Zasady stosowania kasowego PIT

Z nowym rokiem obowiązującym prawem stały się na gruncie ustawy o pdof rozwiązania dotyczące tzw. kasowego PIT. Ten sposób dokonywania rozliczeń w podatku dochodowym jest przeznaczony dla podatników prowadzących działalność gospodarczą, jest dobrowolny i najogólniej rzecz ujmując - opiera się na ustalaniu przez przedsiębiorców przychodu w podatku dochodowym w dniu, w którym otrzymają zapłatę za swoje towary lub usługi.

Podmioty uprawnione

Możliwość opłacania w danym roku podatku dochodowego metodą kasową ustawodawca przewidział dla osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą samodzielnie. U osób spełniających te kryteria, jeżeli są one jednocześnie podmiotami kontynuującymi prowadzenie działalności gospodarczej, dodatkowym warunkiem zastosowania nowego rozwiązania jest uzyskanie przychodów z tego źródła w roku bezpośrednio poprzedzającym rok podatkowy w wysokości nieprzekraczającej 1.000.000 zł. Z tego sposobu dokonywania rozliczeń w pdof mogą również korzystać podatnicy, którzy w danym roku rozpoczynają prowadzenie samodzielnie działalności gospodarczej.

Ustawodawca wykluczył jednak wprost z grona beneficjentów kasowego PIT osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą np. w formie spółki cywilnej czy spółki jawnej. Wykluczeniem tym zostały także objęte osoby, które prowadzą działalność samodzielnie, ale w związku z nią prowadzą księgi rachunkowe (art. 14c ust. 1 pkt 2 ustawy o pdof - Dz. U. z 2024 r. poz. 226 ze zm.).

Jeżeli natomiast chodzi o formę czy sposób opodatkowania przychodów z działalności gospodarczej, to z kasowego PIT mogą korzystać przedsiębiorcy, którzy opłacają podatek dochodowy według skali podatkowej (art. 27 ustawy o pdof), IP Box (art. 30ca ustawy o pdof), podatek liniowy (art. 30c ustawy o pdof) oraz ryczałt ewidencjonowany (art. 6 ust. 1g ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym - Dz. U. z 2024 r. poz. 776 ze zm.).

Ograniczenia transakcyjne

Kasowa metoda rozliczania PIT nie ma zastosowania do wszystkich transakcji zawieranych przez podatnika, który ten sposób rozliczania pdof wybierze. Dotyczy ona bowiem wyłącznie przychodów wynikających z transakcji pomiędzy przedsiębiorcami, czyli tzw. B2B. Tym samym przedsiębiorca stosuje metodę kasową jedynie wtedy, gdy stroną transakcji jest inny przedsiębiorca. Chodzi tu jednocześnie o transakcje udokumentowane wyłącznie fakturami (art. 14c ust. 4 ustawy o pdof).

Kasowy PIT nie ma natomiast w ogóle zastosowania do przychodów:

• wynikających z transakcji między podatnikiem a: podmiotem powiązanym w rozumieniu art. 23m ust. 1 pkt 4 ustawy o pdof z podatnikiem, gdy wielkość udziałów i praw, o których mowa w art. 23m ust. 2 pkt 1 lit. a)-c)ustawy o pdof, będzie wynosić co najmniej 5%,
• wynikających z transakcji między podatnikiem a: podmiotem mającym miejsce zamieszkania, siedzibę lub zarząd na terytorium lub w kraju stosującym szkodliwą konkurencję podatkową ujętych w wykazie wydanym na podstawie art. 23v ust. 2 ustawy o pdof, lub zagranicznym zakładem położonym na terytorium lub w kraju stosującym szkodliwą konkurencję podatkową ujętych w tym wykazie (art. 14c ust. 5 ustawy o pdof),
• z odpłatnego zbycia środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych ujętych w ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych (art. 14c ust. 6 ustawy o pdof).

Procedura wyboru

Z uwagi na to, że stosowanie kasowego PIT jest wynikiem autonomicznej decyzji podatnika, to podatnik, który go wybierze, ma ustawowy obowiązek złożenia naczelnikowi urzędu skarbowego sporządzonego na piśmie oświadczenia o wyborze tej metody rozliczeń w pdof. Osoba kontynuująca prowadzenie działalności gospodarczej powinna się z tego obowiązku wywiązać do 20 lutego roku podatkowego. Natomiast u podatnika rozpoczynającego prowadzenie działalności gospodarczej w trakcie roku ostateczny termin wywiązania się z tego obowiązku informacyjnego wyznacza 20. dzień miesiąca następującego po miesiącu rozpoczęcia działalności. Z kolei gdy rozpoczęcie działalności gospodarczej ma miejsce w grudniu - to oświadczenie to przedsiębiorca powinien złożyć do końca roku podatkowego (art. 14c ust. 1 pkt 3 ustawy o pdof).

Wybierając kasowy PIT, podatnik musi mieć świadomość, że zobowiązany jest stosować tę metodę rozliczeń przez cały rok podatkowy. Dokonany w tym zakresie wybór dotyczy również lat następnych, chyba że w kolejnych latach podatnik w terminie do 20 lutego roku podatkowego zawiadomi na piśmie właściwego naczelnika urzędu skarbowego o rezygnacji z metody kasowej rozliczania przychodów (art. 14c ust. 7 i ust. 11 ustawy o pdof).

Specjalna dokumentacja

Podatnicy, którzy wybiorą kasowe rozliczanie pdof, będą obowiązani prowadzić poza standardowymi urządzeniami ewidencyjnymi przewidzianymi dla danej formy opodatkowania również ewidencję faktur dokumentujących przychody rozliczane metodą kasową. Ewidencja ta powinna zawierać: datę wystawienia faktury, numer faktury, kwotę należności wynikającą z faktury oraz datę uregulowania należności (art. 24a ust. 1da ustawy o pdof).

Rozliczanie przychodów

Jak już wspomniano, kasowa metoda dokonywania rozliczeń z fiskusem z pdof polega na ustalaniu przez przedsiębiorców przychodu firmowego w dniu, w którym otrzymają zapłatę za swoje towary lub usługi, nie później niż w dniu upływu 2 lat, licząc od dnia wystawienia faktury albo w dniu likwidacji działalności gospodarczej (art. 14c ust. 2 ustawy o pdof) - przykład 1.

U podatnika korzystającego z kasowego PIT za uregulowaną należność przyjmuje się także częściowe jej uregulowanie oraz otrzymanie wpłaty na poczet dostaw towarów i usług, które zostaną wykonane w następnych okresach sprawozdawczych (art. 14c ust. 3 ustawy o pdof) - przykład 2 (zasadę tę stosuje się odpowiednio do rozliczania kosztów podatkowych - przykład 6).

Jeżeli faktura zostanie wystawiona w roku podatkowym, w którym podatnik stosował metodę kasową rozliczania przychodów, a do uregulowania należności z niej wynikającej dojdzie w roku podatkowym, w którym podatnik nie stosuje tej metody, to ustalając datę powstania przychodu wynikającego z tej faktury, będzie on stosował zasady kasowego PIT (przykład 3).

Analogicznie będzie w odwrotnej sytuacji: gdy faktura zostanie wystawiona w roku podatkowym, w którym podatnik nie stosował kasowego PIT, a uregulowanie należności z niej wynikającej nastąpi w roku podatkowym, w którym podatnik z tej metody korzysta, to do ustalenia daty powstania przychodu wynikającego z tej faktury podatnik przyjmuje zasady z roku jej wystawienia (art. 14c ust. 8 i ust. 9 ustawy o pdof) - przykład 4.

Obciążanie kosztów

Nie można zapominać, że kasowa metoda rozliczania przychodów ma jednak drugą stronę medalu. Ustawodawca wprowadził bowiem symetryczne rozwiązanie pod stronie kosztów uzyskania przychodów. W efekcie przedsiębiorcy, którzy omawianą metodę zastosują do przychodów, koszty podatkowe będą potrącać także dopiero w dacie uregulowania należności (zapłaty) za otrzymany towar lub wykonaną usługę (art. 22 ust. 4a ustawy o pdof) - przykład 5.

Jeżeli natomiast do uregulowania zobowiązania dojdzie po likwidacji pozarolniczej działalności gospodarczej albo zmianie formy opodatkowania na zryczałtowaną formę opodatkowania, wówczas koszty uzyskania przychodów w metodzie kasowej będą potrącane w ostatnim okresie rozliczeniowym przed likwidacją pozarolniczej działalności gospodarczej lub zmianą formy opodatkowania (art. 22 ust. 4b ustawy o pdof) - przykład 7.

Kasowy PIT na przełomie roku 2024/2025

Uregulowania dotyczące kasowego PIT stosuje się do przychodów udokumentowanych fakturami wystawionymi po 31 grudnia 2024 r., o ile przychody te nie zostały zaliczone do przychodów przed 1 stycznia 2025 r. zgodnie z art. 14 ustawy o pdof. Analogicznie wygląda kwestia kosztów podatkowych: kasowy PIT ma zastosowanie do kosztów uzyskania przychodów poniesionych po 31 grudnia 2024 r., jeżeli koszty te nie zostały potrącone przed 1 stycznia 2025 r.

Natomiast w odniesieniu do wpłat lub należności na poczet dostaw towarów i usług, które zostaną wykonane w następnych okresach sprawozdawczych, pobranych lub zarachowanych przed 1 stycznia 2025 r., udokumentowanych fakturami wystawionymi po 31 grudnia 2024 r., ustawodawca postanowił, że przychód powstanie w dniu wystawienia tych faktur, jeżeli:

1) w dniu ich wystawienia podatnik stosuje metodę kasową rozliczania przychodów oraz

2) pobrane wpłaty lub zarachowane należności nie zostały zaliczone do przychodów przed 1 stycznia 2025 r., zgodnie z art. 14 ustawy o pdof.

Podobnie w przypadku podatnika, który na 2025 r. wybrał metodę kasową rozliczania przychodów i przed 1 stycznia 2025 r. dokonał wpłat na poczet dostaw towarów lub usług, które zostaną wykonane po 31 grudnia 2024 r., koszty podatkowe z tytułu tych wpłat będą potrącane najwcześniej w dniu, o którym mowa w art. 22 ust. 6b ustawy pdof przypadającym po 31 grudnia 2024 r.