Rozliczanie VAT metodą kasową w 2013 r. - w pytaniach Czytelników

Na wstępie przypomnijmy, że mali podatnicy mogą rozliczać VAT według zasad ogólnych lub według metody kasowej. W 2013 r. małym podatnikiem jest ten podatnik, u którego wartość sprzedaży brutto w 2012 r. nie przekroczyła kwoty 4.922.000 zł (a u podatnika prowadzącego przedsiębiorstwo maklerskie, itp., wynagradzanego prowizyjnie - 185.000 zł).

Szczegółowe regulacje w zakresie rozliczania VAT według metody kasowej zawiera art. 21 ustawy o VAT (i art. 86 ust. 16 ustawy o VAT - dotyczy terminów odliczania VAT przez podatników stosujących tę metodę rozliczania VAT).

1) Czy w kasowej metodzie rozliczania VAT od 1 stycznia 2013 r. podatek rozlicza się zawsze dopiero po otrzymaniu zapłaty?

Od 1 stycznia 2013 r. podatnik stosujący kasową metodę rozliczania VAT inaczej ustala obowiązek podatkowy przy sprzedaży na rzecz czynnych podatników VAT, a inaczej przy sprzedaży dla pozostałych podmiotów (np. dla osób nieprowadzących działalności gospodarczej lub podatników zwolnionych podmiotowo z VAT).

Przy sprzedaży dla czynnych podatników VAT obowiązek podatkowy związany jest wyłącznie z otrzymaniem całości lub części zapłaty. Przy braku zapłaty - podatnik nie musi zatem rozliczać VAT. Jednocześnie jednak odbiorca, który nie dokona zapłaty, nie ma prawa do odliczenia VAT z faktury otrzymanej od podatnika rozliczającego VAT metodą kasową. Wynika to z § 18 rozporządzenia w sprawie VAT.

Powyższe oznacza, że w tym samym okresie sprzedawca wykazuje VAT należny, kiedy nabywca nabywa prawo do odliczenia VAT (na zasadzie "lusterka"). Przypominamy, że podobnie było również w stanie prawnym obowiązującym do 31 grudnia 2012 r., z tym że wówczas przy braku zapłaty obowiązek podatkowy powstawał 90. dnia od dnia wydania towaru lub wykonania usługi, ale także na zasadzie "lusterka" nabywca w tym okresie mógł odliczyć VAT naliczony.

Inaczej natomiast jest przy sprzedaży dla podmiotów innych, niż czynni podatnicy VAT (np. sprzedaż dla przedsiębiorcy, który nie rozlicza VAT ze względu na stosunkowo niskie obroty lub sprzedaż dla osoby nieprowadzącej działalności gospodarczej). W takim przypadku obowiązek podatkowy powstaje z dniem otrzymania całości lub części zapłaty, nie później niż 180. dnia, licząc od dnia wydania towaru lub wykonania usługi.

2) Do kiedy należy złożyć zawiadomienie o kasowej metodzie rozliczania VAT w 2013 r.? Czy zawiadomienie to musi być odrębnym pismem, czy wystarczy złożyć druk aktualizacyjny VAT-R?

Zasadą jest, że zawiadomienie o wyborze kasowej metody rozliczania VAT należy złożyć w terminie do końca miesiąca poprzedzającego okres, za który podatnik będzie stosował tę metodę rozliczania VAT. Na mocy jednak przepisu przejściowego, zawartego w art. 22 ust. 5 ustawy z dnia 16 listopada 2012 r. o redukcji niektórych obciążeń administracyjnych w gospodarce (Dz. U. nr 1342), zawiadomienie o wyborze kasowej metody rozliczania VAT od 1 stycznia 2013 r. można złożyć nieco później - do 15 stycznia 2013 r.

Wspomniany przepis stanowi jedynie, że zawiadomienie, o którym mowa, ma mieć formę pisemną. Nie wynika z niego natomiast wprost, że musi być odrębnym pismem. Skoro jednak podatnik, który wybiera kasową metodę rozliczania VAT, musi złożyć druk rejestracyjny (aktualizacyjny) VAT-R, złożenie tego druku powinno być wystarczające do wyboru tej metody rozliczania VAT.

Zaznaczamy, że wprawdzie aktualizacji danych objętym zgłoszeniem VAT-R dokonuje się - co do zasady - w terminie 7 dni, licząc od dnia, w którym nastąpiła ta zmiana (art. 96 ust. 12 ustawy o VAT), lecz naszym zdaniem, przepis "przesuwający" termin zawiadomienia naczelnika urzędu skarbowego (do 15 stycznia 2013 r.) o wyborze - od 1 stycznia 2013 r. - kasowej metody rozliczania VAT, jest przepisem szczególnym. Nie powinno być zatem kwestionowane złożenie druku VAT-R nawet ostatniego dnia tego terminu (15 stycznia).

W tym miejscu warto zwrócić uwagę, że wprawdzie zawiadomienie o wyborze kasowej metody rozliczania VAT może być złożone dopiero w połowie stycznia 2013 r., lecz zasadniczo decyzję o rozliczaniu VAT metodą kasową podatnik powinien podjąć już na początku roku. Wynika to z faktu, że faktury wystawiane przez podatników rozliczających VAT tą metodą powinny zawierać wyrazy "metoda kasowa" (uwaga! do 31 grudnia 2012 r. faktury wystawiane przez ww. podmioty musiały być oznaczane jako faktury VAT-MP).

3) Jestem małym podatnikiem i rozliczam VAT metodą kasową. W październiku 2012 r. dokonałem sprzedaży towaru dla czynnego podatnika VAT. Niestety, nie otrzymałem jeszcze zapłaty. Czy jeżeli w ogóle tej zapłaty nie otrzymam, będę musiał rozliczyć VAT?

Wprawdzie od 1 stycznia 2013 r. obowiązuje zasada, że w przypadku, gdy kontrahent będący czynnym podatnikiem VAT nie dokona zapłaty za zakupione towary lub usługi, to sprzedawca (podatnik stosujący kasową metodę rozliczania VAT) nie wykazuje podatku należnego, lecz dotyczy to sprzedaży dokonanej od 1 stycznia 2013 r. Dla wcześniejszych transakcji należy stosować zasady dotychczas obowiązujące. Wynika to z art. 22 ust. 1 ustawy o redukcji niektórych obciążeń administracyjnych w gospodarce. Oznacza to, że od sprzedaży dokonanej w 2012 r. obowiązek podatkowy należy rozpoznać z dniem uregulowania całości lub części należności, nie później niż 90. dnia, licząc od dnia wydania towaru lub wykonania usługi.

Zatem jeżeli podatnik nie otrzyma zapłaty do 90. dnia od dnia wydania towaru, w dniu, w którym upływa ww. termin, powinien wykazać obowiązek podatkowy. Skoro sprzedaży dokonano w październiku 2012 r., to 90. dzień od wydania towaru przypada zapewne w styczniu 2013 r. VAT należny od tej sprzedaży będzie zatem należało wykazać w deklaracji za I kwartał 2013 r.

4) Czy częściowa zapłata za zakupione towary przez podatnika rozliczającego VAT metodą kasową uprawnia do odliczenia części VAT?

Zasady odliczania VAT przez małych podatników stosujących kasową metodę rozliczania VAT reguluje art. 86 ust. 16 ustawy o VAT. Zgodnie z "nowym" brzmieniem tego przepisu (obowiązującym od 1 stycznia 2013 r.), odliczenia VAT ww. podmioty dokonują w rozliczeniu za kwartał, w którym uregulowali całość lub część należności wynikającej z otrzymanej od kontrahenta faktury, nie wcześniej jednak niż z dniem otrzymania faktury. Uregulowanie należności w części daje prawo do obniżenia podatku należnego o kwotę podatku naliczonego odpowiadającą części uregulowanej należności (z wyjątkami, które nie mają tu zastosowania).

Przypominamy, że w stanie prawnym obowiązującym do 31 grudnia 2012 r. jedynie całościowa zapłata uprawniała podatnika stosującego kasową metodę rozliczania VAT do odliczenia podatku naliczonego.

5) W 2012 r. stosowałem kasową metodę rozliczania VAT, a od 1 stycznia 2013 r. rozliczam VAT według zasad ogólnych. Z niektórych faktur zakupowych otrzymanych w 2012 r. - z uwagi na brak zapłaty - nie odliczyłem VAT. Czy będę mógł odliczyć VAT z tych faktur obecnie, czy prawo do odliczenia zostało bezpowrotnie utracone? W którym momencie wykazać VAT należny od sprzedaży z grudnia 2012 r., skoro nie otrzymałem jeszcze zapłaty?

W praktyce może zdarzyć się tak, że podatnik, który w 2012 r. rozliczał VAT według metody kasowej, a od 1 stycznia 2013 r. rozlicza VAT według zasad ogólnych, nie odliczył VAT z faktur otrzymanych w 2012 r. (ponieważ nie uregulował należności). Nie oznacza to jednak, że po zmianie sposobu rozliczania VAT (na zasady ogólne) nieodliczony podatek "przepada". W takim przypadku - na mocy art. 86 ust. 18 ustawy o VAT - odliczenia można dokonać w okresie rozliczeniowym, w którym podatnik uregulował kontrahentowi całą należność wynikającą z otrzymanej faktury. Uregulowanie należności w części daje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego odpowiadającą części uregulowanej należności.

Trzeba jednak podkreślić, że podatnicy rozliczający VAT według metody kasowej z niektórych faktur odliczają VAT według zasad odpowiednich dla czynności, którą ta faktura dokumentuje. Przykładowo - z faktur za media odliczają VAT w rozliczeniu za okres, w którym upływa termin płatności (jeżeli faktura zawiera informacje, jakiego okresu dotyczy). Zatem przykładowo - jeżeli podatnik w 2012 r. rozliczał VAT według metody kasowej i otrzymał fakturę za media z terminem płatności przypadającym na styczeń 2013 r., odliczenia VAT może dokonać w rozliczeniu za styczeń (I kwartał 2013 r.). Nie ma tu znaczenia, czy w 2013 r. podatnik nadal stosuje kasową metodę rozliczania VAT, czy zasady ogólne (przy czym przy kasowej metodzie obowiązkowe jest rozliczenie kwartalne).

Z kolei VAT należny od sprzedaży zrealizowanej w 2012 r. (w okresie stosowania metody kasowej) podatnik rozliczy według zasad odpowiednich dla tej metody (pomimo, że od stycznia 2013 r. podatnik rozlicza VAT według zasad ogólnych). Wynika to z "nowego" art. 21 ust. 2 ustawy o VAT. Obowiązek podatkowy dla ww. czynności należy rozpoznać według "dotychczasowych" zasad (art. 22 ust. 1 ustawy o redukcji niektórych obciążeń…). Powstanie on zatem w dniu uregulowania całości lub części należności, nie później niż 90. dnia, licząc od dnia wydania towaru lub wykonania usługi.