Usuwanie skutków powodzi w księgach rachunkowych

Zdarzenia losowe to zdarzenia, które występują nagle i niezależnie od woli jednostki oraz powodują szkody w jej składnikach majątku. Najczęściej spowodowane są siłami natury, takimi jak m.in. fala powodzi, która we wrześniu 2024 r. przeszła przez południową i zachodnią część Polski. W rozumieniu przepisów o rachunkowości zdarzenia losowe to zarówno poniesione straty, np. koszty wytworzenia zniszczonych produktów, czy koszty usunięcia skutków tych zdarzeń, jak i otrzymane odszkodowania od ubezpieczyciela. Na podstawie art. 3 ust. 1 pkt 32 lit. i) ustawy o rachunkowości, skutki tych zdarzeń ujmuje się w księgach rachunkowych jako pozostałe koszty i przychody operacyjne.

Do ewidencji księgowej zdarzeń losowych stosuje się konta 76-1 "Pozostałe koszty operacyjne" oraz 76-0 "Pozostałe przychody operacyjne". Konta te służą ewidencji kosztów i przychodów pośrednio związanych z działalnością operacyjną jednostki. Ze względu na różnorodność zdarzeń ujmowanych na tych kontach wskazane jest prowadzić ewidencję analityczną do konta 76-1 oraz 76-0, która powinna m.in. zapewnić dane niezbędne do sporządzenia rachunku zysków i strat oraz rachunku przepływów pieniężnych. Trzeba również pamiętać, że informacje o skutkach zdarzeń losowych ujawnia się w informacji dodatkowej do sprawozdania finansowego. W informacji dodatkowej należy ujawnić kwotę i charakter poszczególnych pozycji przychodów lub kosztów o nadzwyczajnej wartości, lub które wystąpiły incydentalnie. Zobowiązane są do tego jednostki sporządzające sprawozdanie finansowe według załącznika nr 1 do ustawy o rachunkowości, które informacje te prezentują w ust. 2 pkt 10 dodatkowych informacji i objaśnień oraz jednostki małe sporządzające sprawozdanie finansowe według załącznika nr 5 do ustawy o rachunkowości - w pkt 11 dodatkowych informacji i objaśnień.

Na stronie internetowej Ministerstwa Finansów www.gov.pl/web/finanse w zakładce Aktualności/Wiadomości zamieszczono komunikat z 26 września 2024 r. dotyczący rozwiązań dla przedsiębiorców poszkodowanych w powodzi. W komunikacie tym wskazano m.in., że każdy poszkodowany w powodzi podatnik możne wystąpić w trybie przewidzianym w Ordynacji podatkowej o umorzenie zobowiązań podatkowych. Przedsiębiorcy poszkodowani w powodzi mogą także skorzystać z wydłużonych terminów płatności podatków VAT, PIT i CIT. Mają również wydłużone terminy złożenia JPK_VAT, informacji podsumowujących oraz przeważającej większości deklaracji VAT. Ponadto dla darowizn towarów i usług przekazywanych w związku z pomocą poszkodowanym wskutek powodzi obowiązuje 0% stawka VAT, taka sama stawka dotyczy darowizn materiałów budowlanych na odbudowę lub remont nieruchomości zniszczonych wskutek powodzi. Poszkodowani przedsiębiorcy otrzymają zwrot kosztów zakupu kas fiskalnych do wysokości 2 tys. zł.

Kwestie związane z usuwaniem skutków powodzi reguluje ustawa z dnia 16 września 2011 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi (Dz. U. z 2024 r. poz. 654 ze zm.), zwana dalej ustawą przeciwpowodziową. Regulacje tej ustawy stosowane są w gminach poszkodowanych, o których mowa w rozporządzeniu wydanym na podstawie art. 1 ust. 2 tej ustawy, tj. rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 16 września 2024 r. w sprawie wykazu gmin, w których są stosowane szczególne rozwiązania związane z usuwaniem skutków powodzi z września 2024 r., oraz rozwiązań stosowanych na ich terenie (Dz. U. poz. 1371). Gminami poszkodowanymi są gminy położone na terenie obszaru określonego w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 16 września 2024 r. w sprawie wprowadzenia stanu klęski żywiołowej na obszarze części województwa dolnośląskiego, lubuskiego, opolskiego oraz śląskiego (Dz. U. poz. 1395 ze zm.).

Ustawa przeciwpowodziowa określa rodzaje pomocy dla poszkodowanych w wyniku powodzi oraz zasady korzystania z tej pomocy, w tym m.in. zasady usprawiedliwionej nieobecności w pracy w związku z powodzią, pomoc dla poszkodowanych pracowników ze środków zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, pomoc ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, refundację składek na ubezpieczenia społeczne pomimo nieterminowego opłacania składek, zwrot kosztów zatrudnienia skierowanych bezrobotnych, zwrot kosztów na wynagrodzenia, nagrody oraz składki na ubezpieczenia społeczne zatrudnianych pracowników, zwrot kosztów zatrudnienia przez organizatora robót publicznych osób prowadzących działalność rolniczą, nieoprocentowane pożyczki z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (FGŚP).

W świetle art. 2 ustawy przeciwpowodziowej beneficjentem pomocy jest poszkodowany, którym może być osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, które na skutek powodzi doznały szkód majątkowych lub utraciły, chociażby czasowo, możliwość korzystania z posiadanej nieruchomości lub lokalu. Co istotne, w myśl art. 4 ust. 1 ww. ustawy, łączna wartość pomocy publicznej udzielonej na podstawie ustawy w celu naprawienia szkód powstałych w wyniku wystąpienia powodzi nie może przekroczyć wartości szkód materialnych poniesionych przez beneficjenta pomocy na skutek powodzi, w związku z którą zostało wydane rozporządzenie, o którym mowa w art. 1 ust. 2 ww. ustawy, pomniejszonej o wartość uzyskanego odszkodowania. Dlatego przedsiębiorca zobowiązany jest rejestrować wartość otrzymanej pomocy oraz odszkodowań, jak również wycenić oraz odpowiednio udokumentować wartość (rozmiar) poniesionych szkód. Jak wynika bowiem z art. 4 ust. 2 ww. ustawy, beneficjent pomocy jest obowiązany do zwrotu uzyskanej pomocy publicznej, w wysokości, w jakiej przekracza ona wartość poniesionych szkód.

Zwracamy uwagę, że podatnicy na terenie gmin poszkodowanych mają możliwość zastosowania zwolnień z podatku dochodowego, określonych w art. 30 ustawy przeciwpowodziowej. W świetle art. 30 ust. 1 tej ustawy, zwalnia się od podatku dochodowego:

1) dochody (przychody) poszkodowanego otrzymane na usuwanie skutków powodzi z tytułu:

a) nieodpłatnych lub częściowo odpłatnych świadczeń,

b) darowizn, do których nie ma zastosowania ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz. U. z 2023 r. poz. 1774 ze zm.),

2) przychody poszkodowanego otrzymane na podstawie art. 10-12 i art. 17-19 ustawy przeciwpowodziowej; wydatków i kosztów bezpośrednio sfinansowanych z tych przychodów nie uważa się za koszty uzyskania przychodów,

3) przychody otrzymane na podstawie art. 23 ww. ustawy,

4) dochody kredytobiorców z tytułu otrzymanego wsparcia, o którym mowa w art. 26 ust. 21 ww. ustawy.

Ponadto na mocy art. 30 ust. 2 ww. ustawy zwalnia się od podatku od spadków i darowizn darowizny, jeżeli do dnia 31 grudnia roku następującego po roku, w którym wystąpiła powódź, zostaną przeznaczone przez obdarowanego na usunięcie skutków powodzi.

Natomiast odpisy amortyzacyjne dokonywane od wartości początkowej środków trwałych sfinansowanych z przychodów zwolnionych z podatku dochodowego, o których mowa w art. 30 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 ustawy przeciwpowodziowej, mogą zostać zaliczone do kosztów podatkowych (por. art. 30 ust. 3 ww. ustawy).

Powyższe zwolnienia podatkowe będą mieć zastosowanie do 31 grudnia 2025 r. (por. art. 30 ust. 5 ustawy przeciwpowodziowej).

Ustawa o rachunkowości w art. 26 ust. 1-3 określa minimalną częstotliwość inwentaryzacji składników majątku. Jednostka może ją także przeprowadzać częściej, co może wynikać z innych niż ustawa o rachunkowości przepisów lub potrzeb jednostki. Zdarzeniem wskazującym na potrzebę przeprowadzenia inwentaryzacji ze względu na zaistnienie szczególnych okoliczności jest zdarzenie losowe jakim jest m.in. powódź.

Teoretycznie spis z natury powinien zostać przeprowadzony bezpośrednio po zdarzeniu, które wystąpiło. Nie zawsze jednak będzie to możliwe. W przypadku powodzi może to dopiero nastąpić po zabezpieczeniu majątku, jego oczyszczeniu i osuszeniu, gdy będzie możliwa ocena rzeczywiście poniesionych strat. Niedobory spowodowane zdarzeniami losowymi, takimi jak: pożar, powódź, wichura, zalanie, kradzież, obciążają pozostałe koszty operacyjne (por. pkt 100 lit. f stanowiska Komitetu Standardów Rachunkowości w sprawie inwentaryzacji drogą spisu z natury zapasów materiałów, towarów, wyrobów gotowych i półproduktów).

W celu udokumentowania powstałych niedoborów wskazane jest skorzystać z arkuszy spisu z natury, zestawień zbiorczych, protokołów likwidacyjnych wykorzystywanych przez jednostkę w trakcie rocznej inwentaryzacji lub innych rodzajów inwentaryzacji (np. okresowej, ciągłej). W jednostkach, których rok obrotowy jest tożsamy z rokiem kalendarzowym, ww. inwentaryzację można uznać za przeprowadzoną na dzień bilansowy, jeżeli rozpoczęto ją nie wcześniej niż 1 października 2024 r. (por. art. 26 ust. 3 pkt 1 ustawy o rachunkowości).

Jeśli w wyniku powodzi zniszczeniu uległy materiały, towary lub produkty gotowe, to ich wartość podlega wyksięgowaniu z ewidencji bilansowej w ciężar pozostałych kosztów operacyjnych, w cenach po jakich zostały wprowadzone do ewidencji. W jednostce, która prowadzi ewidencję zapasów w cenach ewidencyjnych różniących się od cen zakupu (nabycia) lub kosztów wytworzenia, równocześnie rozliczeniu podlegają odchylenia od cen ewidencyjnych przypadające na utracone zapasy. Decyzję o przeprowadzeniu likwidacji składników majątku podejmuje kierownik jednostki, w oparciu o zebraną dokumentację, np. protokoły zniszczenia.

W przypadku gdy jednostka koszty podstawowej działalności operacyjnej ujmuje na kontach zespołu 4 i 5 oraz sporządza porównawczy rachunek zysków i strat, przekazanie do likwidacji zniszczonych przez powódź wyrobów gotowych, następuje za pośrednictwem konta 79-0 "Obroty wewnętrzne" oraz konta 79-1 "Koszty obrotów wewnętrznych". W takiej sytuacji również rozliczenie odchyleń od cen ewidencyjnych przebiegać będzie za pośrednictwem tych kont.

W jednostce, która na podstawie art. 17 ust. 2 pkt 4 ustawy o rachunkowości nie prowadzi ewidencji bilansowej zapasów, lecz odpisuje w koszty wartość materiałów i towarów na dzień ich zakupu lub produktów gotowych w momencie ich wytworzenia, wyksięgowanie ich z ewidencji bilansowej w wyniku zniszczenia na skutek np. powodzi nastąpi poprzez korektę (strona Ma) odpowiedniego konta kosztów.

W przypadku przekazania zapasów rzeczowych aktywów obrotowych do utylizacji, koszty tej utylizacji odnosi się w ciężar konta 76-1. Jeśli odzyskane po powodzi zapasy nadają się do naprawy, to koszty tej naprawy również odnosi się w ciężar pozostałych kosztów operacyjnych. Podobnie zwiększone wydatki na zużycie środków czystości, czy zakup narzędzi służących usuwaniu skutków zastałych jednostkę po powodzi wskazane jest ujmować na koncie pozostałych kosztów operacyjnych.

Do kosztów usuwania szkód spowodowanych zdarzeniami losowymi należy zaliczyć także, jeśli możliwe jest ich wyodrębnienie, koszty prac wykonanych siłami własnymi jednostki. Mogą to być m.in. wynagrodzenia pracowników zatrudnionych przy likwidacji szkód. Jeżeli jednostka prowadzi ewidencję kosztów na kontach zespołu 4 i 5 oraz sporządza porównawczy rachunek zysków i strat, to koszty te powinna ewidencjonować przy pomocy kont obrotów wewnętrznych, tj. konta 79-0 oraz 79-1.

Skutkami zdarzeń losowych są również przychody uzyskane np. z tytułu odpadów użytkowych przyjętych do magazynu jako odzyski ze szkód na materiałach spowodowanych tymi zdarzeniami. Przyjęcie do magazynu odzysków otrzymanych z uszkodzonych materiałów uznane za nadające się do ponownego wykorzystania lub sprzedaży ujmuje się w księgach rachunkowych po stronie Ma konta 76-0.

Środek trwały, który uległ zniszczeniu, np. w wyniku powodzi, i nie przyniesie jednostce w przyszłości korzyści ekonomicznych, podlega wyksięgowaniu z ewidencji bilansowej poprzez odniesienie jego nieumorzonej wartości na konto 76-1. Dowodem księgowym właściwym w tym przypadku będzie dowód "LT - Likwidacja środka trwałego". Dowód LT sporządza się na podstawie innych dokumentów wewnętrznych jednostki w tym m.in. decyzji kierownika jednostki o postawieniu środka trwałego w stan likwidacji, protokołu komisji likwidacyjnej zatwierdzonego przez kierownika jednostki, czy protokołu fizycznej likwidacji środka trwałego. Ponadto do czasu fizycznej likwidacji, wyksięgowane z ewidencji bilansowej środki trwałe można ująć w ewidencji pozabilansowej, jednostronnym zapisem po stronie Wn konta 09-1 "Środki trwałe w likwidacji".

Natomiast remonty, których zadaniem jest usunięcie niekorzystnych skutków jakie na środek trwały wywarła powódź, zalicza się do remontów nadzwyczajnych. Nakłady na remonty nadzwyczajne ujmowane są w księgach rachunkowych jako pozostałe koszty operacyjne. Co ważne, zdarzenie losowe, w wyniku którego następuje zniszczenie środka trwałego może spowodować konieczność jego rekonstrukcji, częściowej likwidacji lub likwidacji. Kosztów poniesionych w związku z likwidacją lub odbudową środka trwałego nie kwalifikuje się już do remontów nadzwyczajnych. Powyższe wynika z pkt 7.13 Krajowego Standardu Rachunkowości nr 11 "Środki trwałe" (KSR nr 11).

Jeżeli w wyniku zdarzenia losowego (np. powodzi) zniszczeniu uległ środek trwały w budowie, to strat i szkód oraz kosztów związanych z usuwaniem tych szkód nie zalicza się do wartości początkowej środka trwałego. W świetle pkt 6.12 KSR nr 11 straty lub koszty usuwania skutków zdarzeń losowych (w tym np. skutków powodzi) poniesione podczas budowy środka trwałego przed jego przyjęciem do użytkowania, obciążają pozostałe koszty operacyjne. W przykładzie zamieszczonym w KSR nr 11 wskazano, że jeżeli w wyniku powodzi zostały zniszczone fundamenty budowli, to w takiej sytuacji jednostka przeprowadza test na utratę wartości środka trwałego (w budowie), dokonując ewentualnie odpowiedniego odpisu aktualizującego w ciężar pozostałych kosztów operacyjnych. Jeżeli w kolejnym okresie (okresach) jednostka poniesie koszty odtworzenia tych fundamentów oraz ewentualne dodatkowe koszty usunięcia skutków tego zdarzenia losowego (np. wywiezienie gruzu ze zniszczonych fundamentów), wówczas koszty tych działań ujmuje w ciężar pozostałych kosztów operacyjnych, dokonując odpowiedniego odwrócenia uprzednio dokonanych odpisów z tytułu utraty wartości.

Jeśli kierownik jednostki podejmie decyzję o zaniechaniu budowy środka trwałego, nakłady ujęte w księgach rachunkowych jako elementy wartości środka trwałego w budowie, należy odpisać w ciężar pozostałych kosztów operacyjnych. Do czasu fizycznej likwidacji środka trwałego w budowie jednostka może ująć go w ewidencji pozabilansowej, jednostronnym zapisem po stronie Wn konta 09-2 "Środki trwałe w budowie w likwidacji".

Należy zauważyć, iż nie zmniejszają wartości początkowej środków trwałych w budowie przychody uzyskane przez jednostkę w związku z wcześniej poniesionymi szkodami, np. wypłata odszkodowań przez zakład ubezpieczeń. Zalicza się je do pozostałych przychodów operacyjnych.

W świetle art. 8 ustawy przeciwpowodziowej faktyczna niemożność świadczenia pracy w związku z powodzią stanowi podstawę usprawiedliwienia nieobecności pracownika w pracy. Za czas usprawiedliwionej nieobecności w pracy z tej przyczyny pracownikowi przysługuje prawo do odpowiedniej części minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów, przez okres nie dłuższy niż 10 dni roboczych wynikających z rozkładu czasu pracy pracownika. Przy czym pracodawca, w razie uzasadnionych okoliczności, może wydłużyć okres, za który wypłacane jest wynagrodzenie. Wyjątkiem od powyższego są pracownicy, których uprawnienie do wynagrodzenia za czas usprawiedliwionej nieobecności w pracy z powodu powodzi lub do innej formy rekompensaty utraconego wynagrodzenia z tego tytułu wynika z odrębnych przepisów. Wynagrodzenie to wypłaca pracodawca. Co ważne w przypadku braku środków na wypłatę pracownikom wynagrodzenia przedsiębiorca, który na skutek powodzi przejściowo zaprzestał prowadzenia działalności gospodarczej lub istotnie ograniczył jej prowadzenie, może złożyć do właściwego marszałka województwa wniosek o udzielenie nieoprocentowanej pożyczki z FGŚP (por. art. 23 ust. 1 ustawy przeciwpowodziowej).

Pracodawca może również powierzyć pracownikowi wykonywanie pracy innego rodzaju niż wynikająca z nawiązanego stosunku pracy, jeżeli jest to konieczne w związku z usuwaniem skutków powodzi u tego pracodawcy. W takim przypadku pracownik zachowuje prawo do dotychczasowego wynagrodzenia, obliczonego według zasad obowiązujących przy obliczaniu wynagrodzenia za czas urlopu wypoczynkowego (por. art. 8 ust. 5 ustawy przeciwpowodziowej).

W księgach rachunkowych wartość takiego wynagrodzenia można zaksięgować na ogólnych zasadach, to znaczy na koncie 40-5 "Wynagrodzenia" lub odpowiednim koncie w zespole 5 bądź jako skutki zdarzeń losowych odnieść w ciężar pozostałych kosztów operacyjnych. W przypadku firm produkcyjnych w zakresie odpowiedniej kwalifikacji tego rodzaju wynagrodzenia wskazane jest skorzystać ze wskazówek zawartych w Krajowym Standardzie Rachunkowości nr 13 "Koszt wytworzenia jako podstawa wyceny produktów". W myśl tego standardu do kosztów będących konsekwencją niewykorzystanych zdolności produkcyjnych i strat produkcyjnych zalicza się m.in. koszty wynagrodzeń za nieplanowane przestoje, koszty związane z nieczynnymi urządzeniami produkcyjnymi, koszty utrzymania niewykorzystanych powierzchni produkcyjnych oraz inne nieprzypisane do produktów stałe pośrednie koszty produkcji. Standard wskazuje, iż koszty niewykorzystanych zdolności produkcyjnych wpływają na wynik finansowy okresu sprawozdawczego, w którym zostały poniesione. Odnosi się je w ciężar konta 70-1 "Koszt sprzedanych produktów". Natomiast w przypadku gdy koszty niewykorzystanych zdolności produkcyjnych stanowią rezultat niespodziewanych zdarzeń księguje się je w ciężar konta 76-1.

Do pozostałych przychodów operacyjnych związanych ze stratami spowodowanymi zdarzeniami losowymi (tu: powodzią) można zaliczyć odszkodowania uzyskane od zakładów ubezpieczeń, wynikające ze zdarzeń objętych polisą oraz otrzymane dofinansowania w ramach pomocy publicznej (np. wsparcie otrzymane w celu naprawienia szkód powstałych w wyniku powodzi, dofinansowanie do wynagrodzeń pracowników).

Wartość przyznanego jednostce odszkodowania ujmuje się w księgach na mocy art. 3 ust. 1 pkt 32 lit. g) ustawy o rachunkowości, na dobro pozostałych przychodów operacyjnych na podstawie wydanej przez zakład ubezpieczeń decyzji o jego przyznaniu.

Zaliczenie przyznanego odszkodowania do pozostałych przychodów operacyjnych możliwe jest również, w sytuacji gdy środki pieniężne z tytułu odszkodowania nie wpłynęły do końca roku obrotowego na rachunek bankowy jednostki. Warunkiem jest jednak to, by kwota roszczenia została zaakceptowana przez obydwie strony umowy ubezpieczenia, decyzja o przyznanym odszkodowaniu wpłynęła do jednostki jeszcze przed zamknięciem ksiąg rachunkowych za dany rok obrotowy, w którym wystąpiła szkoda, a sprawozdanie finansowe za ten rok nie zostało jeszcze zatwierdzone.

Wszelkiego rodzaju dofinansowania otrzymane w ramach pomocy publicznej na usuwanie skutków zdarzeń losowych odnosi się także na pozostałe przychody operacyjne. Jak wynika bowiem z art. 3 ust. 1 pkt 32 lit. h) ustawy o rachunkowości, przychody związane z przekazaniem lub otrzymaniem nieodpłatnie, w tym w drodze darowizny aktywów, w tym także środków pieniężnych na inne cele niż dopłaty do cen sprzedaży, nabycie lub wytworzenie środków trwałych, środków trwałych w budowie albo wartości niematerialnych i prawnych, stanowią element pozostałych przychodów operacyjnych.

W myśl art. 20 oraz art. 21 ust. 1 ustawy przeciwpowodziowej, starosta może, w trybie określonym dla prac interwencyjnych, o których mowa w przepisach ustawy o promocji zatrudnienia, biorąc pod uwagę zakres i skalę zniszczeń u pracodawcy spowodowanych powodzią oraz możliwości utrzymania przez pracodawcę miejsc pracy, dokonywać ze środków Funduszu Pracy zwrotu, przez okres do 12 miesięcy, poniesionych przez:

• pracodawcę kosztów na wynagrodzenia, nagrody oraz składki na ubezpieczenia społeczne z tytułu zatrudnienia skierowanych bezrobotnych zamieszkałych na obszarze gmin lub miejscowości dotkniętych powodzią,
• pracodawcę, którego zakład został zniszczony na skutek powodzi, kosztów na wynagrodzenia, nagrody oraz składki na ubezpieczenia społeczne zatrudnianych pracowników.

Zwrot ten przysługuje w wysokości nieprzekraczającej miesięcznie iloczynu dwukrotnego minimalnego wynagrodzenia za pracę i liczby zatrudnionych bezrobotnych lub pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy, pod warunkiem że pracodawca nie zmniejszy w tym okresie liczby zatrudnionych pracowników w stosunku do stanu na dzień podpisania umowy o refundację - jednak nie dłużej niż do dnia 31 grudnia roku następującego po roku, w którym wystąpiła powódź, czyli do 31 grudnia 2025 r.

W przypadku gdy pracodawca nie dotrzyma warunku, o którym mowa powyżej, pomoc podlega wstrzymaniu od miesiąca, w którym nastąpiło niedotrzymanie warunku, w wysokości stanowiącej iloczyn przyznanej refundacji na jedną osobę i liczby zwolnionych pracowników.

Otrzymane przez pracodawcę dofinansowanie zalicza się w księgach rachunkowych do pozostałych przychodów operacyjnych. Podobnie, czyli na koncie 76-0, wskazane jest zaksięgować uzyskany przez jednostki zwrot kosztów zakupu kasy fiskalnej utraconej wskutek powodzi.