Sytuacja frankowiczów i możliwe rozwiązania

Spadek kursu franka szwajcarskiego oraz brak podwyżek stóp procentowych spowodował, że sytuacja frankowiczów trochę się poprawiła. Jednak brak ustawy, która mogłaby pomóc osobom, które zaciągnęły kredyty hipoteczne w obcej walucie, powoduje, że coraz więcej osób decyduje się rozstrzygnąć spór z bankiem przed sądem.

Brak kompleksowego rozwiązania na szczeblu ustawowym problemów frankowiczów, czyli kredytobiorców, którzy zaciągnęli kredyty denominowane lub indeksowane do kursu franka szwajcarskiego powoduje, że wielu Polaków w dalszym ciągu zastanawia się, jaki będzie los zawartych przez nich umów. Skala problemu jest duża z uwagi na popularność kredytów frankowych w pierwszej dekadzie XXI wieku, zwłaszcza że zadłużenie wielu frankowiczów znacznie przekracza wartość ich nieruchomości i to pomimo faktu, że terminowo spłacają raty kredytu. Frankowicze powinni zatem na bieżąco analizować orzecznictwo sądów, szczególnie w odniesieniu do banków będących ich kredytodawcami.

Rozwiązanie ustawowe

Chociaż w sprawie frankowiczów pojawiają się pomysły na rozwiązanie problemu poprzez uchwalenie ustawy regulującej ich rozliczenia z bankiem, brak jest na razie rozwiązań, które mogą stanowić dla nich realną ulgę. Proponowane rozwiązanie prawne o charakterze ustawowym zmierzające np. do zawierania umów ugód z bankami, w których strony ponownie ustalą zasady spłaty, czy zmian w zakresie sądu, przed którym strony będą mogły dochodzić swoich praw w sporach z bankami, nie mają jednak charakteru kompleksowego. Powoduje to, że realną alternatywą dla oczekiwania przez frankowiczów na pomoc w formie ustawy jest dochodzenie swoich praw przed sądem.

Analiza dotychczasowego orzecznictwa sądowego w sprawach frankowiczów nie pozwala na jednoznaczne stwierdzenie, że wszyscy frankowicze powinni dochodzić swoich roszczeń w sądzie, gdyż wydawane wyroki nie są jednolite. Wynika to w dużej mierze z faktu, że na rynku funkcjonuje bardzo wiele umów kredytowych, a sprawy oceniane przez sąd różnią się stanem faktycznym i prawnym, istnieje jednak możliwość podziału roszczeń, których dochodzą kredytobiorcy.

Konstrukcja kredytu frankowego

W większości przypadków umów kredytowych waloryzowanych lub indeksowanych kursem franka szwajcarskiego zarówno kwota kredytu, wypłata kredytu, jak i spłata rat kapitałowo-odsetkowych określona była w polskich złotych. Kredyt stawał się kredytem frankowym, gdyż bank w wyniku indeksacji lub waloryzacji wyrażał wysokość zobowiązania we frankach szwajcarskich. Taka konstrukcja powoduje, że pełnomocnicy frankowiczów przekonują sądy, iż kredyt w rzeczywistości jest kredytem złotówkowym i powinien być spłacany w walucie polskiej. Do takich wniosków doszedł np. Sąd Okręgowy w Warszawie w wyroku z dnia 31 maja 2017 r., sygn. akt II C 920/15. Skutkiem tego rodzaju orzeczenia jest przyjęcie, że kredyt był faktycznie kredytem złotówkowym, a co za tym idzie - nie ma podstaw do przeliczania go na obcą walutę. Problematyczne jest w takim przypadku ustalenie, w jaki sposób kredytobiorca powinien spłacać swoje zobowiązanie wobec banku. Interpretacja korzystna dla kredytobiorców i akceptowana przez niektóre sądy prowadzi do wniosku, iż podstawą oprocentowania powinien być wskaźnik LIBOR.

Chociaż taka interpretacja umowy przez sąd jest bardzo korzystna dla kredytobiorców, należy wskazać, iż nie ma ona powszechnego charakteru. Dlatego kredytobiorcy przed podjęciem decyzji o wystąpieniu z pozwem przeciwko bankowi lub przystąpieniu do pozwu zbiorowego, powinni przeanalizować aktualne orzecznictwo i wziąć pod uwagę ryzyko i koszty związane z ewentualnym uznaniem ich roszczenia za niezasadne.

Kurs przeliczeniowy

Sprawy frankowiczów zmierzających do "odfrankowienia" swoich umów, czyli uznania zaciągniętych przez nich kredytów za umowy złotówkowe, stanowią grupę najtrudniejszych spraw, a co za tym idzie - na obecną chwilę ilość pomyślnych wyroków sądowych jest ograniczona. Częściej w sądach toczą się sprawy dotyczące kursu, po jakim przeliczane są waluty. Zagadnienie tzw. spreadu walutowego było przedmiotem bardzo wielu postępowań sądowych i choć nie każdy pozew skierowany do banku o zwrot spreadu oznacza automatyczną wygraną, to warto rozważyć to rozwiązanie. Problem spreadu walutowego wynika m.in. z faktu, że bank udzielając kredytu oraz przeliczając wartość rat stosował inny kurs waluty, najczęściej był to kolejno kurs kupna i sprzedaży. Frankowicze, którzy jako konsumenci w sporach z bankami powołują się na zawarte w Kodeksie cywilnym przepisy o niedozwolonych postanowieniach umownych, nie muszą także obawiać się, że kurs waluty zostanie uznany jako główne świadczenie stron, co wyłącza stosowanie do niego przepisów o niedozwolonych klauzulach umownych. Wątpliwości te rozstrzygnął bowiem Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 22 stycznia 2016 r., sygn. akt I CSK 1049/14.

Należy przy tym pamiętać, że postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (art. 385¹ K.c.). Zatem uznanie przez sąd, że określone postanowienie stanowi niedozwoloną klauzulę umowną powoduje, że nie wiąże ona konsumenta, z wyjątkiem sytuacji, gdy stanowi główne świadczenia stron.

Fakt, że część frankowiczów wygrywa swoje sprawy w sądach czy uzyskuje orzeczenia oznaczające "odfrankowienie" kredytów, nie powoduje, że banki zaprzestaną bronić się w sporach sądowych, dlatego decyzja o wystąpieniu z tego rodzaju pozwem powinna być przemyślana i podjęta po dokładnej analizie bieżących orzeczeń sądów.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 23.04.1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 2017 r. poz. 459 ze zm.)