Szkody spowodowane zdarzeniami losowymi i otrzymane w związku z tym odszkodowanie

Na jakim koncie zaksięgować szkody powstałe w jednostce na skutek powodzi, koszty związane z ich usuwaniem, a także otrzymane w związku z tym odszkodowanie? W jaki sposób wycenić powstałe w wyniku powodzi szkody?

Ewidencję księgową strat i zysków nadzwyczajnych spowodowanych zdarzeniami trudnymi do przewidzenia można prowadzić, ujmując szkody i otrzymane odszkodowania na podstawie dokumentów źródłowych bezpośrednio na kontach strat i zysków nadzwyczajnych (odpowiednio 77-1 i 77-0) lub stosując konto 24 "Pozostałe rozrachunki" (w analityce: Rozliczenie szkód) - co jest uzasadnione szczególnie w sytuacji, gdy powstałe szkody wymagają przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego przed podjęciem decyzji w sprawie ich likwidacji. W zależności od tego, jakiego składnika majątku szkoda dotyczy, do strat nadzwyczajnych zalicza się:

• w przypadku utraty rzeczowych aktywów obrotowych - wartość według cen nabycia (zakupu) lub kosztu wytworzenia, dlatego też jeśli dotyczą one zapasów ujętych w księgach w stałych cenach ewidencyjnych, to ceny ewidencyjne koryguje się o wartość odchyleń od cen ewidencyjnych,
   
• w przypadku utraty środków trwałych - wartość nieumorzoną środka trwałego, tzn. wartość początkową zmniejszoną o dotychczasowe odpisy umorzeniowe,
   
• w przypadku utraty nieruchomości zaliczanych do inwestycji - wartość netto składnika majątku (pomniejszoną o dotychczasowe odpisy umorzeniowe w przypadku inwestycji wycenianych według zasad określonych dla środków trwałych),
   
• w przypadku utraty środków trwałych w budowie - pełną rzeczywistą kwotę poniesionych nakładów w wielkości wynikającej z zapisów na koncie 08 "Środki trwałe w budowie",
   
• w przypadku szkody w gotówce - wartość nominalną.

Przykład

Ewidencja szkód i otrzymanego odszkodowania bezpośrednio na kontach zespołu 7

I. Założenia:

1. W jednostce na skutek powodzi zniszczeniu uległy:

a) środek trwały o wartości początkowej: 20.000 zł i umorzeniu: 8.000 zł,

b) towary o wartości w cenach zakupu: 16.500 zł.

2. Ze względu na rozmiar zniszczeń dokonano ich fizycznej likwidacji. Koszt likwidacji na podstawie faktury wyniósł brutto: 3.936 zł (w tym VAT: 736 zł).

3. Do magazynu jednostki przyjęto odzyski z likwidacji o wartości: 1.900 zł.

3. Koszt usuwania szkód we własnym zakresie wyniósł: 1.200 zł.

4. Ubezpieczyciel wypłacił jednostce odszkodowanie w wysokości: 17.000 zł.

5. Ponoszone straty i otrzymane odszkodowania są księgowane w jednostce bezpośrednio na odpowiednie konto zespołu 7 z pominięciem konta 24. Jednostka prowadzi ewidencję kosztów na kontach zespołu 4 i 5.

II. Dekretacja:

III. Księgowania:

Przykład

Ewidencja szkód i otrzymanego odszkodowania za pośrednictwem konta 24

I. Założenia:

1. W wyniku powodzi zniszczeniu uległy:

a) środki trwałe w budowie - kwota nakładów wynosiła: 13.150 zł,

b) materiały o wartości w cenach zakupu: 6.300 zł,

c) gotówka: 820 zł.

2. Koszty usług obcych związane z usuwaniem skutków powodzi potwierdzone fakturą wyniosły brutto: 5.043 zł (w tym VAT: 943 zł).

3. Odszkodowanie otrzymane od zakładu ubezpieczeń wyniosło: 21.000 zł.

4. Ewidencję strat nadzwyczajnych jednostka prowadzi za pośrednictwem konta 24 "Pozostałe rozrachunki" (w analityce: Rozliczenie szkód).

II. Dekretacja:

III. Księgowania:

W jaki sposób rozliczyć szkodę spowodowaną zdarzeniem losowym oraz przyznane odszkodowanie, jeśli poniesienie szkody oraz wypłata odszkodowania następują na przełomie roku obrotowego?

Odszkodowanie przyznane w roku, w którym miała miejsce szkoda, wypłacone w roku następnym

Równowartość szkody spowodowanej zdarzeniami losowymi należy zarachować w ciężar strat nadzwyczajnych roku, w którym szkoda powstała. Natomiast przyznane odszkodowanie (niekoniecznie jeszcze otrzymane na rachunek bankowy) jednostka może zaksięgować bezpośrednio na dobro zysków nadzwyczajnych roku obrotowego, w którym szkoda miała miejsce, pod warunkiem że:

• kwota roszczenia z tytułu odszkodowania jest akceptowana przez strony,
   
• uzyskanie odszkodowania od zakładu ubezpieczeń nie budzi wątpliwości,
   
• decyzja o przyznanym odszkodowaniu wpłynęła do jednostki przed zamknięciem ksiąg za rok obrotowy, w którym poniesiono szkodę oraz przed zatwierdzeniem sprawozdania finansowego.

Taki sposób postępowania pozwoli na zachowanie współmierności przychodów i kosztów związanych z poniesioną stratą w składnikach majątku.

Zarachowanie wnioskowanego odszkodowania nastąpi wówczas zapisem:

Saldo Wn figurujące na dzień bilansowy na koncie 24 - oznaczające należność od zakładu ubezpieczeń - podlegać będzie wykazaniu w bilansie po stronie aktywów w pozycji B.II.2 lit. c) jako inne należności krótkoterminowe.

Jeśli jednak decyzja przyznająca odszkodowanie nie wpłynie do jednostki do dnia zamknięcia ksiąg rachunkowych za dany rok, nie można uznać należnego jednostce odszkodowania za niewątpliwe. W związku z tym, uwzględniając art. 7 ust. 1 ustawy o rachunkowości, nie można go zarachować na konto 77-0.

Oszacowaną w sposób wiarygodny kwotę odszkodowania (z uwzględnieniem warunków określonych w umowie ubezpieczenia majątku), jednostka może zaliczyć, w księgach roku którego szkoda dotyczy, do rozliczeń międzyokresowych przychodów, zapisem: Wn konto 24, Ma konto 84. Kwotę ujętą na koncie 84 spółka wykaże w pasywach bilansu w pozycji B.IV.2 jako inne rozliczenia międzyokresowe przychodów - krótkoterminowe.

W takim przypadku zarachowanie należnego odszkodowania do zysków nadzwyczajnych nastąpi dopiero w roku następnym, tj. pod datą otrzymania decyzji od zakładu ubezpieczeń określającej wysokość należnego odszkodowania.

Odszkodowanie wypłacone przed likwidacją szkody

W sytuacji gdy odszkodowanie z tytułu strat w składnikach majątkowych zostało wypłacone już na podstawie sporządzonego kosztorysu, a koszty likwidacji szkód zostaną poniesione dopiero w roku następnym, wskazane jest utworzenie rezerwy na zobowiązania związane z usuwaniem szkody. W przypadku szkód spowodowanych zdarzeniami losowymi dokonuje się tego zapisem: Wn konto 77-1, Ma konto 83.

Zgodnie bowiem z treścią z art. 35d ustawy o rachunkowości, rezerwy tworzy się na pewne lub o dużym stopniu prawdopodobieństwa przyszłe zobowiązania, których kwotę można w sposób wiarygodny oszacować. Tutaj pod uwagę bierze się więc skutki zdarzeń już zaistniałych, znanych jednostce do dnia sporządzenia sprawozdania finansowego. Takim zdarzeniem jest niewątpliwie powstała szkoda, której skutki będą likwidowane w roku następnym.

W bilansie wartość utworzonych rezerw ujmowana jest po stronie pasywów w pozycji B.I.3 jako pozostałe krótkoterminowe rezerwy na zobowiązania.

W roku następnym - z chwilą likwidacji szkody i powstania z tego tytułu kosztu - należy dokonać rozliczenia utworzonej rezerwy. Poniesione koszty zmniejszają utworzoną rezerwę. Jeśli rezerwa została utworzona w wysokości wyższej niż poniesione koszty, to nadwyżkę należy rozwiązać zapisem: Wn konto 83, Ma konto 77-0.

Na skutek gradobicia nasze uprawy rolne zostały zniszczone. Uprawy były ubezpieczone, dlatego zgłosiliśmy szkodę. Jak zaksięgować odszkodowanie, które jest pomniejszone o udział własny?

Udział własny to najczęściej procentowo lub rzadziej kwotowo określona wysokość potrącenia z odszkodowania w każdej zgłoszonej szkodzie. Od wysokości udziału własnego zależy wysokość składki, tzn. im wyższy udział własny tym niższa składka i odwrotnie. Udział własny oznacza, że poszkodowany otrzyma odszkodowanie pomniejszone o określony w umowie udział własny. Zawierając umowę ubezpieczenia, udział własny można zazwyczaj wykupić poprzez zapłatę dodatkowej składki, co oznacza, że zakład ubezpieczeń wypłaci nieredukowane o jego wartość odszkodowanie. Przy wykupieniu udziału własnego w pełnej wysokości odszkodowanie nie będzie pomniejszone.

Przykład

I. Założenia:

1. Na skutek gradobicia zniszczeniu uległy uprawy rolne, w związku z czym jednostka zgłosiła szkodę do ubezpieczyciela. Umowa ubezpieczenia upraw rolnych zawarta została z udziałem własnym ubezpieczającego, wynoszącym 10% wysokości szkody.

2. Zgodnie z decyzją firmy ubezpieczeniowej, przyznane jednostce odszkodowanie wyniosło: 27.450 zł (kwota odszkodowania po pomniejszeniu o określony w umowie udział własny).

II. Dekretacja:

III. Księgowania: