W spółce "Alfa" przeprowadzono spis z natury wyrobów gotowych na 31 grudnia 2024 r. Stan wyrobów ustalony drogą spisu z natury jest mniejszy od stanu wynikającego z ewidencji księgowej. Wartość niedoboru mieści się w granicach norm ubytków naturalnych przyjętych przez spółkę i jest wynikiem procesu parowania. Do jakich kosztów należy zaliczyć taki niedobór - do kosztów podstawowej czy pozostałej działalności operacyjnej? Jak ująć go w księgach, jeśli ewidencję kosztów spółka prowadzi na kontach zespołu 4 i 5 oraz sporządza porównawczy rachunek zysków i strat?
| Niedobór wyrobów gotowych, który powstał w wyniku procesów fizykochemicznych, takich jak parowanie, i mieści się w granicach norm ubytków naturalnych przyjętych przez jednostkę, zalicza się do niedoborów usprawiedliwionych i odnosi w ciężar konta 70-1 "Koszty sprzedanych produktów". |
Jak wynika z treści pkt 100 lit. a) stanowiska w sprawie inwentaryzacji zapasów, ubytki naturalne, wynikające z cech zapasów lub procesów fizykochemicznych, jak: wysychanie, ulatnianie, parowanie, wykruszanie, stłuczka lub inne zjawiska o podobnym charakterze, zalicza się do niedoborów usprawiedliwionych (uzasadnionych), powstałych z przyczyn niezależnych od osób odpowiedzialnych. Ubytki naturalne powinny się mieścić w granicach norm określonych we właściwych przepisach, np. w sprawie maksymalnych norm dopuszczalnych ubytków wyrobów akcyzowych lub norm przyjętych zwyczajowo, ustalonych przez kierownika jednostki. W księgach rachunkowych obciążają one koszty podstawowej działalności operacyjnej.
Ujawnione podczas inwentaryzacji niedobory wyrobów gotowych do chwili wyjaśnienia ich przyczyn ujmuje się po stronie Wn konta 24-1/0 "Rozliczenie niedoborów i szkód" oraz po stronie Ma konta 60 "Produkty gotowe i półprodukty". Jeżeli niedobór wyrobów zostanie uznany za mieszczący się w granicach norm ubytków naturalnych, to podlega spisaniu w ciężar konta 70-1 "Koszty sprzedanych produktów". Należy podkreślić, iż w jednostkach produkcyjnych sporządzających porównawczy rachunek zysków i strat oraz rozliczających koszty na kontach zespołu 4 i 5, przy ewidencji niedoborów wyrobów gotowych wskazane jest stosowanie pomocniczo kont obrotów wewnętrznych, tzn. konta 79-0 "Obroty wewnętrzne" oraz konta 79-1 "Koszty obrotów wewnętrznych". Niedobory wyrobów gotowych należą bowiem do zdarzeń zakłócających tzw. zamknięty krąg kosztów. Przeksięgowanie wartości niedoboru wyrobów gotowych z konta 60 na konto 24-1/0 powoduje wyjście kosztów z kręgu. Natomiast w momencie uznania niedoboru za mieszczący się w granicach norm ubytków naturalnych wartość niedoboru wyrobów powraca do kręgu (zapisem po stronie Wn konta 70-1).
Przykład
I. Założenia:
II. Dekretacja:
| Opis operacji | Kwota | Konto | |
| Wn | Ma | ||
| 1. PK - ujawnienie niedoboru wyrobu gotowego "X": 50 szt. × 40 zł = | 2.000 zł | 24-1/0 | 79-0 |
| oraz równolegle | 2.000 zł | 79-1 | 60-0 |
| 2. PK - rozliczenie niedoboru wyrobu gotowego "X", uznanego za mieszczący się w granicach norm | 2.000 zł | 70-1 | 79-1 |
| oraz równolegle | 2.000 zł | 79-0 | 24-1/0 |
III. Księgowania:
| ||||||||||||
|
||||||||||||
