Przed wieloma laty mój ojciec spisał testament. Poinformował o tym fakcie całą bliską rodzinę. Dwa lata później ojciec zmarł. Niestety nie możemy znaleźć jego testamentu. Testament nie został anulowany czy zniszczony przez ojca - gdyby zmienił zdanie, na pewno by nas o tym poinformował. Mamy jedynie ksero oraz zdjęcia testamentu wykonane telefonami komórkowymi. Czy w takim przypadku jest możliwe dziedziczenie spadku na podstawie wspomnianego testamentu?
W przypadkach takich jak opisany w pytaniu sądy zasadniczo stwierdzają, że dochodzi do dziedziczenia ustawowego z uwagi na brak testamentu. Należy bowiem pamiętać, że w polskim prawie obowiązuje zasada, iż testament zagubiony traktuje się w praktyce jak testament nieistniejący. Dotyczy to przede wszystkim testamentu własnoręcznego.
Dziedziczenie na podstawie testamentu własnoręcznego wchodzi w grę wtedy, gdy oryginał dokumentu zostanie złożony w sądzie (albo u notariusza, który przekazuje testament do sądu). Tylko sąd ma kompetencję, aby sprawdzić czy testament jest ważny. Sąd formalnie otwiera testament i ogłasza jego treść, o ile taki dokument spełnia wszystkie wymogi stawiane przez przepisy - musi być w całości napisany własnoręcznie przez spadkodawcę, podpisany oraz opatrzony datą. Taki wymóg określa art. 949 § 1 Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2019 r. poz. 1145). Natomiast kserokopia dokumentu nie jest dokumentem samym w sobie. To samo dotyczy zdjęcia dokumentu czy wydruku zdjęcia dokumentu.
Podkreślić należy, że fakt iż testator pokazywał rodzinie własnoręczny testament, informował o jego treści, nie oznacza, że w późniejszym czasie nie mógł tego testamentu zmienić bądź anulować. Nie ma żadnego znaczenia dla tej sprawy, że bliscy zmarłego nie zostali poinformowani o anulowaniu czy zmianie testamentu. Co więcej, mogli być nawet zapewniani, że testament jest cały czas aktualny. Spadkodawca ma zawsze prawo swobodnie decydować o losie swojego majątku, także po spisaniu testamentu i złożeniu go np. na ręce członków rodziny.
Jednak w jednym z orzeczeń Sąd Najwyższy dopuścił możliwość dziedziczenia testamentowego w razie zagubienia testamentu. SN uznał, iż będzie to możliwe pod warunkiem, że sam fakt sporządzenia takiego testamentu, ważność oraz treść rozporządzeń w nim zamieszczonych zostaną udowodnione w toku postępowania o stwierdzenie nabycia spadku. Rozstrzygnięcie po myśli zainteresowanych będzie bardziej prawdopodobne, jeśli dokument został powierzony jakiejś osobie (np. dziecku spadkodawcy), która to osoba dokument zgubiła. Jeśli zaś posiadał go cały czas spadkodawca, ciężko będzie wykazać, że brak testamentu wynika z jego zgubienia, a nie świadomego zniszczenia czy wyrzucenia przez spadkodawcę (postanowienie SN z dnia 16 kwietnia 1999 r., sygn. akt II CKN 255/1998).
| ||||||||||||
|
||||||||||||
