Kto może wnioskować o wakacje składkowe?

Od 1 listopada 2024 r. wejdą w życie przepisy, dzięki którym przedsiębiorcy będą mogli skorzystać z tzw. wakacji składkowych, czyli ze zwolnienia z opłacenia niektórych składek ubezpieczeniowych należnych do ZUS. Zwolnienie jest dobrowolne i dotyczy jednego, dowolnie wybranego przez przedsiębiorcę miesiąca w roku kalendarzowym. Aby skorzystać z wakacji składkowych, trzeba spełnić określone warunki i złożyć w ZUS odpowiedni wniosek.

Jednomiesięczne zwolnienie

Od 1 listopada 2024 r. zacznie obowiązywać art. 17a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2024 r. poz. 497), zwanej ustawą systemową. Wprowadza on zwolnienie składkowe określane potocznie jako wakacje składkowe. Zgodnie z tym przepisem płatnik, o którym mowa w art. 8 ust. 6 pkt 1 ustawy systemowej, będzie mógł skorzystać ze zwolnienia z opłacenia składek na własne obowiązkowe ubezpieczenia społeczne oraz na FP i FS za jeden dowolnie wybrany przez siebie miesiąc kalendarzowy w danym roku. Zwolnienie to dotyczy więc osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów ustawy - Prawo przedsiębiorców (tj. na podstawie wpisu do CEIDG) lub innych przepisów szczególnych oraz osób będących komornikami sądowymi, o ile spełnią warunki określone w art. 17a ustawy systemowej (patrz ramka).

O zwolnienie z opłacenia składek w ramach wakacji składkowych będą mogły również ubiegać się osoby będące wspólnikami spółki cywilnej (jako osoby prowadzące pozarolniczą działalność wpisane do CEIDG). Wspólnicy spółki cywilnej jako osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą wpisani do CEIDG są płatnikami składek na własne ubezpieczenia. Spółka cywilna jest płatnikiem składek tylko wtedy, gdy zatrudnia pracowników lub zleceniobiorców. Oznacza to, że wspólnicy spółki cywilnej powinni rozliczać się na swoim indywidualnym koncie płatnika, a nie na koncie spółki i ze swojego konta wnioskować o zwolnienie składkowe w ramach wakacji składkowych.

W miesiącu, za który przedsiębiorca uzyska zwolnienie, może normalnie prowadzić działalność gospodarczą (nie musi jej zawieszać). Dla skorzystania z tej ulgi nie ma żadnego znaczenia forma opodatkowania prowadzonej przez uprawnionego przedsiębiorcę działalności gospodarczej.

Składki na ubezpieczenia społeczne za miesiąc objęty zwolnieniem w ramach wakacji składkowych zostaną naliczone przedsiębiorcy od najniższej obowiązującej go podstawy wymiaru i sfinansowane ze środków budżetu państwa oraz będą mu się wliczały do jego przyszłej emerytury lub renty.

Składki podlegające zwolnieniu

Uprawniony przedsiębiorca będzie mógł skorzystać ze zwolnienia z opłacenia za siebie składek za jeden wybrany przez siebie miesiąc w danym roku kalendarzowym. Zwolnienie dotyczy składek na:

• obowiązkowe ubezpieczenia społeczne: emerytalne, rentowe i wypadkowe,
• dobrowolne ubezpieczenie chorobowe,
• Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy - jeśli przedsiębiorca ma obowiązek opłacać je za siebie.

Za miesiąc objęty zwolnieniem przedsiębiorca będzie miał obowiązek opłacić za siebie składkę na ubezpieczenie zdrowotne, na ogólnych zasadach, w zależności od formy opodatkowania jego firmowych przychodów/dochodów.

Wakacje składkowe dotyczą tylko składek na ubezpieczenia społeczne samego przedsiębiorcy. Nie będzie on mógł uzyskać zwolnienia ze składek, które opłaca za pracowników, zleceniobiorców ani osoby współpracujące przy prowadzeniu działalności gospodarczej.

Zwolnienie w ramach wakacji składkowych będzie stosowane odpowiednio także do składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe, ale pod warunkiem, że przedsiębiorca będzie podlegał temu ubezpieczeniu w miesiącu złożenia wniosku oraz w miesiącu go poprzedzającym (art. 17a ust. 3 ustawy systemowej).

W 2024 r. w ramach wakacji składkowych przedsiębiorca będzie mógł skorzystać tylko ze zwolnienia ze składek należnych za grudzień, ale pod warunkiem, że wniosek w tej sprawie złoży w listopadzie br.

Limit ubezpieczonych

Jednym z warunków uprawniających przedsiębiorcę do skorzystania z wakacji składkowych jest limit osób zgłoszonych przez niego do ubezpieczeń w ZUS. Otóż w miesiącu kalendarzowym poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku o zwolnienie z opłacenia należnych składek przedsiębiorca nie może mieć zgłoszonych do ubezpieczeń emerytalnego, rentowych i wypadkowego lub ubezpieczenia zdrowotnego więcej niż 10 ubezpieczonych. Takie zastrzeżenie wynika z art. 17a ust. 1 pkt 1 ustawy systemowej.

Przywołany przepis nie wskazuje, czy badając limit osób zgłoszonych do ubezpieczeń emerytalnego, rentowych i wypadkowego lub ubezpieczenia zdrowotnego, należy przyjmować sumę osób zgłoszonych do tych ubezpieczeń w ciągu danego miesiąca czy też badać go w każdym dniu danego miesiąca. Przykładowo w ciągu miesiąca przedsiębiorca będzie zgłaszał do ubezpieczeń emerytalnego, rentowych i wypadkowego lub ubezpieczenia zdrowotnego łącznie 11 osób (wraz ze sobą), jednakże w żadnym dniu tego miesiąca liczba osób zgłoszonych do tych ubezpieczeń nie przekroczy 10 osób. O wyjaśnienie wątpliwości w tym zakresie nasze Wydawnictwo poprosiło ZUS. W odpowiedzi przesłanej 20 sierpnia br. ZUS wyjaśnił, że: "(...) badając limit osób zgłoszonych do ubezpieczeń emerytalnego, rentowych i wypadkowego lub ubezpieczenia zdrowotnego, należy przyjmować sumę osób zgłoszonych do tych ubezpieczeń w ciągu danego miesiąca. Oznacza to, że w przedstawionym przykładzie płatnik nie spełni warunku limitu ubezpieczonych, gdyż w ciągu miesiąca będzie miał zgłoszonych do ubezpieczeń łącznie 11 osób (wraz ze sobą). (...) Ustawa (o systemie ubezpieczeń społecznych - przyp. red.) przez zwrot «miał zgłoszonych» wprost wskazuje na faktycznie dokonane zgłoszenia ubezpieczonych do ZUS od pierwszego do ostatniego dnia miesiąca kalendarzowego poprzedzającego miesiąc złożenia wniosku".

Jeżeli wniosek o wakacje składkowe będzie składał wspólnik spółki cywilnej, to do limitu ubezpieczonych trzeba będzie wliczyć jedynie ubezpieczonych zgłoszonych na jego osobistym koncie płatnika składek. W przypadku wspólników spółek cywilnych do liczby ubezpieczonych nie będą wliczane osoby ubezpieczone, które są zgłoszone na koncie spółki cywilnej jako płatnika składek.

Finansowanie składek

Podstawę wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne za miesiąc kalendarzowy objęty zwolnieniem w ramach wakacji składkowych - zgodnie z art. 18d ustawy systemowej - będzie stanowiła najniższa obowiązująca danego przedsiębiorcę podstawa wymiaru składek, o której mowa w:

• art. 18 ust. 8 ustawy systemowej, czyli 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty rocznego limitu podstawy wymiaru składek emerytalno-rentowych (w 2024 r. - 4.694,40 zł),
• art. 18a ust. 1 ustawy systemowej, tj. 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia (od lipca do grudnia 2024 r. - 1.290 zł),
• art. 18c ust. 1 i ust. 2 ustawy systemowej, tj. indywidualnie ustalona podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w ramach małego ZUS.

Przepisy nie przewidują możliwości zadeklarowania wyższej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne za miesiąc objęty tzw. wakacjami składkowymi niż wskazana w art. 18d ustawy systemowej. Za miesiąc objęty zwolnieniem przedsiębiorca nie może rozliczyć dodatkowych składek finansowanych przez siebie od nadwyżki ponad minimalną podstawę wymiaru - zostaną mu one sfinansowane od najniższej obowiązującej go podstawy wymiaru (przykład).

Potrzebny wniosek

Aby skorzystać z omawianej ulgi, należy złożyć wniosek RWS, wyłącznie z profilu płatnika na PUE/eZUS. Przedsiębiorca powinien go złożyć samodzielnie ze swojego profilu płatnika na PUE/eZUS lub jego pełnomocnik z profilu wnioskującego przedsiębiorcy jako płatnika.

Wszelkie informacje w sprawie rozpatrzenia wniosku ZUS udostępni płatnikowi na jego koncie na eZUS. W razie decyzji odmownej płatnik będzie mógł się od niej odwołać do sądu.

Dokumenty rozliczeniowe

Za miesiąc objęty zwolnieniem w ramach wakacji składkowych przedsiębiorca powinien złożyć odpowiednie dokumenty rozliczeniowe, tj.:

• raport ZUS RCA z kodem "wakacyjnym" i rozliczonymi składkami na ubezpieczenia społeczne finansowane z budżetu państwa:
• 05 14 X X - dla przedsiębiorców, dla których podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego,
• 05 74 X X - dla przedsiębiorców opłacających składki na ubezpieczenia społeczne od 30% minimalnego wynagrodzenia (korzystających z preferencyjnego ZUS),
• 05 94 X X - dla przedsiębiorców korzystających w danym roku z małego ZUS,
• raport ZUS RCA z aktualnym kodem prowadzenia działalności gospodarczej i składkami na ubezpieczenie zdrowotne oraz na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe, jeśli przedsiębiorca nie ma zwolnienia z tej składki,
• raporty ZUS RCA za pozostałych ubezpieczonych (jeśli przedsiębiorca zatrudnia pracowników lub zleceniobiorców),
• deklarację rozliczeniową ZUS DRA, uwzględniającą składki z utworzonych raportów RCA.

Jeśli przedsiębiorca uzyska też zwolnienie ze składek na FP i FS, to wystarczy, że nie wykaże ich w deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA (powinien natomiast wykazać w niej ewentualne składki na te fundusze naliczone za zatrudnione osoby).

W przypadku gdy przedsiębiorca nie uzyska zwolnienia za dany miesiąc, powinien przekazać do ZUS dokumenty rozliczeniowe sporządzone na zasadach ogólnych oraz opłacić składki za ten miesiąc. Tak sporządzone dokumenty przedsiębiorca powinien przekazać do ZUS również wtedy, gdy złożył odwołanie od negatywnej decyzji ZUS. Jeśli sąd zmieni decyzję organu rentowego, wtedy przedsiębiorca skoryguje te dokumenty i złoży wniosek o zwrot zapłaconych składek (o ile na jego koncie płatnika będzie występowała taka nadpłata).