Spółka (czynny podatnik VAT) świadczy usługi budowlane (zajmuje się budową dróg). W ramach działalności spółka zapewnia swoim pracownikom wykonującym prace po godzinach posiłki profilaktyczne (zwane regeneracyjnymi). Wszyscy pracownicy wykonujący prace po godzinach otrzymują takie posiłki bez względu na zajmowane stanowisko, tzn. pracownicy budowlani, kierowcy, kierownicy budów. Spółka nie ustala i nie dokumentuje, jaki wydatek energetyczny organizmu pracownicy ponoszą na swoich stanowiskach pracy w wydłużonym czasie pracy. Czy z faktur za zakup takich posiłków spółka może odliczyć VAT?
Co do zasady podatnicy mogą odliczać VAT od nabytych towarów i usług w takim zakresie, w jakim te towary/usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych (z uwzględnieniem ustawowych wyłączeń i ograniczeń).
Z powyższego wynika, że dla realizacji prawa do odliczenia podatku naliczonego niezbędne jest istnienie związku między dokonywanymi zakupami towarów i usług, a prowadzoną działalnością opodatkowaną (związek ten może mieć charakter bezpośredni lub pośredni).
Co ważne, jak wynika z art. 88 ust. 1 pkt 4 lit. b) ustawy o VAT prawo do odliczenia VAT nie przysługuje od zakupu m.in. usług gastronomicznych, z wyjątkiem nabycia gotowych posiłków przeznaczonych dla pasażerów przez podatników świadczących usługi przewozu osób.
Na podstawie art. 232 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks Pracy (Dz. U. z 2022 r. poz. 1510 ze zm.) pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom zatrudnionym w warunkach szczególnie uciążliwych, nieodpłatnie, odpowiednie posiłki i napoje, jeżeli jest to niezbędne ze względów profilaktycznych.
Szczegółowe zasady wydawania posiłków i napojów oraz wymagania, jakie powinny spełniać, a także przypadki i warunki ich wydawania, określa rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów (Dz. U. nr 60, poz. 279 ze zm.). Zatem w myśl § 3 ww. rozporządzenia pracodawca jest obowiązany zapewnić posiłki pracownikom wykonującym prace:
1) związane z wysiłkiem fizycznym, powodującym w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej 2.000 kcal (8.375 kJ) u mężczyzn i powyżej 1.100 kcal (4.605 kJ) u kobiet,
2) związane z wysiłkiem fizycznym, powodującym w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej 1.500 kcal (6.280 kJ) u mężczyzn i powyżej 1.000 kcal (4.187 kJ) u kobiet, wykonywane w pomieszczeniach zamkniętych, w których ze względów technologicznych utrzymuje się stale temperatura poniżej 10oC lub wskaźnik obciążenia termicznego (WBGT) wynosi powyżej 25oC,
3) związane z wysiłkiem fizycznym, powodującym w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej 1.500 kcal (6.280 kJ) u mężczyzn i powyżej 1.000 kcal (4.187 kJ) u kobiet, wykonywane na otwartej przestrzeni w okresie zimowym (za okres zimowy uważa się okres od dnia 1 listopada do dnia 31 marca),
4) pod ziemią,
5) przy usuwaniu skutków klęsk żywiołowych i innych zdarzeń losowych.
W związku z powyższym obowiązek zapewnienia posiłków profilaktycznych jest uzależniony nie tyle od stanowiska pracy, co od wydatku energetycznego organizmu. Wyjątki stanowią sytuacje zatrudniania pracowników przy pracach pod ziemią oraz przy usuwaniu skutków klęsk żywiołowych i innych zdarzeń losowych, ponieważ zapewnienie posiłków nie jest tutaj uzależnione od wydatku energetycznego, ale od samego faktu wykonywania takiej pracy.
W celu ustalenia zasadności spełnienia omawianego obowiązku względem pracowników wykonujących prace wymienione wyżej w punkcie 1-3, należy przede wszystkim oszacować wydatek energetyczny na konkretnych stanowiskach pracy i od tego uzależnić wydawanie posiłków. Stanowiska pracy, na których zatrudnieni pracownicy powinni otrzymywać posiłki i napoje oraz szczegółowe zasady ich wydawania, zawsze ustala pracodawca w porozumieniu z zakładowymi organizacjami związkowymi lub przedstawicielami pracowników (§ 5 ww. rozporządzenia).
Poza tym, jak wynika z § 6 ww. rozporządzenia, posiłki i napoje wydawane są pracownikom w dniach wykonywania prac uzasadniających ich wydawanie. Posiłki powinny być wydawane w czasie regulaminowych przerw w pracy, w zasadzie po 3-4 godzinach pracy. Natomiast napoje powinny być dostępne dla pracowników w ciągu całej zmiany roboczej.
Powyższe stanowisko potwierdzają stacje sanitarno-epidemiologiczne. Przykładowo na stronie internetowej Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologiczna w Rzeszowie (https://www.gov.pl/web/wsse-rzeszow/posilki-i-napoje-profilaktyczne) czytamy:
"(...) Pracodawca zapewnia pracownikowi możliwość spożycia posiłku w czasie pracy w inny sposób niż wydanie jednego dania gorącego, w szczególności przez przekazanie produktów umożliwiających przygotowanie posiłku we własnym zakresie lub bonów, talonów, kuponów oraz innych dowodów uprawniających do otrzymania na ich podstawie takich produktów lub posiłku, jeżeli ze względu na rodzaj wykonywanej przez pracownika pracy lub ze względów organizacyjnych nie ma możliwości wydawania pracownikowi posiłku w tej formie (...)
Posiłki i napoje wydawane są pracownikom w dniach wykonywania prac uzasadniających ich wydawanie, posiłki - w czasie regulaminowych przerw w pracy, napoje - powinny być dostępne w ciągu całej zmiany. Pracodawca ma obowiązek zapewnić odpowiednie warunki higieniczno-sanitarne przygotowywania i spożywania posiłków oraz napojów.
Stanowiska pracy, na których zatrudnieni pracownicy powinni otrzymywać posiłki i napoje, oraz szczegółowe zasady ich wydawania ustala pracodawca w porozumieniu z zakładowymi organizacjami związkowymi, a w razie ich braku - po uzyskaniu opinii przedstawicieli pracowników. Informacje te powinny być zawarte w regulaminie pracy (podkreślenie redakcji) (...)".
Dodatkowo Państwowa Inspekcja Pracy (Okręgowy Inspektorat Pracy w Opolu) odpowiedziała na pytanie: Czy pracującym na budowie przez 10 godzin dziennie należy się posiłek? W odpowiedzi zamieszczonej na stronie internetowej https://opole.pip.gov.pl/pl/dzialania/porady-prawne/bezpieczenstwo-i-higiena-pracy/2585,czy-pracujacym-na-budowie-przez-10-godzin-dziennie-nalezy-sie-posilek-.html czytamy:
"(...) Posiłki regeneracyjne przysługują pracownikowi, który w ciągu dniówki wydatkuje określony wysiłek liczony w kilokaloriach. Oprócz posiłków pracodawca powinien też wydać pracownikom napoje odpowiednio ciepłe lub zimne w zależności od warunków temperaturowych. Odpowiednie przepisy zawiera rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów (Dz. U. Nr 60, poz. 279). W tym zakresie pracodawca powinien szczegółowo ustalić zasady wydawania posiłków i napoi (podkreślenie redakcji) (...)".
Z treści interpretacji indywidualnych Dyrektora KIS wynika, że prawo do odliczenia podatku naliczonego od zakupów posiłków profilaktycznych (regeneracyjnych) zależy zarówno od formy, w jakiej posiłki są oferowane oraz od konieczności zapewnienia przez podatnika posiłków profilaktycznych dla pracowników czy też od dobrej woli pracodawcy.
Przypomnijmy, iż posiłki profilaktyczne dla pracowników mogą być nabywane w różnej formie, najczęściej jako usługi gastronomiczne lub kateringowe. Dyrektor KIS w interpretacji indywidualnej z dnia 5 kwietnia 2022 r., nr 0111-KDIB3-1.4012.13.2022.1.AB wyjaśnił, że:
"(...) wyłączenie, o którym mowa w art. 88 ust. 1 pkt 4 lit. b) ustawy o VAT dotyczy tylko usług gastronomicznych rozumianych jako usługi restauracyjne. Nie obejmuje ono natomiast usług kateringowych (...).
Analiza przedstawionych okoliczności faktycznych sprawy w kontekście obowiązujących w tym zakresie przepisów prawa oraz powołanych orzeczeń TSUE prowadzi do wniosku, że z uwagi na przepis art. 88 ust. 1 pkt 4 lit. b) ustawy nie przysługuje Państwu prawo do odliczenia podatku naliczonego z tytułu zakupu posiłków dla pracowników fizycznych, udokumentowanych fakturą, na której widnieje nazwa towaru/usługi: »usługa gastronomiczna« (podkreślenie redakcji) (...)".
Z kolei w interpretacji indywidualnej z dnia 5 kwietnia 2022 r., nr 0111-KDIB3-1.4012.8.2022.1.KO Dyrektor KIS uznał, że prawo do odliczenia VAT przysługuje z faktur dokumentujących zakup posiłków profilaktycznych (opisanych jako posiłek regeneracyjny, danie gotowe, posiłek profilaktyczny, usługa kateringowa) w zakresie, w jakim stanowią one posiłki wydawane na rzecz pracowników fizycznych. W tym zakresie czytamy: "(...) w przypadku pracowników fizycznych wydatki, które ponoszą Państwo w celu nabywania posiłków profilaktycznych (...) są związane ze sprzedażą opodatkowaną podatkiem od towarów i usług w ramach prowadzonej przez Państwa działalności gospodarczej, gdyż jak wskazano powyżej służą one do zaspokojenia potrzeb pracowników fizycznych, którzy wykonują tę pracę w ramach działalności gospodarczej opodatkowanej podatkiem od towarów i usług, a do nabycia których Państwo są zobowiązani na podstawie przepisów Kodeku pracy (podkreślenie redakcji) (...)".
Natomiast w interpretacji indywidualnej z dnia 5 kwietnia 2022 r., nr 0111-KDIB3-1.4012.7.2022.1.KO Dyrektor KIS odmówił prawa do odliczenia VAT z faktur dotyczących zakupu posiłków profilaktycznych dla pracowników nadzoru. Zdaniem organu podatkowego w rozstrzyganej sprawie konieczność zapewnienia przez podatnika posiłków profilaktycznych dla pracowników nadzoru nie wynika z żadnych przepisów, jak również nie jest niezbędna dla celów prowadzonej działalności gospodarczej. Jak podkreślono, pracownicy nadzoru są zobowiązani świadczyć pracę niezależnie od możliwości otrzymania posiłków profilaktycznych. To do pracownika należy decyzja czy skorzysta z możliwości spożycia posiłku profilaktycznego, zatem zależy ona wyłącznie od woli pracownika i nie przekłada się na działalność opodatkowaną pracodawcy.
W związku z powyższym: "(...) przekazanie nieodpłatnie posiłków pracownikom nadzoru ma na celu zaspokojenie ich potrzeb prywatnych, zatem nie ma związku ze sprzedażą opodatkowaną Państwa. (...)
Za Słownikiem Języka Polskiego uznać należy, że potrzebami »osobistymi« są takie potrzeby, które »dotyczą danej osoby« i które są jej potrzebami »prywatnymi«, tj. potrzebami niezwiązanymi z prowadzoną przez tę osobę działalnością gospodarczą, statusem pracownika, czy pełnioną funkcją.
Zatem można przyjąć, że potrzebami osobistymi są te, których realizacja nie jest związana ze stosunkiem pracy, a więc potrzeby osobiste to te, których zaspokojenie wynika z dobrej woli pracodawcy. Natomiast potrzeby pracownicze to te, których spełnienie nie wynika z autonomii woli stron, ale do zaspokajania których pracodawca jest zobowiązany na podstawie przepisów prawa, np.: przepisów Kodeksu pracy, przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy, itp. (...)".
Ostatecznie uznano, że zapewnienie pracownikom nadzoru posiłków profilaktycznych służy zaspokajaniu osobistych, prywatnych potrzeb pracowników i odbywa się bez związku z prowadzoną przez podatnika działalnością gospodarczą. W konsekwencji stwierdzono, że podatnikowi nie przysługuje prawo do odliczenia VAT z tytułu ich zakupu.
| Reasumując
Obowiązek zapewnienia posiłków profilaktycznych jest uzależniony nie tyle od stanowiska pracy, co od wydatku energetycznego organizmu. Wyjątki stanowią sytuacje zatrudniania pracowników przy pracach pod ziemią oraz przy usuwaniu skutków klęsk żywiołowych i innych zdarzeń losowych. Zgodnie ze stanowiskiem organów podatkowych prawo do odliczenia VAT przysługuje z faktur dokumentujących zakup posiłków profilaktycznych (opisanych jako posiłek regeneracyjny, danie gotowe, posiłek profilaktyczny, usługa kateringowa) w zakresie, w jakim stanowią one posiłki wydawane na rzecz pracowników fizycznych. Nie dotyczy to posiłków wydawanych na rzecz pracowników nadzoru. |
Jednakże w sytuacji opisanej w pytaniu spółka (czynny podatnik VAT) nie posiada dokumentacji określającej wydatki energetyczne organizmu na konkretnych stanowiskach pracy w wydłużonym czasie pracy. Przyjmujemy zatem, że pracodawca nie ustalił szczegółowych zasad wydawania posiłków (w tym dodatkowych posiłków poza godzinami pracy). W związku z powyższym organy podatkowe mogą uznać, że zapewnienie podmiotom wymienionym w treści pytania posiłków regeneracyjnych poza godzinami pracy służyć mają zaspokajaniu osobistych, prywatnych potrzeb pracowników i odbywają się bez związku z prowadzoną przez podatnika działalnością gospodarczą, co skutkowałoby brakiem prawa do odliczenia VAT od ich zakupu.
Z uwagi jednak na wątpliwości interpretacyjne warto zwrócić się w tej sprawie o wydanie interpretacji indywidualnej.
| ||||||||||||
|
||||||||||||
