Podatnik, który intencjonalnie utrudnia przeprowadzenie kontroli podatkowej, naraża się na karę porządkową. Istnieje także ryzyko pociągnięcia go do odpowiedzialności karnej skarbowej i ukarania grzywną. Utrudnieniem kontroli podatkowej nie jest nieprzychylne traktowanie urzędników.
Urzędy skarbowe podejmują kontrole podatkowe z urzędu. Ich celem jest sprawdzenie, czy podatnicy wywiązują się z obowiązków wynikających z przepisów prawa podatkowego. Obecnie koncentrują się one na wykrywaniu karuzel podatkowych, fikcyjnych dostaw wewnątrzwspólnotowych, ukrywaniu nabyć wewnątrzwspólnotowych czy wyłudzeń zwrotów VAT.
Kontrolujący podejmują czynności na podstawie obowiązującego prawa i w zakresie wynikającym z upoważnienia do przeprowadzenia kontroli podatkowej. W tak określonych ramach mogą zażądać od kontrolowanego udostępnienia dokumentacji księgowej dotyczącej sprawdzanego rozliczenia, przedłożenia tłumaczenia na język polski dokumentów obcojęzycznych, sporządzenia spisu z natury, udzielenia wyjaśnień itp. Podatnik powinien umożliwić kontrolującym - nieodpłatnie - filmowanie, fotografowanie, dokonywanie nagrań dźwiękowych oraz utrwalanie stanu faktycznego za pomocą innych nośników informacji, jeżeli film, fotografia, nagranie lub informacja zapisana na innym nośniku może stanowić dowód lub przyczynić się do utrwalenia dowodu w sprawie. Mają oni także prawo wstępu na grunt oraz do budynków, lokali i innych pomieszczeń bez potrzeby uzyskiwania przepustek i przechodzenia rewizji osobistej przewidzianej w regulaminie wewnętrznym podatnika.
Utrudnienie wykonywania czynności kontrolnych może skończyć się dotkliwymi sankcjami finansowymi.
Urząd skarbowy sięga przede wszystkim po karę porządkową. W 2023 r. może ona wynieść do 3.300 zł.
Kara porządkowa ma zapewnić prawidłowy przebieg kontroli podatkowej. Służy dyscyplinowaniu osób, które uchylając się od wypełnienia ustawowych obowiązków, dezorganizują pracę urzędu skarbowego i opóźniają zamknięcie sprawy. Katalog czynów, za które grozi kara porządkowa, jest zamknięty. Wolno ją nałożyć wyłącznie za działania i zaniechania określone w art. 262 Ordynacji podatkowej. Nie może być wymierzona za inne czyny, niewymienione we wspomnianym przepisie, chociażby utrudniały prowadzenie kontroli podatkowej lub hamowały jej przebieg. Takiej sankcji należy się spodziewać m.in. za bezzasadną odmowę złożenia wyjaśnień, nieprzedłożenie tłumaczenia dokumentacji obcojęzycznej czy nieprzedstawienie w wyznaczonym terminie ksiąg podatkowych (patrz ramka).
Karę porządkową otrzymuje podatnik. W przypadku gdy kontrolowanym jest osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, wymierza się ją - prawidłowo wezwanemu do dokonania określonej czynności - ustawowemu reprezentantowi, członkowi organu uprawnionemu do reprezentowania lub osobie upoważnionej do prowadzenia spraw danego podmiotu. Kara porządkowa może być nałożona również na właściciela biura rachunkowego, któremu podatnik zlecił prowadzenie lub przechowanie ksiąg podatkowych i dowodów księgowych. Może on zostać ukarany za bezzasadną odmowę okazania lub nieprzedłożenie w wyznaczonym terminie ksiąg rachunkowych swojego klienta lub dokumentów będących podstawą dokonywania w nich zapisów.
Kara porządkowa jest nakładana przez urząd skarbowy w formie postanowienia. Przysługuje na nie zażalenie. Osoba, która miała uzasadnione powody, aby nie stawić się na wezwanie lub nie wykonać innej wymaganej od niej czynności, może złożyć wniosek o uchylenie kary porządkowej. Na postanowienie o odmowie jej uchylenia przysługuje zażalenie.
Utrudnianie kontrolującym wykonywania pracy może skończyć się odpowiedzialnością karną skarbową. Przewiduje ją art. 83 Kodeksu karnego skarbowego.
Ten, kto osobie uprawnionej do przeprowadzenia kontroli podatkowej udaremnia lub utrudnia wykonywanie czynności służbowych, naraża się na grzywnę. Za takie działania uznaje się w szczególności nieokazanie na żądanie urzędników księgi lub innego dokumentu dotyczącego prowadzonej działalności gospodarczej, a także ich niszczenie, uszkodzenie, czynienie bezużytecznym, ukrywanie lub usuwanie. Pojęcie "księgi" obejmuje księgi rachunkowe, podatkową księgę przychodów i rozchodów, ewidencje, rejestry oraz inne podobne urządzenia ewidencyjne, do których prowadzenia zobowiązuje ustawa, w szczególności zapisy kasy rejestrującej. Dokumentem jest natomiast każdy przedmiot lub inny zapisany nośnik informacji, z którym jest związane określone prawo, albo który ze względu na zawartą w nim treść stanowi dowód prawa, stosunku prawnego lub okoliczności mającej znaczenie prawne.
Katalog czynów stanowiących udaremnienie lub utrudnienie czynności służbowej - w przeciwieństwie do katalogu zachowań pozwalających na nałożenie kary porządkowej - jest otwarty. Nie oznacza to dowolności. Mianem "udaremnienia" nazywa się bezprawne działania uniemożliwiające przeprowadzenie czynności służbowej, a "utrudnianie" to bezprawne stworzenie przeszkody dla przeprowadzanej czynności służbowej. Nie ma podstaw do pociągnięcia podatnika do odpowiedzialności karnej skarbowej za przekazywanie przez niego informacji w sposób uznany przez organ podatkowy za niewystarczający (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 lutego 2014 r., sygn. akt V KK 398/13). Utrudnianiem kontroli podatkowej nie jest również nieprzychylne, niekulturalne czy nawet niegrzeczne traktowanie kontrolujących (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 czerwca 2002 r., sygn. akt V KKN 454/00).
Udaremnienie lub utrudnianie kontrolującym wykonywania czynności służbowych może być zakwalifikowane - ze względu na wagę sprawy - jako przestępstwo skarbowe albo wykroczenie skarbowe. Przestępstwo skarbowe karane jest grzywną od 10 do 720 stawek dziennych (obecnie od 1.200 zł do 34.560.000 zł). Za wykroczenie skarbowe grozi grzywna od 1/10 do 20-krotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę (aktualnie od 360 zł do 72.000 zł). Grzywna za wykroczenie skarbowe wymierzona w trybie mandatowym może wynieść do 5-krotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia (obecnie do 18.000 zł). Tryb mandatowy stosuje się, gdy osoba sprawcy i okoliczności popełnienia czynu nie budzą wątpliwości, a nie zachodzi potrzeba wymierzenia surowszej kary niż grzywna nieprzekraczająca 5-krotnej wysokości minimalnej pensji.
|
Przesłanki nałożenia kary porządkowej na podatnika w czasie kontroli podatkowej:
|
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 29.08.1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2022 r. poz. 2651 ze zm.)
Ustawa z dnia 10.09.1999 r. - Kodeks karny skarbowy (Dz. U. z 2023 r. poz. 654 ze zm.)
| ||||||||||||
|
||||||||||||
