Składki ZUS płatnik oblicza i opłaca za siebie, a także inne osoby zatrudnione w jego firmie, tj. za pracowników, zleceniobiorców. Przy ich naliczaniu powinien mieć na uwadze ograniczenia przewidziane dla podstaw wymiaru niektórych składek. Odnosi się to do składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe (roczne ograniczenie) oraz dobrowolnej składki chorobowej (miesięczne ograniczenie). Dodatkowo osoba prowadząca działalność gospodarczą, która zamierza korzystać z ulg w opłacaniu składek na ubezpieczenia społeczne, powinna znać określoną dla nich minimalną podstawę wymiaru.
Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe (obowiązkowe i dobrowolne) jest ograniczona w danym roku kalendarzowym. Wynika to z art. 19 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, zwanej ustawą systemową, który stanowi, że roczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe w danym roku kalendarzowym nie może przekroczyć granicy, która odpowiada 30-krotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy, określonego w ustawie budżetowej, ustawie o prowizorium budżetowym lub ich projektach. Jeżeli odpowiednie ustawy nie zostały uchwalone, wówczas wynagrodzenie to ustala się na podstawie przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z trzeciego kwartału roku poprzedniego.
W 2024 r. kwota ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe wynosi 234.720 zł, a przyjęta do jej ustalenia kwota przeciętnego wynagrodzenia - 7.824 zł.
Do czasu osiągnięcia przez danego ubezpieczonego kwoty rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe płatnik składek (np. pracodawca, zleceniodawca) nalicza i potrąca za ubezpieczonego składki na te ubezpieczenia od pełnej podstawy wymiaru. Z obowiązku tego jest zwolniony (do końca roku kalendarzowego), gdy ubezpieczony osiągnie przychód w wysokości tego limitu. W takim przypadku od nadwyżki ponad jego kwotę zaprzestaje dalszego pobierania i opłacania składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe.
Podany wyżej roczny limit podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe nie dotyczy podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia chorobowe i wypadkowe. Ponadto nie bierze się go pod uwagę przy naliczaniu składki na ubezpieczenie zdrowotne oraz składek na FP, FS i FGŚP.
Przy ustalaniu rocznego limitu podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe płatnik powinien pamiętać o tym, że:
Wobec tego w sytuacji, gdy do opłacania składek na te ubezpieczenia jest zobowiązanych kilku płatników, wtedy przy ustalaniu kwoty tego pułapu należy zsumować podstawy wymiaru ze wszystkich tytułów, z których są odprowadzane składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w danym roku kalendarzowym.
O osiągnięciu przez ubezpieczonego rocznego limitu podstawy wymiaru składek emerytalno-rentowych płatnik powinien poinformować ZUS. Taką informację przekazuje wypełniając pole 02. w bloku III.B. raportu ZUS RCA, podając w nim właściwy kod (cyfrowy) informacji o przekroczeniu rocznej podstawy wymiaru tych składek, tj.:
Kwotę rocznego ograniczenia przewidzianego dla podstawy wymiaru dla składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe stosuje się też dla celów ustalenia podstawy wymiaru składki na Fundusz Emerytur Pomostowych. Taki zapis zawiera art. 36 ust. 3 ustawy o emeryturach pomostowych (Dz. U. z 2023 r. poz. 164 ze zm.).
Oznacza to, że składkę na FEP nalicza się od pełnej podstawy wymiaru do momentu osiągnięcia przez ubezpieczonego kwoty rocznego limitu podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Tym samym płatnik zaprzestaje opłacania składek na ten fundusz za ubezpieczonego, jeżeli ten osiągnie limit przychodu stanowiący górną granicę rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.
Zasadniczo podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe stanowi ta sama kwota, od której są naliczane składki na ubezpieczenia emerytalno-rentowe. Taki sposób ustalania podstawy wymiaru składki chorobowej obowiązuje niezależnie od tego, czy dana osoba podlega temu ubezpieczeniu obowiązkowo czy jest nim objęta w sposób dobrowolny, jak np. osoba wykonująca umowę zlecenia czy prowadząca pozarolniczą działalność albo osoba współpracująca z przedsiębiorcą. Z tym że dla podstawy wymiaru składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe ustalony został miesięczny limit. Nie może ona bowiem przekraczać miesięcznie 250% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia przyjmowanego do ustalenia rocznego ograniczenia podstawy wymiaru składek emerytalno-rentowych. Stanowi o tym art. 20 ust. 3 ustawy systemowej.
W 2024 r. kwota prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia wynosi 7.824 zł, a więc maksymalna miesięczna podstawa wymiaru składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe w 2024 r. wynosi 19.560 zł (7.824 zł × 250%). Przykładowo, gdyby w danym miesiącu 2024 r. zleceniodawca wypłacił zleceniobiorcy za ten miesiąc wynagrodzenie w kwocie wyższej od 19.560 zł, to składkę na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe powinien mu ustalić od podstawy wymiaru równej kwocie miesięcznego ograniczenia obowiązującego w danym roku kalendarzowym, a nie od pełnej kwoty wynagrodzenia (przykład 2).
Należy zwrócić uwagę, że w sytuacji gdy ubezpieczonemu (np. zleceniobiorcy) płatnik (zleceniodawca) w danym miesiącu wypłaci wynagrodzenie należne za więcej niż jeden miesiąc, wtedy limit podstawy wymiaru składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe ustala się na innej zasadzie. W takim przypadku nie może on być wyższy niż suma kwot maksymalnych podstaw wymiaru składek na to ubezpieczenie z miesięcy, za które jest ono wypłacane (przykład 3).
Ulga w postaci tzw. 24-miesięcznego preferencyjnego ZUS przysługuje przedsiębiorcy na podstawie art. 18a ustawy systemowej. Osoba do niej uprawniona opłaca składki na ubezpieczenia społeczne w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej od podstawy wymiaru, którą stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia.
W 2024 r. minimalne wynagrodzenie zostało ustalone w wysokości 4.242 zł - od 1 stycznia do 30 czerwca i w kwocie 4.300 zł - od 1 lipca do 31 grudnia.
Zatem minimalna wysokość składek dla przedsiębiorców korzystających z ulgi w postaci tzw. 24-miesięcznego preferencyjnego ZUS w 2024 r.:
Przedsiębiorca, którego roczny przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej uzyskany w poprzednim roku kalendarzowym nie przekroczył kwoty 120.000 zł, może opłacać składki społeczne od podstawy wymiaru uzależnionej od dochodu z pozarolniczej działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o pdof, uzyskanego w poprzednim roku kalendarzowym. Prawo do tej ulgi określa art. 18c ust. 1 ustawy systemowej. Może z niej skorzystać osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów Prawa przedsiębiorców lub innych przepisów szczególnych. Taki przedsiębiorca może opłacać za siebie składki na ubezpieczenia społeczne w ramach małego ZUS maksymalnie przez okres 36 miesięcy w ciągu kolejnych 60 miesięcy prowadzenia firmy. Ustalona przez ww. przedsiębiorcę podstawa wymiaru składek społecznych nie może być niższa niż 30% kwoty minimalnej płacy obowiązującej w styczniu danego roku. W okresie od stycznia do grudnia 2024 r. nie może więc być ona niższa od kwoty 1.272,60 zł (4.242 zł × 30%).
|
Przykład 1 Firma wypłaca pracownikom wynagrodzenia za dany miesiąc 10. dnia następnego miesiąca. Jeden z pracowników od stycznia 2023 r. ma wypłacane miesięczne wynagrodzenie w stałej kwocie 21.000 zł. Ustalając mu wysokość rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w 2024 r., firma uwzględniła przychód stanowiący podstawę wymiaru składek na te ubezpieczenia uzyskany przez niego w tym roku, licząc narastająco począwszy od stycznia. Pracownik przekroczy roczny limit podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe w grudniu 2024 r. Firma za ten miesiąc naliczy mu je więc od kwoty 3.720 zł, którą wyliczy w następujący sposób: 21.000 zł × 12 m-cy = 252.000 zł; 252.000 zł - 234.720 zł = 17.280 zł; 21.000 zł - 17.280 zł = 3.720 zł. W omawianej sytuacji firma sama stwierdzi, że przychody pracownika przekroczą roczny limit podstawy wymiaru składek emerytalno-rentowych w grudniu 2024 r. Informację o tym powinna więc podać w raporcie ZUS RCA sporządzonym za grudzień 2024 r., wpisując w polu 02. w bloku III.B. cyfrę 2.
Umowa zlecenia została zawarta ze zleceniobiorcą od 3 października 2024 r. Z tego tytułu został on zgłoszony od tego dnia do ubezpieczeń społecznych (i dobrowolnego chorobowego) oraz ubezpieczenia zdrowotnego. Wynagrodzenie miesięczne w umowie zlecenia strony określiły w kwocie 16.400 zł plus premia. Na koniec października 2024 r. zleceniodawca wypłaci zleceniobiorcy wynagrodzenie w łącznej kwocie 21.400 zł, w tym 5.000 zł stanowiła kwota wypłaconej mu premii. W imiennym raporcie ZUS RCA sporządzanym za zleceniobiorcę za październik 2024 r. zleceniodawca wykaże w podstawie wymiaru składek na:
Zleceniobiorca wykonuje usługi w ramach zawartej umowy zlecenia w okresie od 2 września do 31 października 2024 r. Z tego tytułu zleceniobiorca podlega ubezpieczeniom społecznym (w tym dobrowolnemu chorobowemu) oraz zdrowotnemu w ZUS. W umowie strony (zleceniodawca i zleceniobiorca) określiły wynagrodzenie miesięczne w wysokości 21.000 zł. Z kolei jego wypłatę ustalono w dwóch terminach, tj.:
Suma kwot maksymalnych podstaw wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe za dwa miesiące, tj. za wrzesień i październik 2024 r. wyniesie 39.120 zł (czyli 19.560 zł + 19.560 zł). W tym przypadku wynagrodzenie zleceniobiorcy należne za dwa miesiące przekroczy powyższą wysokość (42.000 zł > 39.120 zł). To oznacza, że składki na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne, czyli emerytalne, rentowe i wypadkowe zleceniodawca naliczy zleceniobiorcy w imiennym raporcie ZUS RCA sporządzonym za październik 2024 r. od podstawy wymiaru w kwocie 42.000 zł, a składkę na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe naliczy w tym druku od kwoty 39.120 zł. |
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2024 r. poz. 497)
| ||||||||||||
|
||||||||||||
