Świadczenia pieniężne i inne uprawnienia dla pracownika powołanego do wojska

W praktyce coraz częściej zdarzają się przypadki powoływania pracownika na ćwiczenia wojskowe lub do pełnienia innych form służby wojskowej, w tym Obrony Terytorialnej. W takich sytuacjach pracownikowi przysługują określone uprawnienia u macierzystego pracodawcy oraz świadczenia pieniężne wypłacane przez powołującą jednostkę.

Urlop bezpłatny na ćwiczenia i służbę w OT

Ćwiczenia wojskowe odbywają się w ramach pełnienia służby wojskowej w pasywnej rezerwie (PR) i zaliczane są do czynnej służby wojskowej. Tak wynika z art. 130 ust. 1 i art. 248 ustawy o obronie Ojczyzny (Dz. U. z 2024 r. poz. 248 ze zm.), dalej ustawy. Służba w Wojskach Obrony Terytorialnej (OT) nie zalicza się do służby w rezerwie, natomiast jest jedną z form czynnej służby wojskowej.

Pracodawca ma obowiązek udzielić urlopu bezpłatnego pracownikowi powołanemu do pełnienia terytorialnej służby wojskowej rotacyjnie, z wyjątkiem służby pełnionej jednorazowo w czasie lub dniu wolnym od pracy, co stosuje się odpowiednio do żołnierzy rezerwy, w tym powołanych na ćwiczenia (art. 305 ustawy).

Udzielenie wspomnianego urlopu następuje na wniosek pracownika, chyba że powołanie na ćwiczenia nastąpiło w trybie natychmiastowego stawiennictwa. Wówczas podstawą udzielenia urlopu bezpłatnego jest zawiadomienie szefa wojskowego centrum rekrutacji. W czasie urlopu bezpłatnego udzielonego na czas ćwiczeń/służby w OT pracownikowi przysługują wszystkie uprawnienia pracownicze, z wyjątkiem wynagrodzenia.

Należy nadmienić, że na wniosek pracownika powołanego do pełnienia służby w OT/na ćwiczenia pracodawca jest obowiązany udzielić mu zwolnienia od pracy bez prawa do wynagrodzenia na 2 dni, na warunkach określonych w art. 311 ustawy.

Ochrona zatrudnienia

Pracownik odbywający służbę wojskową w OT korzysta ze szczególnej ochrony zatrudnienia. Przewiduje ją art. 303 ustawy, zgodnie z którym stosunek pracy z osobą powołaną do pełnienia zasadniczej lub terytorialnej służby wojskowej może być rozwiązany tylko za zgodą pracownika. Przywołanej regulacji nie stosuje się jednak do umów o pracę zawartych na okres próbny lub na czas określony do 12 miesięcy, a także w przypadku wystąpienia przesłanek do dyscyplinarki oraz ogłoszenia upadłości lub likwidacji zakładu pracy. Jeżeli okres dokonanego przez pracodawcę lub przez pracownika wypowiedzenia stosunku pracy upływa po dniu powołania pracownika do zasadniczej lub terytorialnej służby wojskowej, wypowiedzenie staje się bezskuteczne. W tym przypadku rozwiązanie stosunku pracy może nastąpić tylko na żądanie pracownika.

Nieco inne zasady ochrony zatrudnienia dotyczą dobrowolnej zasadniczej służby wojskowej. W tym przypadku, zgodnie z art. 304 ustawy, pracodawca jest zobowiązany udzielić pracownikowi odbywającemu szkolenie podstawowe lub specjalistyczne (przez które realizowana jest dobrowolna służba wojskowa) urlopu bezpłatnego na czas trwania szkolenia. Od dnia poinformowania pracodawcy o terminie rozpoczęcia szkolenia podstawowego do dnia jego zakończenia pracodawca nie może rozwiązać stosunku pracy z osobą odbywającą to szkolenie ani go wypowiedzieć. W przypadku szkolenia specjalistycznego powyższa ochrona przysługuje przez czas trwania szkolenia oraz okres 12 miesięcy po jego zakończeniu. Wskazana ochrona nie ma jednak zastosowania w przypadku:

• zawarcia umowy o pracę na okres próbny albo na czas określony do 24 miesięcy,
• ogłoszenia upadłości lub likwidacji zakładu pracy,
• wystąpienia przesłanek do dyscyplinarnego zwolnienia,
• przeprowadzania zwolnień grupowych.

Rekompensata za utraconą pensję

Pracownikom, którzy pełnili terytorialną służbę wojskową rotacyjnie, z wyjątkiem służby pełnionej jednorazowo w czasie lub dniu wolnym od pracy, przysługuje świadczenie pieniężne rekompensujące utracone wynagrodzenie m.in. ze stosunku pracy lub stosunku służbowego, które mogliby uzyskać w okresie pełnienia wspomnianej służby. Powyższa regulacja dotyczy też pracownika, który odbył służbę w rezerwie, w tym w formie ćwiczeń wojskowych (art. 312 ust. 1, ust. 2 i ust. 10 ustawy).

Świadczenie ustala i wypłaca dowódca jednostki wojskowej, w której żołnierz PR/OT pełni służbę, na jego wniosek złożony w ciągu 3 miesięcy od zakończenia służby w OT/ćwiczeń.

Do wniosku pracownika powinno być dołączone zaświadczenie od pracodawcy, którego treść reguluje § 4 rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej w sprawie świadczenia pieniężnego dla żołnierzy pełniących terytorialną służbę wojskową, żołnierzy aktywnej rezerwy... (Dz. U. z 2024 r. poz. 616).