| Jednostki, których roczne sprawozdania finansowe podlegają obowiązkowi badania przez firmę audytorską, wymienia art. 64 ustawy o rachunkowości. Wśród podmiotów objętych tym obowiązkiem można wyróżnić dwie grupy - mianowicie jednostki, których sprawozdania finansowe są objęte obowiązkiem corocznego badania bezwarunkowo, oraz jednostki, których sprawozdania finansowe są objęte obowiązkiem badania po spełnieniu określonych w ustawie o rachunkowości warunków dotyczących sumy aktywów, wysokości przychodów oraz średniorocznego zatrudnienia. |
Poniżej wymieniamy jednostki, które poddają badaniu roczne sprawozdanie finansowe bez względu na wielkość średniorocznego zatrudnienia, sumy aktywów bilansu oraz wielkość przychodów ze sprzedaży.
|
Roczne sprawozdania finansowe jednostek, które podlegają obowiązkowi badania
a) banków krajowych, oddziałów instytucji kredytowych, oddziałów banków zagranicznych, zakładów ubezpieczeń, zakładów reasekuracji, głównych oddziałów i oddziałów zakładów ubezpieczeń, głównych oddziałów i oddziałów zakładów reasekuracji oraz oddziałów zagranicznych firm inwestycyjnych, b) spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych, c) jednostek działających na podstawie przepisów o obrocie papierami wartościowymi oraz przepisów o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi oraz jednostek, o których mowa w art. 2 ust. 2b ustawy o rachunkowości, d) jednostek działających na podstawie przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, e) krajowych instytucji płatniczych i instytucji pieniądza elektronicznego, f) spółek akcyjnych, z wyjątkiem spółek będących na dzień bilansowy w organizacji.
|
Pozostałe jednostki - w tym przede wszystkim spółki z o.o., spółki jawne, partnerskie, komandytowe, cywilne oraz przedsiębiorstwa osób fizycznych - poddają badaniu roczne sprawozdania finansowe, jeśli w poprzedzającym roku obrotowym, za który sporządzono sprawozdanie finansowe (w odniesieniu do sprawozdań za 2019 r. uwzględnia się dane za 2018 r.), spełniły co najmniej dwa z trzech poniższych warunków:
1) średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty wyniosło co najmniej 50 osób,
2) suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego stanowiła równowartość w walucie polskiej co najmniej 2.500.000 euro (tj. 10.750.000 zł),
3) przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów oraz operacji finansowych za rok obrotowy stanowiły równowartość w walucie polskiej co najmniej 5.000.000 euro (tj. 21.500.000 zł).
Wyrażone w euro wielkości przelicza się na walutę polską po średnim kursie, ogłoszonym przez Narodowy Bank Polski, na dzień bilansowy. Średni kurs ogłoszony przez NBP z 31 grudnia 2018 r. dla 1 euro wynosił: 4,3000 zł/euro. Tak też przeliczono podaną wyżej sumę aktywów bilansu oraz przychody netto.
Należy pamiętać, iż obowiązkowemu badaniu podlegają również roczne sprawozdania finansowe jednostek prowadzących księgi rachunkowe, które dla celów podatkowych wybrały bilansową metodę ustalania różnic kursowych. Wynika to z treści art. 9b ust. 1 pkt 2 updop oraz art. 14b ust. 2 updof.
| Umowa z firmą audytorską o badanie sprawozdania finansowego powinna zostać podpisana w terminie umożliwiającym firmie audytorskiej udział w inwentaryzacji znaczących składników majątkowych. Taki obowiązek wynika z treści art. 66 ust. 5 ustawy o rachunkowości. Koszty przeprowadzenia badania sprawozdania finansowego ponosi badana jednostka. |
Podstawowym terminem inwentaryzacji jest ostatni dzień każdego roku obrotowego. W odniesieniu jednak do niektórych składników majątkowych ustawa dopuszcza rozpoczęcie inwentaryzacji 3 miesiące przed końcem roku obrotowego. W jednostce, która za swój rok obrotowy przyjęła rok kalendarzowy, inwentaryzacja niektórych składników majątku może się więc rozpocząć już 1 października 2019 r. W takiej sytuacji, umowę o badanie rocznego sprawozdania finansowego należy podpisać jeszcze przed rozpoczęciem inwentaryzacji, czyli najpóźniej do 30 września 2019 r.
Na obowiązek uczestnictwa biegłego rewidenta w spisie z natury zwrócił także uwagę Komitet Standardów Rachunkowości w stanowisku w sprawie inwentaryzacji drogą spisu z natury zapasów materiałów, towarów, wyrobów gotowych i półproduktów. Według pkt 18 i pkt 73 tego stanowiska, kierownik jednostki powinien powiadomić odpowiednio wcześniej o terminie spisu podmiot uprawiony, z którym zawarto umowę o badanie, aby umożliwić biegłemu rewidentowi lub jego przedstawicielowi udział w spisie z natury. Jednostka powinna więc zadbać o to by, wybór podmiotu uprawnionego i zawarcie umowy o badanie nastąpiły przed rozpoczęciem inwentaryzacji drogą spisu z natury. Ponadto jednostka powinna zawiadomić biegłego rewidenta (podmiot uprawniony) o terminach przeprowadzenia spisu z natury, jak również poinformować o przeprowadzeniu spisu z natury w szczególnych warunkach, wymagających odpowiednich uprawnień (np. na dużych wysokościach) lub wymagających odpowiedniego wyposażenia itp.
 |
Stanowisko w sprawie inwentaryzacji zapasów dostępne jest w serwisie www.przepisy.gofin.pl |
Biegły rewident nie uczestniczy aktywnie w przebiegu spisu z natury - jest jego obserwatorem. Ma on jednak prawo do wglądu w dokumentację inwentaryzacyjną i otrzymania jej kopii. Może wnioskować o ponowne przeliczenie wybranych składników zapasów, uzyskanie wyjaśnień od członków zespołu spisowego lub innych osób uczestniczących w spisie. Ma także prawo do potwierdzenia na arkuszu spisowym swojej obecności w czasie spisu danego składnika zapasów.
| Wyboru firmy audytorskiej do przeprowadzenia badania sprawozdania finansowego dokonuje organ zatwierdzający jednostki. Z kolei kierownik tej jednostki jest zobowiązany do zawarcia umowy o badanie. |
Na podstawie art. 66 ust. 4 ustawy o rachunkowości, wyboru firmy audytorskiej do przeprowadzenia badania sprawozdania finansowego dokonuje organ zatwierdzający sprawozdanie finansowe jednostki, chyba że statut, umowa lub inne wiążące jednostkę przepisy prawa stanowią inaczej. Przykładowo w spółce z o.o. organem zatwierdzającym są wspólnicy. Co istotne z ustawy o rachunkowości wyraźnie wynika, że wyboru firmy audytorskiej nie może dokonać kierownik jednostki, czyli np. w przypadku spółki z o.o. - nie może tego dokonać zarząd spółki. Na kierowniku jednostki ciąży natomiast obowiązek zawarcia umowy z firmą audytorską o badanie sprawozdania finansowego. Oznacza to, że organ zatwierdzający jednostki podejmuje decyzję o wyborze firmy audytorskiej, np. w formie uchwały, a kierownik jednostki wykonuje postanowienia tej uchwały w zakresie zawarcia umowy z wyznaczoną firmą. Celem badania sprawozdania finansowego jest bowiem sprawdzenie czy sprawozdanie to rzetelnie i jasno przedstawia sytuację majątkową i finansową oraz wynik finansowy badanej jednostki oraz czy jest zgodne z przepisami ustawy o rachunkowości i przyjętymi zasadami (polityką) rachunkowości. Tym samym jest weryfikacją pracy m.in. kierownika jednostki, jako odpowiedzialnego za rachunkowość, w tym za sporządzenie sprawozdania finansowego.
W przypadku badania ustawowego w rozumieniu art. 2 pkt 1 ustawy z dnia 11 maja 2017 r. o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym (Dz. U. z 2019 r. poz. 1421 ze zm.), zwanej dalej ustawą o biegłych rewidentach, pierwszą umowę o badanie sprawozdania finansowego kierownik jednostki zawiera z firmą audytorską na okres nie krótszy niż dwa lata z możliwością przedłużenia na kolejne co najmniej dwuletnie okresy. Tak stanowi z art. 66 ust. 5 ustawy o rachunkowości. Zatem kierownik jednostki, podpisując pierwszą umowę o badanie sprawozdania finansowego, powinien zawrzeć ją na dwa lata. Przy czym zawarcie przez kierownika jednostki umowy o badanie jest wynikiem decyzji podjętej wcześniej przez organ zatwierdzający (np. w spółce z o.o. - w formie uchwały).
Uwaga: Wymóg dotyczący dwuletniego minimalnego okresu trwania umowy o badanie nie dotyczy dobrowolnych badań rocznych sprawozdań finansowych.
Przykład uchwały zgromadzenia wspólników spółki z o.o. w sprawie wyboru firmy audytorskiej prezentujemy poniżej.
| Wynikający z treści art. 66 ust. 5 ustawy o rachunkowości obowiązek zawarcia umowy o badanie ustawowe sprawozdań finansowych na co najmniej dwuletni okres ma zastosowanie po raz pierwszy w przypadku zawierania umowy z nową firmą audytorską, a także do przedłużenia umowy zawartej z nową firmą audytorską. Jedynie przedłużenie umowy zawartej z audytorem, z którym pierwsza umowa o badanie odnosiła się do sprawozdań finansowych za lata obrotowe rozpoczynające się przed 16 czerwca 2016 r. może następować na okresy roczne. |
W wyniku nowelizacji ustawy o biegłych rewidentach, która miała miejsce w 2017 r., zmieniono zasady zawierania umów pomiędzy podmiotem, którego sprawozdanie finansowe podlega badaniu a firmą audytorską. Stosownie do wprowadzonych zmian zobowiązano jednostki do zawierania pierwszej umowy o badanie ustawowe sprawozdania finansowego na minimum dwa lata. Termin ten dotyczy badania sprawozdań finansowych sporządzonych za lata obrotowe rozpoczynające się po 16 czerwca 2016 r. (por. art. 284 ust. 1 ustawy o biegłych rewidentach). Jeżeli jednak pierwsza umowa o badanie dotyczyła sprawozdań finansowych za lata obrotowe rozpoczynające się przed 16 czerwca 2016 r., to każde przedłużenie takiej umowy może obejmować jeden rok lub więcej lat.
Potwierdza to odpowiedź Polskiej Izby Biegłych Rewidentów zamieszczona na stronie internetowej: www.pibr.org.pl w zakładce Pytania i odpowiedzi do ustawy, w której wyjaśniono, że: "Pierwsza umowa o badanie sprawozdania finansowego za dany rok obrotowy jest umową, którą poprzedza brak współpracy firmy audytorskiej z klientem w zakresie badania sprawozdania finansowego za rok poprzedni (...).
Jeżeli pierwsza umowa o badanie jest umową dotyczącą sprawozdań finansowych za lata obrotowe rozpoczynające się po 16.06.2016 roku, to każde przedłużenie takiej umowy powinno być co najmniej dwuletnie. Przykład: pierwsza umowa obejmowała badanie sprawozdań finansowych za lata 2017-2018. Przedłużenie pierwszej umowy powinno obejmować okres co najmniej 2019-2020.
Jeżeli pierwsza umowa o badanie dotyczyła sprawozdań finansowych za lata obrotowe rozpoczynające się przed 16.06.2016 roku, to każde przedłużenie takiej umowy może obejmować jeden rok lub więcej lat. Przykład: pierwsza umowa obejmowała badanie sprawozdania finansowego za rok 2013. Jednostka badana kontynuowała współpracę z firmą audytorską w latach 2014-2016. Jeżeli jednostka zamierza dalej kontynuować tę współpracę, to może przedłużyć pierwszą umowę na okres 2017 roku lub więcej lat."
Zwracamy uwagę, iż w art. 79 ustawy o rachunkowości przewidziano określone sankcje za naruszenie przepisów tej ustawy, w tym dotyczących badania sprawozdań finansowych. Z przepisu tego wynika m.in., iż grzywnie lub karze ograniczenia wolności podlega ten, kto wbrew przepisom ustawy o rachunkowości:
Przy zawieraniu umowy o badanie sprawozdania finansowego należy również zwrócić uwagę na treść art. 66 ust. 5a ustawy o rachunkowości. Na mocy tego przepisu, za nieważne z mocy prawa uznaje się wszelkie klauzule umowne w umowach zawartych przez badaną jednostkę, które ograniczałyby możliwość wyboru firmy audytorskiej przez organ dokonujący tego wyboru, na potrzeby przeprowadzenia badania ustawowego sprawozdań finansowych tej jednostki, do określonych kategorii lub wykazów firm audytorskich. Niestosowanie się do tego wymogu zostało również zagrożone sankcjami. Stosownie bowiem do art. 79 pkt 10 ustawy o rachunkowości, kto wbrew przepisom ustawy stosuje ww. klauzule w umowie, podlega grzywnie lub karze ograniczenia wolności.
| ||||||||||||
|
||||||||||||
