|
Wideopomocniki |
 |
Stosownie do definicji zawartej w art. 3 ust. 1 pkt 43 ustawy o rachunkowości, jednostki powiązane to dwie lub więcej jednostek wchodzących w skład danej grupy kapitałowej. Grupę kapitałową stanowi z kolei jednostka dominująca wraz z jednostkami zależnymi (por. art. 3 ust. 1 pkt 44 ustawy o rachunkowości).
Jednostką dominującą jest jednostka będąca spółką handlową lub przedsiębiorstwem państwowym, sprawująca kontrolę nad jednostką zależną. Kontrola ta polega na kierowaniu polityką finansową i operacyjną jednostki zależnej w celu osiągania korzyści ekonomicznych przez jednostkę dominującą. Kontrola ta może odbywać się przez samą jednostkę dominującą lub przez wyznaczone do tego celu osoby i przebiegać w sposób określony w art. 3 ust. 1 pkt 37 ustawy o rachunkowości, w tym m.in. poprzez posiadanie większości liczby głosów w organie stanowiącym jednostki zależnej, uprawnienie do powoływania lub odwoływania większości członków zarządu bądź organu nadzorującego jednostki zależnej, czy też na podstawie umowy zawartej z tą jednostką zależną.
Z kolei przez jednostkę zależną rozumie się jednostkę będącą spółką handlową lub podmiotem utworzonym i działającym zgodnie z przepisami obcego prawa handlowego, kontrolowaną przez jednostkę dominującą (por. art. 3 ust. 1 pkt 39 ustawy o rachunkowości).
Skoro ustawa o rachunkowości przez jednostki powiązane rozumie dwie lub więcej jednostek wchodzących w skład grupy kapitałowej, to jednostkami powiązanymi będzie jednostka dominująca oraz jej jednostki zależne (tj. układ pionowy grupy), jak również jednostki zależne pomiędzy sobą (układ poziomy grupy). Powiązania zachodzące pomiędzy jednostkami dominującą i podporządkowanymi jednostkami zależnymi mogą mieć także charakter kilkuszczeblowy.
Co ważne warunkiem powiązania jest występowanie prawa własności (sprawowania kontroli) przez spółkę prawa handlowego, a nie przez jej właściciela (osobę fizyczną lub prawną, np. stowarzyszenie czy spółdzielnię). Nie uważa się więc za jednostki powiązane spółek prawa handlowego należących do tego samego właściciela, np. osoby fizycznej, mimo iż spółki te prowadzą ze sobą interesy. Warto również dodać, że za jednostki powiązane nie uznaje się również gminy oraz spółek komunalnych, których jest ona wyłącznym właścicielem. Gmina nie jest bowiem jednostką dominującą w świetle prawa bilansowego i nie tworzy grupy kapitałowej.
|
Przykład Spółka akcyjna z Niemiec posiada 100% udziałów w polskiej spółce z o.o. oraz innej spółce na Węgrzech. Czy transakcje ze spółką niemiecką i węgierską w polskiej spółce z o.o. należy wykazywać jak transakcje z podmiotami powiązanymi? Wszystkie spółki stanowią w świetle prawa bilansowego grupę kapitałową, gdzie spółka akcyjna z Niemiec jest jednostką dominującą, a pozostałe spółki, tj. polska i węgierska, są jednostkami zależnymi. Polska spółka z o.o. w sprawozdaniu finansowym transakcje zarówno ze spółką akcyjną niemiecką, jak również spółką węgierską powinna prezentować jako transakcje z jednostkami powiązanymi. |
|
Przykład Jeden ze wspólników spółki jawnej jest również wspólnikiem spółki z o.o. spółki komandytowej, natomiast drugi prowadzi również jednoosobową działalność gospodarczą. Czy transakcje zawarte z podmiotami, gdzie wspólnikami są wspólnicy spółki jawnej powinny zostać wykazane w bilansie jako zobowiązania/należności z podmiotami powiązanymi? Z punktu widzenia ustawy o rachunkowości powiązania pomiędzy podmiotami występują jedynie poprzez kapitał, a nie przez osoby. W związku z tym wzajemne należności i zobowiązania w bilansie oraz przychody i koszty powstałe pomiędzy podmiotami wymienionymi w pytaniu wykazuje się jako transakcje z pozostałymi jednostkami. W przedstawionym w pytaniu przypadku może jedynie zaistnieć obowiązek prezentacji danych dotyczących tych transakcji w informacji dodatkowej do sprawozdania finansowego, jeśli jednostka sporządza ją według załącznika nr 1 do ustawy o rachunkowości. |
Przez zaangażowanie w kapitale, stosownie do art. 3 ust. 1 pkt 37d ustawy o rachunkowości, rozumie się jakikolwiek udział w kapitale innej jednostki, mający charakter trwałego powiązania. Trwałe powiązanie występuje zawsze w przypadku nabycia, zakupu lub pozyskania w innej formie udziału w kapitale jednostki stowarzyszonej, chyba że zbycie udziału w krótkim okresie od dnia jego nabycia, zakupu lub pozyskania w innej formie jest wysoce prawdopodobne, poprzez zawarcie umowy lub podjęcie innych aktywnych działań dotyczących zbycia. W świetle art. 3 ust. 1 pkt 41 ustawy o rachunkowości, jednostką stowarzyszoną jest jednostka będąca spółką handlową lub podmiotem utworzonym i działającym zgodnie z przepisami obcego prawa handlowego, w której znaczący inwestor posiada zaangażowanie w kapitale, oraz na którą wywiera znaczący wpływ. Z kolei znaczącym inwestorem jest jednostka będąca spółką handlową lub przedsiębiorstwem państwowym, która posiada zaangażowanie w kapitale innej jednostki i wywiera znaczący wpływ na tę jednostkę (por. art. 3 ust. 1 pkt 38 ustawy o rachunkowości). Natomiast przez znaczący wpływ na inną jednostkę, jak wynika z art. 3 ust. 1 pkt 36 ustawy o rachunkowości, rozumie się niemającą znamion sprawowania kontroli lub współkontroli zdolność jednostki do wpływania na politykę finansową i operacyjną innej jednostki, w szczególności przez:
Jednostki, w których jednostka posiada zaangażowanie w kapitale, to jednostki inne niż zależne, w odniesieniu do których udział w ich kapitale ma charakter trwałego powiązania. Trwale zaangażowany w kapitale jednostki stowarzyszonej jest znaczący inwestor. Z kolei trwale zaangażowany w kapitale innej jednostki (z wyłączeniem jednostek powiązanych) jest wspólnik jednostki współzależnej.
Jednostką posiadającą zaangażowanie w kapitale innej jednostki jest wyłącznie jednostka zaangażowana kapitałowo. Statusu jednostki zaangażowanej w kapitał innej jednostki nie ma natomiast jednostka, w stosunku do której następuje to zaangażowanie. Chodzi tu więc o posiadaczy udziałów, a nie ich emitentów.
|
Przykład Spółka "A" posiada 30% udziałów w spółce "B". Zatem spółka "A" w księgach rachunkowych oraz sprawozdaniu finansowym wykazuje transakcje ze spółką "B", jako transakcje z pozostałymi jednostkami, w których jednostka "A" posiada zaangażowanie w kapitale. Z kolei spółka "B" transakcje z jednostką "A" wykazuje w księgach rachunkowych oraz sprawozdaniu finansowym, jako transakcje z jednostką pozostałą (niepowiązaną). |
Do wyodrębnienia transakcji z jednostkami powiązanymi oraz jednostkami, w których jednostka posiada zaangażowanie w kapitale w sprawozdaniu finansowym są zobowiązane jednostki sporządzające to sprawozdanie według załącznika nr 1 do ustawy o rachunkowości oraz w niewielkim zakresie jednostki sporządzające rachunek zysków i strat według załącznika nr 5 do ustawy o rachunkowości (tj. jednostki małe).
W pozycjach sprawozdania finansowego, w których należy podać dane jednostek powiązanych, wykazuje się dane jednostki dominującej oraz jednostek od niej zależnych. Z kolei w wierszach przeznaczonych dla pozostałych jednostek, w których jednostka posiada zaangażowanie w kapitale, wykazuje się dane dotyczące jednostek współzależnych, stowarzyszonych z jednostką sporządzającą sprawozdanie finansowe, a także dane dotyczące znaczącego inwestora oraz wspólnika jednostki współzależnej. Wszystko zależy od tego, kto (jaka jednostka) sporządza sprawozdanie finansowe.
| Pozycje prezentowane z uwzględnieniem powiązań kapitałowych i trwałego zaangażowania w kapitale innej jednostki | ||||||||||||||||||||||
| Bilans według załącznika nr 1 | ||||||||||||||||||||||
Należności i zobowiązania długoterminowe, należności i zobowiązania krótkoterminowe oraz długoterminowe aktywa finansowe prezentuje się w podziale na:
|
||||||||||||||||||||||
| Rachunek zysków i strat według załącznika nr 1 | ||||||||||||||||||||||
Dane dotyczące jednostek powiązanych należy wyodrębnić w pozycjach:
|
||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||
|
||||||||||||
