Organ podatkowy może w toku postępowania podatkowego, kontroli podatkowej lub celno-skarbowej ustanowić na majątku podatnika zabezpieczenie zapłaty weryfikowanego podatku. Podstawą podjęcia takich kroków jest uzasadniona obawa niewykonania zobowiązania podatkowego. Zabezpieczenie ma zagwarantować środki finansowe na jego pokrycie.
Zobowiązanie podatkowe może być zabezpieczone na majątku podatnika, a w przypadku osób pozostających w związku małżeńskim także na majątku wspólnym.
Organ podatkowy może sięgnąć po ten środek w toku postępowania podatkowego, kontroli podatkowej lub celno-skarbowej - przed wydaniem decyzji ustalającej lub określającej wysokość zobowiązania podatkowego. Zabezpieczenie następuje w formie decyzji. Organ podatkowy podaje w niej przybliżoną kwotę zobowiązania podatkowego wyliczoną na podstawie posiadanych danych co do wysokości podstawy opodatkowania, a w przypadku zabezpieczenia poprzedzającego decyzję określającą wysokość zobowiązania podatkowego - także odsetki za zwłokę należne od tego zobowiązania na dzień wydania decyzji o zabezpieczeniu.
Katalog przesłanek przemawiających za ustanowieniem zabezpieczenia jest otwarty. Zabezpieczenia dokonuje się, jeżeli istnieje uzasadniona obawa, że zobowiązanie podatkowe nie zostanie wykonane. Może za tym przemawiać trwałe nieuiszczanie przez podatnika wymagalnych zobowiązań publicznoprawnych, zbywanie majątku, które może utrudnić lub udaremnić egzekucję, nierzetelne prowadzenie ksiąg podatkowych. Organ podatkowy nie musi udowodnić, że podatnik na pewno nie ureguluje zobowiązania podatkowego, ale musi wykazać, co świadczy o tym, że istnieją obawy co do jego wykonania (por. wyrok NSA z dnia 29 sierpnia 2023 r., sygn. akt I FSK 2449/21). Obawa ta powinna mieć uzasadnione podstawy w okolicznościach faktycznych i prawnych danej sprawy (por. wyrok NSA z dnia 11 lipca 2023 r., sygn. akt II FSK 1314/22).
O planach dokonania zabezpieczenia może świadczyć otrzymanie w trakcie postępowania podatkowego, kontroli podatkowej lub celno-skarbowej wezwania do wyjawienia wartościowych składników majątku.
Mowa o złożeniu oświadczenia o nieruchomościach i prawach majątkowych mogących być przedmiotem hipoteki przymusowej oraz o rzeczach ruchomych i zbywalnych prawach majątkowych, na których może być ustanowiony zastaw skarbowy. Sporządza się je na formularzu ORD-HZ. Należy w nim podać szczegółowe informacje o posiadanych nieruchomościach (m.in. miejsce położenia, powierzchnię, numer księgi wieczystej lub zbioru dokumentów) oraz o cenniejszych rzeczach ruchomych i zbywalnych prawach majątkowych (m.in. ich rodzaj, stan prawny, obciążenia), a także wskazać ich szacunkową wartość. Oświadczenie składa się pod rygorem odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania. Nie można być jednak ukaranym za niepodanie szacunkowej wartości rzeczy lub praw majątkowych albo za wpisanie wartości nieodpowiadającej rzeczywistej wartości ujawnionych składników majątku.
Podatnik ma prawo odmówić złożenia oświadczenia. Jeżeli jednak to zrobi, może to świadczyć o potencjalnych trudnościach z dochodzeniem zobowiązania podatkowego i przemawiać za ustanowieniem zabezpieczenia jego spłaty. Wskazuje tak art. 154 § 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
Wykonanie decyzji o zabezpieczeniu następuje w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji albo poprzez przyjęcie zabezpieczenia zaproponowanego przez podatnika.
Zabezpieczenia w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym dokonuje organ egzekucyjny zazwyczaj na podstawie wniosku wierzyciela (organu podatkowego) i wydanego przez niego zarządzenia zabezpieczenia. Może dokonać wpisu hipoteki przymusowej, zająć rachunek bankowy, ustanowić zakaz zbywania spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego (patrz ramka - punkt 1). W razie potrzeby organ egzekucyjny może stosować kilka sposobów zabezpieczenia. Zezwala na to art. 158 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Na wniosek podatnika zabezpieczenie może być dokonane przez złożenie kaucji. Organ egzekucyjny, uwzględniając wniosek, określa kwotę kaucji. Nie może być ona wyższa od należności podlegającej zabezpieczeniu. Podatnikowi nie wolno, co do zasady, rozporządzać składnikiem majątkowym zajętym w celu zabezpieczenia. Dozwolone są jednak wypłaty z zajętego rachunku bankowego. Środki można pobrać za zgodą organu egzekucyjnego po przedstawieniu wiarygodnych dokumentów świadczących o konieczności poniesienia wydatków w związku z wykonywaną działalnością gospodarczą.
Decyzja o zabezpieczeniu może zostać wykonana również poprzez przyjęcie przez organ podatkowy zabezpieczenia zaproponowanego przez podatnika. Może to być: poręczenie banku, gwarancja bankowa i inne wskazane w art. 33d § 2 Ordynacji podatkowej (patrz ramka - punkt 2). Podatnik może dowolnie wybrać formę lub formy zabezpieczenia. Przyjęcie zabezpieczenia następuje w drodze postanowienia. W razie wydania postanowienia o odmowie przyjęcia zabezpieczenia może być ustanowione zabezpieczenie w oparciu o przepisy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Podatnik może zaproponować swoje zabezpieczenie (złożyć wniosek) także po ustanowieniu zabezpieczenia w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Jeżeli zostanie ono przyjęte, to w zakresie tego zabezpieczenia uchyla się lub zmienia zabezpieczenie ustanowione w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
|
1. Formy zabezpieczenia zobowiązania podatkowego przez organ egzekucyjny:
2. Formy zabezpieczenia stosowane na wniosek podatnika:
|
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 29.08.1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2023 r. poz. 2383)
Ustawa z dnia 17.06.1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2023 r. poz. 2505)
| ||||||||||||
|
||||||||||||
