TSUE wypowiedział się ponownie o odpowiedzialności członków zarządu

Trybunał Sprawiedliwości UE w wyroku z dnia 30 kwietnia 2025 r. odniósł się do zasad odpowiedzialności członków (byłych członków) zarządu za zaległości podatkowe (składkowe) spółki kapitałowej oraz spółki kapitałowej w organizacji. W wyroku tym potwierdził, że członek lub były członek, w celu wykazania braku winy, może skutecznie powołać się na to, że dochował wszelkiej staranności wymaganej przy prowadzeniu spraw danej spółki. Nie może przy tym powoływać się na okoliczności, że w chwili stwierdzenia trwałej niewypłacalności jedynym wierzycielem tej spółki był Skarb Państwa. Wyrok ten zatem w pierwszej kwestii jest korzystny dla członków zarządu, a w drugiej - dla organów podatkowych.

Reguły odpowiedzialności

Członkowie zarządu, w tym także byli członkowie zarządu spółki kapitałowej oraz spółki kapitałowej w organizacji, mogą być pociągnięci do odpowiedzialności za zaległości podatkowe spółki jako osoby trzecie na zasadach wskazanych w art. 116 Ordynacji podatkowej (Dz. U. z 2025 r. poz. 111 ze zm.). Spółka kapitałowa to spółka z o.o., prosta spółka akcyjna oraz spółka akcyjna. Członkowie zarządu spółki kapitałowej oraz spółki kapitałowej w organizacji odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem za zaległości podatkowe spółki, jeżeli egzekucja z jej majątku okazała się w całości lub w części bezskuteczna, a członek zarządu nie wykazał żadnej z okoliczności uwalniającej go od tej odpowiedzialności. Odpowiedzialność członków zarządu obejmuje w szczególności zaległości podatkowe z tytułu tych zobowiązań podatkowych, których termin płatności upływał w czasie pełnienia przez nich obowiązków członka zarządu.

O tej odpowiedzialności organ podatkowy orzeka w drodze decyzji stosownie do art. 108 Ordynacji podatkowej. Aby przenieść odpowiedzialność na członka zarządu, organ podatkowy musi wykazać, że egzekucja zaległości podatkowej z majątku spółki okazała się bezskuteczna (w całości/w części) oraz że zobowiązanie podatkowe powstało w czasie, kiedy dana osoba pełniła funkcję. Członek zarządu może bronić się przed omawianą odpowiedzialnością, wykazując jedną z okoliczności określonych w art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej. W tym celu członek zarządu powinien w szczególności wykazać, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym czasie zostało otwarte postępowanie restrukturyzacyjne albo zatwierdzono układ w postępowaniu o zatwierdzenie układu albo że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło bez jego winy.

Stanowisko TSUE

WSA we Wrocławiu na mocy postanowienia z dnia 31 stycznia 2024 r., sygn. akt I SA/Wr 966/22, zwrócił się do Trybunału Sprawiedliwości UE z 3 pytaniami prejudycjalnymi. TSUE na wskazane pytania odpowiedział w wyroku z dnia 30 kwietnia 2025 r., w sprawie C-278/24 (patrz ramka).

Praktyczne skutki odpowiedzi TSUE

Wyrok w części, w której wskazuje, że członek (były członek) zarządu w celu wykazania braku winy w niezłożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości może skutecznie powołać się na to, że dochował wszelkiej staranności wymaganej przy prowadzeniu spraw danej spółki, jest korzystny z punktu widzenia członków zarządu próbujących uwolnić się od omawianej odpowiedzialności. TSUE w sowich wywodach podkreślił, że okoliczności, iż osoba inna niż osoba zobowiązana do zapłaty podatku działała w dobrej wierze, dochowując wszelkiej staranności przezornego podmiotu gospodarczego, że przedsięwzięła ona wszelkie racjonalne środki, jakie pozostawały w jej mocy, oraz że jej udział w nadużyciu lub oszustwie jest wykluczony, stanowią czynniki, które należy uwzględnić w celu ustalenia możliwości zobowiązania jej do solidarnego rozliczenia należnego VAT.

Z kolei w części, w której w wyroku przesądzono, że w celu obrony przed odpowiedzialnością członek (były członek) zarządu nie może powoływać się na okoliczności, iż w chwili stwierdzenia trwałej niewypłacalności jedynym wierzycielem tej spółki był Skarb Państwa, jest korzystny dla organów podatkowych. Ich stanowisko w tej kwestii było, co do zasady, aprobowane w orzecznictwie sądów administracyjnych. NSA w wyroku z dnia 22 czerwca 2022 r., sygn. akt III FSK 5088/21, wskazał, że od dłuższego już czasu w orzecznictwie NSA prezentowany jest pogląd, iż niewypłacalność dłużnika występuje również, gdy dłużnik ten nie zaspokaja jednego tylko wierzyciela.

W związku z tym, że omawiany wyrok jest częściowo korzystny dla członków (byłych członków) zarządu, mogą oni żądać wznowienia postępowania zakończonego ostateczną decyzją w terminie miesiąca od dnia publikacji sentencji orzeczenia TSUE w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej (art. 241 § 2 pkt 2 Ordynacji podatkowej). Inne terminy dotyczą wznowienia postępowania przed sądem administracyjnym (zob. art. 272 § 2a Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. z 2024 r. poz. 935 ze zm.). Omawiane orzeczenie nie zostało jeszcze opublikowane (stan na dzień oddania GP do druku).

To już drugie orzeczenie TSUE

Omawiany wyrok to kolejne orzeczenie TSUE dotyczące zasad odpowiedzialności członków (byłych członków) zarządu za zaległości podatkowe spółki. Wcześniej, w wyroku z dnia 27 lutego 2025 r., w sprawie C-277/24, TSUE uznał, że prawo UE nie stoi na przeszkodzie uregulowaniom krajowym i praktyce krajowej, zgodnie z którymi członek zarządu osoby prawnej nie może być stroną w postępowaniu prowadzonym przeciwko tej osobie prawnej w celu ustalenia jej zobowiązania podatkowego. Uznał jednak, że już w toku postępowania prowadzonego wobec członka zarządu w przedmiocie jego odpowiedzialności powinien on mieć zapewnioną możliwość skutecznego podważenia ustaleń faktycznych i kwalifikacji prawnej dokonanej przez organ podatkowy w ramach postępowania prowadzonego przeciwko tej osobie prawnej oraz że powinien mieć dostęp do akt tego postępowania. Pisaliśmy o tym wyroku TSUE w GP nr 29 z 2025 r., na str. 17 i GP nr 39 z 2025 r., na str. 2.