Parę miesięcy temu zmarł mój ojciec. W ostatnim czasie nie utrzymywałem z nim kontaktów. Ojciec nie spisał testamentu i wraz z rodzeństwem zostałem powołany do dziedziczenia. Miałem informacje sprzed lat, że ojciec miał długi, dlatego zdecydowałem się spadek odrzucić. Niecałe 2 miesiące po tym wyszło na jaw, że ojciec miał spore oszczędności i działkę. Czy w tej sytuacji - z uwagi na brak wiedzy o tych składnikach majątku ojca - mogę zmienić swoje oświadczenie i spadek przyjąć?
NIE. Spadkobierca - niezależnie, czy został powołany do spadku na mocy testamentu czy ustawy - może podjąć decyzję o przyjęciu (i sposobie przyjęcia) spadku bądź o odrzuceniu spadku. Nikogo bowiem nie można przymusić do dziedziczenia. Spadkobierca może złożyć stosowne oświadczenie w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Brak oświadczenia w powyższym terminie jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.
Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku złożone pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu jest nieważne. Nie można zatem złożyć oświadczenia, w myśl którego spadkobierca spadek odrzuca, "chyba że dojdzie do ujawnienia nieznanych mu składników majątku zmarłego". Co więcej, oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku nie może być odwołane. Reguluje to art. 1018 § 2 Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2022 r. poz. 1360). Oznacza to zatem, że złożenie oświadczenia ma charakter definitywny.
Istnieje jednak pewien wyjątek, tj. możliwość powołania się na błąd (groźbę), której doznał spadkobierca, podejmując decyzję odnośnie dziedziczenia. Przewiduje się, że jeżeli oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku zostało złożone pod wpływem błędu lub groźby, stosuje się przepisy o wadach oświadczenia woli pozwalające na uchylenie się od złożonego oświadczenia. Można powoływać się tylko na błąd uzasadniający przypuszczenie, że gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod wpływem błędu i oceniał sprawę rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia tej treści - tzw. błąd istotny. W doktrynie podkreśla się, że za błąd istotny spadkobiercy należy uznać brak wiedzy o stanie spadku, mimo podjęcia właściwych i możliwych działań zmierzających do ustalenia rzeczywistego stanu spadku (należyta staranność). W orzecznictwie podkreśla się, że miarą należytej staranności może być jedynie obiektywnie możliwa do uzyskania przez spadkobiercę wiedza o stanie majątku spadkodawcy (por. postanowienie Sądu Okręgowego w Toruniu z dnia 20 listopada 2013 r., sygn. akt VIII Ca 360/13). Jeśli spadkobierca nie podjął takich czynności (a później okazało się, że spadek "nie jest zadłużony"), wówczas nie może anulować złożonego oświadczenia o odrzuceniu spadku.
|