Użytkownik udziałów w spółce z o.o. może wykonywać zamiast wspólnika najważniejsze z jego uprawnień. W razie przyznania mu prawa głosu, może być wręcz postrzegany jako osoba będąca wspólnikiem. Podstawą do obciążenia udziałów prawem użytkowania jest umowa zawierana pomiędzy wspólnikiem a użytkownikiem.
Udziały w spółce z o.o. są obciążane prawem użytkowania w dwóch celach. Po pierwsze, aby zabezpieczyć jakąś wierzytelność (na podobieństwo hipoteki obciążającej nieruchomość). W tym przypadku użytkowanie trwa, póki istnieje niezaspokojona wierzytelność, a użytkownik jest jednocześnie wierzycielem wspólnika. Po drugie, użytkowanie jest wykorzystywane celem przekazania kontroli nad udziałami osobie trzeciej, co pozwala użytkownikowi faktycznie kontrolować spółkę, nie będąc jej udziałowcem.
Użytkowanie to ograniczone prawo rzeczowe, które uprawnia do używania rzeczy oraz do pobierania z niej pożytków (art. 252 Kodeksu cywilnego - Dz. U. z 2023 r. poz. 1610 ze zm.). Użytkownik, czyli osoba, na rzecz której ustanowiono użytkowanie, w przypadku obciążenia nim udziałów w spółce z o.o. w szczególności może pobierać dywidendę przypadającą na udziały. Na zakres uprawnień użytkownika udziałów może również wpływać treść umowy spółki. W jej postanowieniach można bowiem dopuścić, aby zastawnik lub użytkownik udziału wykonywał prawo głosu (patrz ramka).
Obciążenie udziałów użytkowaniem nie zwalnia wspólnika z wykonywania obowiązków wobec spółki, np. uiszczenia zarządzonych dopłat czy spełniania powtarzających się świadczeń niepieniężnych, o których mowa w art. 176 K.s.h. (Dz. U. z 2024 r. poz. 18).
Dokładne warunki, na których dochodzi do obciążenia udziałów prawem użytkowania, określa umowa zawierana pomiędzy wspólnikiem a użytkownikiem. Powinna co najmniej wskazywać, które udziały są obciążane oraz określać, czy użytkownik może wykonywać prawo głosu. Dodatkowo powinna wskazywać zasady wykonywania poszczególnych praw z udziałów oraz określać, kiedy użytkowanie wygasa (np. w razie wygaśnięcia wierzytelności, którą użytkowanie ma zabezpieczać).
Umowa użytkowania udziałów musi zostać zawarta z podpisami notarialnie poświadczonymi (art. 265 § 3 K.c. w zw. z art. 2 K.s.h. i art. 180 § 1 K.s.h.). Strony powinny zawiadomić zarząd spółki o ustanowieniu użytkowania. Ustanowienie użytkowania jest skuteczne wobec spółki od chwili, gdy spółka otrzymała zawiadomienie wraz z odpisem umowy. Zarząd powinien ujawnić użytkowanie w księdze udziałów oraz złożyć do KRS nową listę wspólników ze wzmianką o obciążeniu udziałów. Jeśli użytkownik jest uprawniony do wykonywania prawa głosu, może być również traktowany jako beneficjent rzeczywisty udziałów, co oznacza obowiązek zgłoszenia go do CRBR.
|
Uprawnienia udziałowca i użytkownika
|
| ||||||||||||
|
||||||||||||
