowiednio do:

• osoby, która wyraziła zgodę na powołanie jej na biegłego,
   
• osób trzecich, które bezzasadnie odmawiają okazania przedmiotu oględzin,
   
• uczestników rozprawy, którzy poprzez swoje niewłaściwe zachowanie utrudniają jej przeprowadzenie.

Sądy za karaniem

Również sądy administracyjne skłaniają się do karania niezdyscyplinowanych podatników. W swoich orzeczeniach wyrażają pogląd, że możliwość stosowania kar porządkowych ma służyć realizacji zasady prawdy obiektywnej i sprawności postępowania. Tak uznał np. NSA w wyroku z dnia 24 sierpnia 2011 r., sygn. akt II FSK 467/10. W rozpatrywanej przez sąd sprawie strona była dwukrotnie wzywana do przedstawienia dziennika budowy. Wezwanie wskazywało, czego organ od strony się domaga, w jakim terminie i jakie są konsekwencje niezastosowania się do wezwania. Ponieważ strona nie wykonała nałożonego na nią obowiązku, została ukarana karą porządkową.

NSA podkreślił, że katalog zachowań, jakie mogą skutkować nałożeniem kary podatkowej, wskazany w art. 262 § 1 Ordynacji podatkowej, jest katalogiem zamkniętym. Wymieniono w nim jednak bezzasadną odmowę przez stronę dokonania określonej czynności. Zatem za nieprzedstawienie dowodu strona może być ukarana karą porządkową. Sąd podzielił w tym zakresie pogląd wyrażony w wyroku NSA z dnia 3 czerwca 2008 r., sygn. akt II FSK 471/08.

Kary można uniknąć

Kara porządkowa nakładana jest w formie postanowienia, na które służy zażalenie w ciągu 7 dni od dnia jego doręczenia. Należy w nim wskazać zarzuty przeciw postanowieniu, określić istotę i zakres żądania będącego przedmiotem zażalenia oraz wskazać dowody uzasadniające to żądanie. Zażalenie na postanowienie wydane przez urząd skarbowy rozpatrzy izba skarbowa.

Termin płatności kary porządkowej wynosi 7 dni od dnia doręczenia postanowienia.

Istnieje jeszcze jeden sposób na uniknięcie kary. Mowa o nim w art. 262 § 6 Ordynacji podatkowej. W myśl tego przepisu organ podatkowy, który nałożył karę porządkową, może uznać za usprawiedliwione niestawiennictwo lub niewykonanie innych wymaganych od niej obowiązków i uchylić postanowienie nakładające karę. Jest to możliwe na wniosek ukaranego złożony w terminie 7 dni od dnia doręczenia mu postanowienia o nałożeniu kary (patrz przykład). Na postanowienie o odmowie uchylenia kary przysługuje zażalenie.

Wyższa kara w 2012 r.

W przyszłym roku fiskus będzie mógł ostrzej karać niezdyscyplinowanych uczestników postępowania podatkowego. Wynika to ze stosowania art. 262a Ordynacji podatkowej. Zgodnie z tym przepisem kara porządkowa podlega w każdym roku podwyższeniu w stopniu odpowiadającym wskaźnikowi wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych w pierwszych dwóch kwartałach danego roku w stosunku do analogicznego okresu poprzedniego roku. Kwota ta nie ulega zmianie, jeżeli wskaźnik ten ma wartość ujemną.

Maksymalny wymiar kary w bieżącym roku to 2.600 zł. Z kolei w 2012 r. jej wysokość wzrośnie o 100 zł. Wynika to z obwieszczenia Ministra Finansów w sprawie wysokości kwoty wymienionej w art. 262 § 1 Ordynacji podatkowej.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 29.08.1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 ze zm.)

Obwieszczenie Ministra Finansów z dnia 2.08.2011 r. w sprawie wysokości kwoty wymienionej w art. 262 § 1 ustawy - Ordynacja podatkowa (Mon. Pol. nr 71, poz. 707)