Zmiany w ustawie o VAT już od 1 października 2013 r.

Darowizna produktów spożywczych korzysta ze zwolnienia z VAT, pod warunkiem, że jest ona dokonywana przez producenta, a jej przedmiotem nie są napoje alkoholowe o zawartości alkoholu powyżej 1,2% oraz napoje alkoholowe będące mieszaniną piwa i napojów bezalkoholowych, w których zawartość alkoholu przekracza 0,5%. Aby jednak darowizna podlegała zwolnieniu z VAT musi być dokonywana na rzecz organizacji pożytku publicznego, w rozumieniu ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2010 r. nr 234, poz. 1536 ze zm.), z przeznaczeniem na cele działalności charytatywnej prowadzonej przez te organizacje.

Od dnia 1 października 2013 r. wskutek nowelizacji ustawy o VAT, przepis art. 43 ust. 1 pkt 16 ustawy o VAT dotyczący darowizny produktów spożywczych ulegnie zmianie. Zwolnienie, które dotychczas zawężone było tylko do producentów, będzie dotyczyło także innych podmiotów. Warunkiem jego zastosowania będzie posiadanie przez dostawcę dokumentacji potwierdzającej dokonanie dostawy na rzecz organizacji pożytku publicznego, z przeznaczeniem wyłącznie na cele działalności charytatywnej prowadzonej przez tę organizację. Z dokumentacji posiadanej przez organizację pożytku publicznego wynikać musi, że otrzymane towary przeznaczone zostały na cele charytatywne.

Zakres towarów ujętych w załączniku nr 11 do ustawy o VAT, do których stosuje się mechanizm "odwrotnego obciążenia", rozszerzono m.in. o dodatkowe towary z grupy tzw. złomu i niektórych innych odpadów oraz o szeroką grupę wyrobów stalowych.

Wobec towarów wymienionych w załączniku nr 11 do ustawy o VAT stosuje się zasadę tzw. odwrotnego obciążenia. Przy tego rodzaju sposobie rozliczeń obowiązek zapłaty podatku należnego z tytułu danej transakcji przeniesiony zostaje na nabywcę danych towarów. Sprzedawca jest zwolniony z obowiązku zapłaty podatku należnego. Takie rozliczanie stosuje się w sytuacji gdy nabywcą jest podatnik, sprzedawcą jest natomiast czynny podatnik VAT a dostawa nie jest objęta zwolnieniem przysługującym dla dostawy towarów używanych.

W wyniku nowelizacji, podatnicy, którzy będą dokonywali dostaw towarów o znaczącym ryzyku wyłudzeń (wymienionych w załączniku nr 13 do ustawy o VAT wyrobów stalowych, paliwa, czy też złota), dla których nie stosuje się mechanizmu odwrotnego obciążenia, nie będą mogli rozliczać podatku VAT kwartalnie. Takie ograniczenie nie będzie stosowane do podatników dokonujących sprzedaży paliwa (poz. 10 załącznika nr 13 do ustawy o VAT), przy spełnieniu następujących warunków:

1) dostawy te dokonywane będą na stacjach paliw lub stacjach gazu płynnego, do standardowych zbiorników pojazdów (art. 99 ust. 3b pkt 1);

2) dostaw tych będzie dokonywał podatnik dostarczający gaz przewodowy za pośrednictwem własnych sieci przesyłowych lub dystrybucyjnych (art. 99 ust. 3b pkt 2).

Zakaz kwartalnych rozliczeń nie będzie dotyczył podatników dokonujących sprzedaży towarów wymienionych w załączniku nr 13 do ustawy o VAT, w przypadku gdy w danym kwartale i w poprzedzających go czterech kwartałach łączna wartość tych dostaw bez kwoty podatku nie przekroczy, w żadnym miesiącu z tych okresów, kwoty 50.000 zł, a jeżeli przekroczy tę kwotę - nie przekroczy kwoty odpowiadającej 1% wartości ich sprzedaży bez kwoty podatku.

Przepisy regulują również kwestie momentu, od którego podatnik rozliczający VAT kwartalnie utraci prawo do rozliczania się w ten sposób. W przypadku, gdy łączna wartość dostaw towarów wymienionych w załączniku nr 13 do ustawy, bez kwoty podatku, w jakimkolwiek miesiącu kwartału przekroczy kwotę 50.000 zł, podatnicy będą zobowiązani do składania deklaracji podatkowych za okresy miesięczne, począwszy od rozliczenia za pierwszy miesiąc kwartału, w którym przekroczą tę kwotę - jeżeli zdarzenie to będzie miało miejsce w pierwszym lub drugim miesiącu kwartału. W przypadku, gdy jej przekroczenie będzie miało miejsce w drugim miesiącu kwartału, deklaracja za pierwszy miesiąc kwartału będzie składana w terminie do 25. dnia miesiąca następującego po drugim miesiącu kwartału (art. 99 ust. 3c pkt 1). Natomiast jeżeli przekroczenie kwoty będzie miało miejsce w pierwszym miesiącu kwartału, deklaracja za ten miesiąc będzie składana w terminie do 25. dnia miesiąca następującego po tym miesiącu (zgodnie z regułą ogólną zawartą w art. 99 ust. 1 ustawy).

W przypadku, gdy przekroczenie kwoty będzie miało miejsce w trzecim miesiącu kwartału, zobowiązanie do składania deklaracji podatkowych za okresy miesięczne powstanie od rozliczenia za pierwszy miesiąc kwartału następujący po kwartale, w którym przekroczono tę kwotę (art. 99 ust. 3c pkt 2). Wyłączenie ze składania deklaracji kwartalnych będzie obowiązywać przez cztery następne kolejne kwartały.

Dla celów ustalania prawa do kwartalnych rozliczeń podatku VAT przez podatników, którzy będą dokonywali dostaw towarów wymienionych w załączniku nr 13 do ustawy o VAT, wartości dostaw z czterech poprzednich kwartałów będzie się uwzględniało począwszy od rozliczenia za pierwszy okres rozliczeniowy IV kwartału 2014 r. (art. 7 ustawy nowelizacyjnej).

W odrębnym dziale Xa wprowadzono do ustawy o VAT regulacje dotyczące odpowiedzialności podatkowej nabywcy za zobowiązania podatkowe sprzedawcy. Jest to zupełnie nowa instytucja, stanowiąca implementację art. 2055 dyrektywy w sprawie VAT.

Na mocy uregulowań zawartych w tym rozdziale, w określonych przypadkach nabywca odpowiadał będzie za niewpłacony przez dostawcę podatek (zaległość podatkową sprzedawcy). Instytucja ta dotyczy towarów wrażliwych - wymienionych w załączniku nr 13 do ustawy o VAT, nieobjętych mechanizmem odwróconego obciążenia. Rozwiązanie to - zdaniem resortu - powinno przyczynić się do ograniczenia popytu na towary, które są przedmiotem nadużyć podatkowych.

W myśl art. 105a ustawy o VAT, podatnik, na rzecz którego dokonano dostawy towarów wymienionych w załączniku nr 13 do ustawy o VAT, odpowiadał będzie solidarnie wraz z podmiotem dokonującym dostawy tych towarów, za jego zaległości podatkowe w części podatku proporcjonalnie przypadającej na dostawę dokonaną na rzecz tego podatnika, jeżeli:

1) wartość ww. towarów nabywanych od jednego podmiotu dokonującego ich dostawy, bez kwoty podatku, przekroczyła w danym miesiącu kwotę 50.000 zł, oraz

2) w momencie dostawy tych towarów podatnik wiedział lub miał uzasadnione podstawy do tego, aby przypuszczać, że cała kwota podatku przypadająca na dokonaną na jego rzecz dostawę lub jej część nie zostanie wpłacona na rachunek urzędu skarbowego.

Podstawą objęcia nabywcy odpowiedzialnością solidarną będzie wyłącznie zaległość podatkowa dostawcy wynikająca z niewpłaconego przez niego podatku. Będzie to zatem podatek wynikający z deklaracji lub z decyzji określającej wysokość zobowiązania podatkowego, jeśli organ podatkowy lub organ kontroli skarbowej określiłby je w innej wysokości. W konsekwencji nie będzie możliwe orzeczenie odpowiedzialności solidarnej, w przypadku gdy dostawca wykaże w swoim rozliczeniu kwotę zwrotu różnicy podatku, kwotę zwrotu podatku naliczonego lub różnicy podatku, o której mowa w art. 87 ust. 1 ustawy o VAT. Nabywcy będą mogli odpowiadać za niewpłacony podatek wyłącznie w części przypadającej na dostawę dokonaną na ich rzecz. Kwota ta będzie uwzględniać również podatek naliczony u dostawcy związany z tą dostawą.

W dodanym art. 105b znajdują się uregulowania dotyczące kaucji gwarancyjnej. Stosownie do ust. 1 tego artykułu podmiot dokonujący dostawy towarów, nieposiadający zaległości podatkowych, będzie mógł złożyć w urzędzie skarbowym kaucję gwarancyjną stanowiącą zabezpieczenie zapłaty podatku w związku z dokonywaniem dostaw tych towarów. Warunek nieposiadania zaległości podatkowych oceniany będzie według stanu na dzień składania kaucji gwarancyjnej. Do przepisu tego wprowadzono zastrzeżenie, umożliwiające przeznaczenie kaucji na pokrycie zaległości podatkowych powstałych u tego podmiotu po wniesieniu kaucji (z wyjątkiem zaległości, których zapłatę - na podstawie art. 67a § 1 pkt 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa, Dz. U. z 2012 r. poz. 749 ze zm. - odroczono lub rozłożono na raty).

Wysokość kaucji gwarancyjnej będzie musiała odpowiadać co najmniej jednej piątej kwoty podatku należnego przypadającej na dostawy towarów dokonane w danym miesiącu na rzecz danego podatnika, lub wynosić co najmniej 3.000.000 zł.

Omawiana ustawa nowelizacyjna zmieniła w pewnym zakresie zasady ustalania obowiązku podatkowego w VAT, jakie wejdą w życie z dniem 1 stycznia 2014 r. i określone będą w art. 19a ustawy o VAT. Obowiązek podatkowy od mediów, usług najmu, dzierżawy, leasingu lub usług o podobnym charakterze, usług ochrony osób oraz usług ochrony, dozoru i przechowywania mienia, stałej obsługi prawnej i biurowej, powstawał będzie w 2014 r. z chwilą wystawienia faktury. Jeżeli podatnik nie wystawi faktury, lub wystawi ją z opóźnieniem, obowiązek podatkowy powstanie z chwilą upływu terminu płatności.

Co istotne, nie będzie obowiązku wystawienia faktury dokumentującej ww. usługi w przypadku gdy ich nabywcą będzie osoba nieprowadząca działalności gospodarczej. Nie oznacza to jednak, że faktury takiej nie będzie można wystawić. W przypadku gdy podatnik nie udokumentuje ww. usług fakturą, obowiązek podatkowy powstanie z chwilą upływu terminu płatności.