Wypłata środków zgromadzonych na rachunku uczestnika PPK na pokrycie wkładu własnego

Pracownik (w wieku 44 lat) będący uczestnikiem PPK zamierza zaciągnąć kredyt hipoteczny na zakup własnego mieszkania. Podobno środki zgromadzone na rachunku PPK mogą zostać przez niego wykorzystane jako wkład własny wymagany przy kredycie. Czy tak jest, a jeśli tak, to na jakich zasadach się to odbywa?

Uczestnik PPK może wykorzystać oszczędności zgromadzone w PPK na pokrycie wkładu własnego. Kwestie te reguluje art. 98 ustawy o PPK. Zgodnie z ust. 1 tego przepisu, na podstawie umowy zawartej z wybraną instytucją finansową, uczestnik PPK może jednorazowo dokonać wypłaty do 100% wartości środków zgromadzonych na jego rachunku PPK, z obowiązkiem ich zwrotu w wartości nominalnej (czyli w takiej, w jakiej je wypłacił), w celu pokrycia wkładu własnego. Wniosek o zawarcie ww. umowy uczestnik PPK składa bezpośrednio w instytucji finansowej prowadzącej rachunek PPK, z którego mają zostać wypłacone środki. Przy czym warunkiem jest nieukończenie przez uczestnika PPK wieku 45 lat w dniu złożenia tego wniosku.

Definicję wkładu własnego zawiera art. 2 ust. 1 pkt 38 ustawy o PPK i są to wymagane środki pieniężne przeznaczone na:

• sfinansowanie części kosztów budowy lub przebudowy budynku mieszkalnego,
• zapłatę części ceny zakupu prawa własności budynku mieszkalnego, lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość lub spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego,
• nabycie prawa własności nieruchomości gruntowej lub jej części,
• nabycie udziału we współwłasności budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość lub udział w nieruchomości gruntowej,

które wnioskujący o kredyt deklaruje pokryć ze środków własnych w celu przyznania kredytu, o którym mowa w art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 23 marca 2017 r. o kredycie hipotecznym oraz o nadzorze nad pośrednikami kredytu hipotecznego i agentami (Dz. U. z 2022 r. poz. 2245 ze zm.).

Uczestnik PPK może wnioskować o wypłatę środków w celu pokrycia wkładu własnego w więcej niż jednej instytucji finansowej, w której posiada rachunki PPK, z zastrzeżeniem jednak, że wszystkie te wypłaty muszą dotyczyć tej samej inwestycji.

Instytucja finansowa wypłaca środki w omawianym trybie na podstawie odrębnej umowy zawartej z uczestnikiem PPK. Umowa ta powinna określać: oznaczenie inwestycji, która ma być sfinansowana z kredytu, zasady i terminy wypłaty, zasady i terminy zwrotu wypłaconych środków, przy czym termin zwrotu nie może rozpocząć się później niż 5 lat od dnia wypłaty środków i nie może trwać dłużej niż 15 lat od dnia wypłaty środków.

Jak wyjaśnił PFR Portal PPK w poradniku pt. "PPK w praktyce. Korzystanie z oszczędności PPK" (dostępnym na stronie internetowej www.mojeppk.pl): "(...) Uczestnik PPK, który zawarł już umowę, na podstawie której realizowana jest wypłata w celu pokrycia wkładu własnego, nie może zawrzeć kolejnej takiej umowy:

• z tą samą instytucją finansową;
• z inną instytucją finansową, chyba że umowa ma być zawarta w celu pokrycia wkładu własnego w związku z zaciągnięciem przez uczestnika PPK kredytu udzielonego na sfinansowanie tej samej inwestycji. (...)".

Instytucja finansowa wypłaca zgromadzone środki:

• na rachunek bankowy uczestnika PPK lub rachunek w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej uczestnika PPK wskazany we wniosku - w przypadku przeznaczenia środków zgromadzonych na rachunku PPK na pokrycie wkładu własnego w związku z budową lub przebudową budynku mieszkalnego,
• na rachunek bankowy zbywcy praw lub na jego rachunek w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej - w pozostałych przypadkach.

Zwracamy uwagę! Od wypłacanych przez uczestnika PPK środków na pokrycie wkładu własnego instytucja finansowa nie może pobierać żadnych opłat lub prowizji (art. 50 ust. 6 ustawy o PPK).

Zasady i terminy zwrotu przez uczestnika środków wypłaconych z PPK na pokrycie wkładu własnego, w tym ramy czasowe, w których spłata powinna być zrealizowana, określa umowa zawarta z wybraną instytucją finansową (z zastrzeżeniem wynikającym z ustawy o PPK, że zwrot nie może rozpocząć się później niż 5 lat od dnia wypłaty środków i nie może trwać dłużej niż 15 lat od dnia wypłaty środków). Środki te powinny zostać zwrócone na rachunek PPK w instytucji finansowej, która je wypłaciła (także wówczas, gdy uczestnik PPK w międzyczasie zmienił instytucję finansową, z którą ma zawartą umowę o prowadzenie PPK).

Jeśli uczestnik PPK nie dokona zwrotu środków w ustalonym w umowie terminie, będzie zobowiązany zapłacić od dochodu 19% zryczałtowany podatek (art. 30a ust. 1 pkt 11a ustawy o pdof). Instytucja finansowa nie ma prawa w takich okolicznościach żądać od uczestnika PPK kar umownych ani odsetek. Zgodnie z art. 30a ust. 12 ustawy o pdof, dochód, o którym mowa wyżej, stanowi kwota niedokonanego w terminie zwrotu wypłaconych środków pomniejszona o koszt nabycia odkupionych jednostek uczestnictwa lub umorzonych jednostek rozrachunkowych, przypadających na ten niedokonany zwrot. Za koszt uważa się natomiast sumę wydatków na nabycie odkupionych jednostek uczestnictwa albo sumę wpłat na umorzone jednostki rozrachunkowe, z których dokonano wypłaty, ustaloną w takiej proporcji, jaką stanowiła kwota niedokonanego zwrotu do wartości wypłaconych środków. Dochód powstaje w dniu następującym po dniu, w którym upłynął termin zwrotu wypłaconych środków określony w umowie z instytucją finansową. Obowiązek wykazania należnego podatku dochodowego w jednym z zeznań rocznych (PIT-36, PIT-36L, PIT-38 lub PIT-39) spoczywa na podatniku, czyli uczestniku PPK, który skorzystał z wypłaty środków w omawianym trybie.