Na przedsiębiorcach z KRS, w tym w szczególności na spółkach handlowych, prowadzących księgi rachunkowe ciąży obowiązek przekazania do KRS w ustawowych terminach sprawozdania finansowego wraz z wymaganymi dokumentami. Sąd rejestrowy prowadzi kontrolę terminowości ich składania, a w razie potrzeby wdraża postępowanie przymuszające. Naruszenie tego obowiązku może skutkować także odpowiedzialnością karną. Skazanie zależy od okoliczności, a grzywny wymierzane przez sądy karne są różne. W jednej sprawie może być to 500 zł, a w innej 10.000 zł.
Kierownik jednostki zobowiązany jest zapewnić sporządzenie rocznego sprawozdania finansowego w odpowiednim terminie (por. art. 52 i art. 3 ust. 1 pkt 6 ustawy o rachunkowości). Jego obowiązkiem jest też złożenie go i innych dokumentów wymienionych w art. 69 ustawy o rachunkowości we właściwym rejestrze sądowym w terminach określonych w tym artykule. Wzmianki o złożeniu wymaganych dokumentów zamieszczane są w dziale 3 rejestru przedsiębiorców KRS. Dokumenty finansowe składane do KRS od 15 marca 2018 r. podlegają złożeniu w elektronicznym repozytorium dokumentów finansowych (RDF). Co ważne, od 1 października 2018 r. obowiązuje regulacja, zgodnie z którą po zamieszczeniu w RDF sprawozdania finansowego lub sprawozdania z badania są one przesyłane za pośrednictwem systemu teleinformatycznego do Centralnego Rejestru Danych Podatkowych (art. 20 ust. 1g ustawy o KRS - Dz. U. z 2018 r. poz. 986 ze zm., zob. też art. 274a Ordynacji podatkowej - Dz. U. z 2019 r. poz. 900).
W przypadku stwierdzenia przez sąd rejestrowy, że sprawozdanie finansowe bądź inne dokumenty nie zostały złożone pomimo upływu terminu, sąd rejestrowy, co do zasady, wdroży postępowanie przymuszające (art. 24 ust. 1 i ust. 3 ustawy o KRS). Polega ono przede wszystkim na wezwaniu obowiązanych do ich złożenia w wyznaczonym dodatkowym 7-dniowym terminie. Po otrzymaniu takiego wezwania należy w podanym terminie spełnić obowiązek rejestrowy albo pisemnie usprawiedliwić jego niespełnienie. Usprawiedliwienie to powinno nastąpić w szczególności poprzez wykazanie obiektywnych okoliczności uniemożliwiających złożenie wniosku bądź dokumentów. Bierność osoby obowiązanej do złożenia wniosku bądź dokumentów będzie skutkować nałożeniem grzywny na obowiązanych. Sąd rejestrowy może ponawiać grzywnę. Co istotne, w razie wykonania obowiązku rejestrowego lub umorzenia postępowania grzywny niezapłacone do tego czasu ulegają umorzeniu (zob. art. 1052 K.p.c. - Dz. U. z 2018 r. poz. 1360 ze zm.).
Jeśli sąd rejestrowy uzna, że zasadne jest, aby nie wszczynać postępowania przymuszającego albo trwające umorzy, zgodnie odpowiednio z art. 24 ust. 3 albo ust. 4 ustawy o KRS, stanowić to będzie podstawę do wszczęcia przez sąd rejestrowy z urzędu postępowania o rozwiązanie takiego podmiotu bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego (zob. art. 25a-25e ustawy o KRS). Podstawę do wszczęcia takiego postępowania stanowi także sytuacja, gdy mimo wezwania sądu rejestrowego podmiot wpisany do KRS nie złoży rocznych sprawozdań finansowych za 2 kolejne lata obrotowe.
Bardzo ważnym skutkiem tego, że sąd rejestrowy dopatrzy się zaniedbania obowiązku przekazywania sprawozdania finansowego jest to, że może on o tym fakcie zawiadomić organy ścigania. Trzeba bowiem pamiętać, że niesporządzenie sprawozdania finansowego, a także jego niezłożenie w KRS wbrew obowiązkom wynikającym z przepisów to przestępstwa spenalizowane odpowiednio w art. 77 pkt 2 i w art. 79 pkt 4 ustawy o rachunkowości. Pierwsze podlega grzywnie lub karze pozbawienia wolności do lat 2, albo obu tym karom łącznie, a drugie jest zagrożone grzywną albo karą ograniczenia wolności.
Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 6 listopada 2014 r., sygn. akt IV KK 200/14, podkreślił, że przepisy karne z ustawy o rachunkowości chronią m.in. interes uczestników obrotu gospodarczego w uzyskaniu na podstawie stosownych dokumentów, np. sprawozdań finansowych, danych co do sytuacji majątkowej i gospodarczej spółki, zgodnych z rzeczywistym stanem. Na podstawie informacji pochodzących ze sprawozdań finansowych dokonywana jest ocena wyników działalności podmiotów gospodarczych przez odbiorców zewnętrznych. W literaturze podkreślane jest, że sprawozdanie finansowe jest najbardziej syntetycznym źródłem informacji o sytuacji danej jednostki. Pozwala na szybkie uporządkowanie informacji i błyskawiczną ich analizę oraz na porównywanie wyników danego podmiotu z wynikami jednostek konkurencyjnych.
Poniesienie odpowiedzialności karnej na podstawie przywołanych przepisów ustawy o rachunkowości zależy w dużej mierze od okoliczności danej sprawy. Może zdarzyć się, że sąd nie dopatrzy się znamion przestępstwa. Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum w Szczecinie nieprawomocnym wyrokiem z dnia 15 listopada 2018 r., sygn. akt V K 558/18, umorzył postępowanie karne przeciwko oskarżonej, która jako syndyk nie przekazała w terminie sprawozdania finansowego spółki w upadłości. Sąd uznał, że czyn ten nie stanowi przestępstwa ze względu na jego znikomą społeczną szkodliwość. Oskarżona złożyła wymagane dokumenty niezwłocznie po otrzymaniu wezwania z sądu rejestrowego. Istotne było także to, że podmiot był w upadłości. Oskarżona swoje obowiązki syndyka realizowała sumiennie i sąd doszedł do przekonania, że z pewnością nie towarzyszył jej zamiar i motywacja umyślnego zatajenia sytuacji gospodarczej, finansowej przed kontrahentami firmy, bo ta sytuacja była im znana wobec prowadzenia postępowania upadłościowego.
Sąd może też warunkowo umorzyć postępowanie karne w takiej sprawie. Przykładowo Sąd Rejonowy w Giżycku w nieprawomocnym wyroku z dnia 11 grudnia 2018 r., sygn. akt II K 360/18, warunkowo umorzył postępowanie karne na okres próby jednego roku i zobowiązał oskarżoną do uiszczenia świadczenia pieniężnego w wysokości 1.000 zł na określony cel. Sąd uznał, że wina i społeczna szkodliwość przypisanych oskarżonej czynów nie są znaczne. Oskarżona (obywatelka Niemiec) pełniąc funkcję jednoosobowego członka zarządu prowadziła działalność spółki z o.o. przez wiele lat, spełniając przy tym ustawowy obowiązek sporządzania sprawozdań finansowych oraz sprawozdań z działalności spółki. Tego obowiązku nie dopełniła w okresach, kiedy jej spółka praktycznie nie prowadziła żadnej działalności i nie osiągała przychodów, a zaprzestanie prowadzenia działalności spółki wynikało z postępującej choroby męża, który wymagał stałej, całodobowej opieki.
Zaniedbywanie omawianej powinności bez uzasadnionego obiektywnego powodu, co do zasady, naraża osoby, które pełnią funkcję kierownika jednostki, na poniesienie odpowiedzialności karnej. Sądy za te przestępstwa wymierzają grzywny w bardzo różnej wysokości, np. 10.000 zł (por. wyrok SA we Wrocławiu z dnia 5 grudnia 2018 r., sygn. akt II AKa 181/18), 4.000 zł (wyrok SO w Warszawie z dnia 25 kwietnia 2018 r., sygn. akt XII K 211/16), 3.000 zł (wyrok SO w Poznaniu z dnia 4 kwietnia 2018 r., sygn. akt IV Ka 23/18), czy 500 zł (wyrok SO w Sieradzu z dnia 16 grudnia 2015 r., sygn. akt II Ka 223/15).
W przypadku nieskładania sprawozdań finansowych we właściwym rejestrze sądowym, tj. przestępstwa z art. 79 pkt 4 ustawy o rachunkowości, zasadnicze znaczenie dla oceny stopnia społecznej szkodliwości czynu winna mieć waga naruszonych przez sprawcę ustawowych obowiązków, a także czasookres ich niewypełniania. Ustawa o rachunkowości penalizuje niezłożenie sprawozdań finansowych niezależnie od tego czy podmiot gospodarczy jest w dobrej kondycji, czy też przeżywa kryzys, czy kończy działalność. Z wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 4 kwietnia 2018 r., sygn. akt IV Ka 23/18 |
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 29.09.1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2019 r. poz. 351)
|