Sprawne funkcjonowanie firmy wymaga niekiedy posiadania specjalistycznej wiedzy z wielu dziedzin. Wymusza to na podatnikach korzystanie z usług świadczonych przez firmy doradcze.
Koszty tego rodzaju usług nie są wykluczone z kosztów uzyskania przychodów na mocy art. 23 updof i odpowiednio art. 16 ust. 1 updop. Podatnicy mogą więc ujmować je w rachunku podatkowym. Konieczne jest jednak wykazanie związku między ponoszonymi kosztami oraz prowadzoną działalnością gospodarczą i osiąganymi z niej przychodami. W rozumieniu art. 22 ust. 1 updof i art. 15 ust. 1 updop, kosztami uzyskania przychodów są bowiem koszty poniesione w celu uzyskania przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów.
Wątpliwości dotyczące prawidłowości ujęcia kosztów usług doradztwa w kosztach podatkowych wiążą się zwykle z określeniem celu ich poniesienia, momentu potrącenia i właściwego udokumentowania.
Pozyskiwanie kapitału
Problem zaliczania do kosztów podatkowych wydatków za usługi doradztwa nabyte przy okazji podejmowania działań zmierzających do pozyskania kapitału poprzez emisję akcji znalazł korzystne dla podatników rozstrzygnięcie w uchwale siedmiu sędziów NSA z 24 stycznia 2011 r., sygn. akt II FPS 6/10.
W uchwale tej Sąd stwierdził, że: "(…) tylko wydatki związane z emisją nowych akcji, bez których nie jest możliwe podwyższenie przez spółkę akcyjną kapitału zakładowego, nie są kosztami uzyskania przychodów, stosownie do art. 12 ust. 4 pkt 4 oraz art. 7 ust. 1 i 2 w związku z art. 15 ust. 1 u.p.d.o.p. (…) Pozostałe wydatki stanowiąc koszty ogólne funkcjonowania spółki kapitałowej stanowią zgodnie z art. 15 ust. 1 u.p.d.o.p. koszty uzyskania przychodów". W rezultacie wydatki na nabycie usług, które pośrednio wiążą się z emisją akcji, jako typowe koszty związane z ogólnym funkcjonowaniem spółki, można zaliczać do kosztów uzyskania przychodów.
Warto zwrócić uwagę, że w okresie po zapadnięciu tej uchwały, niektóre sądy administracyjne orzekały odmiennie w kwestii dopuszczalności uznania za koszty podatkowe kosztów doradztwa związanego z procesem podwyższenia kapitału (por. wyrok NSA z 6 marca 2012 r., sygn. akt II FSK 1470/10 - orzeczenie prawomocne oraz wyrok WSA w Szczecinie z 21 września 2011 r., sygn. akt I SA/Sz 1641/10 - orzeczenie nieprawomocne).
Ubieganie się o fundusze unijne
Podatnicy często nabywają usługi firm doradczych, gdy potrzebują pomocy w uzyskaniu dofinansowania ze środków unijnych. Pomoc specjalistyczna polega m.in. na wyszukaniu odpowiedniego programu finansowego, opracowaniu niezbędnej dokumentacji, w tym wniosku o przyznanie dofinansowania.
Organy podatkowe oraz sądy administracyjne z reguły uznają, że działania podejmowane w celu otrzymania dofinansowania ze środków unijnych służą ogólnemu rozwojowi firm, a jednocześnie stanowią działania w celu zabezpieczenia działalności gospodarczej jako źródła przychodów podatników. Z tych względów koszty usług doradczych związanych z pozyskaniem dofinansowania mogą być ujmowane bezpośrednio w kosztach uzyskania przychodów w dacie ich poniesienia, nawet wtedy, gdy dofinansowanie nie zostanie przyznane (por. interpretacje indywidualne Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi z 10 maja 2012 r., nr IPTPB3/423-63/12-2/GG i z 28 października 2011 r., nr IPTPB3/423-166/11-2/KJ oraz Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z 22 czerwca 2011 r., nr ILPB4/423-101/11-2/ŁM, a także wyrok WSA w Warszawie z 26 maja 2009 r., sygn. akt III SA/Wa 371/09).
Uwzględnienie kosztów doradztwa bezpośrednio w kosztach podatkowych dotyczy również sytuacji, gdy pomoc wyspecjalizowanej firmy służy pozyskaniu środków na sfinansowanie inwestycji polegających np. na zakupie lub wytworzeniu środków trwałych. Wspomnianych kosztów nie należy bowiem ujmować do wartości początkowej tych składników majątku (por. interpretację indywidualną Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 8 grudnia 2010 r., nr IPPB1/415-888/10-2/MT).
Ujęcie w rachunku podatkowym pełnej kwoty kosztów doradztwa jest jednak możliwe, gdy podatnicy ponoszą je z własnych środków i jednocześnie nie przysługuje im zwrot tych kosztów. Natomiast, jeżeli koszty usług doradczych stanowią tzw. wydatki kwalifikowane, to zgodnie z oceną organów podatkowych, nie należy ujmować ich do kosztów podatkowych w takiej części, w jakiej w razie przyznania dofinansowania podatnicy otrzymają ich zwrot (por. interpretacje indywidualne Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 7 kwietnia 2011 r., nr IBPBI/2/423-64/11/JD oraz Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 6 sierpnia 2010 r., nr ITPB3/423-258/10/PS). Wykluczenie tej części wydatków z kosztów podatkowych następuje na podstawie m.in. art. 23 ust. 1 pkt 56 updof i odpowiednio art. 16 ust. 1 pkt 58 updop.
Doradztwo przy inwestycjach
Doradztwo w zakresie pozyskania środków finansowych wiąże się z ogólnym funkcjonowaniem firmy. Stąd, jak wcześniej wspomniano, koszty te ujmuje się bezpośrednio w kosztach podatkowych. Inny charakter mają jednak koszty doradztwa dotyczącego bezpośrednio realizowanej inwestycji, np. doradztwo techniczne w procesie budowy środka trwałego. Uważamy, że w takim przypadku wydatki na zakup usług doradztwa powinny być uznane za koszty wytworzenia środka trwałego, które składają się na jego wartość początkową zgodnie z art. 22g ust. 4 updof oraz art. 16g ust. 4 updop. To stanowisko potwierdzają wyjaśnienia organów podatkowych (por. interpretację indywidualną Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z 7 października 2011 r., nr ILPB4/423-238/11-4/ŁM).
Ochrona interesów firmy
Nie ulega wątpliwości, że za koszty uzyskania przychodów mogą być uznane koszty pomocy prawnej, gdy podatnicy korzystają z niej w toku normalnego funkcjonowania firmy. Dzięki doradztwu prawnemu podatnicy mogą uchronić się np. od kar grożących za naruszenie przepisów prawa albo uniknąć strat finansowych spowodowanych zaangażowaniem się w realizację prawnie wątpliwych projektów.
Trudności interpretacyjne pojawiają się natomiast przy dokonywaniu podatkowej kwalifikacji kosztów doradztwa prawnego związanego z prowadzeniem przez podatników sporów sądowych. Analiza orzecznictwa w tym zakresie pozwala uznać, że koszty zastępstwa procesowego mogą być ujmowane do kosztów podatkowych, o ile w postępowaniu sądowym podatnicy dochodzą swoich praw lub bronią swoich interesów. Potwierdza to m.in. wyrok WSA w Warszawie z 2 czerwca 2011 r., sygn. akt III SA/Wa 2593/10 (orzeczenie nieprawomocne).
Przykładem takiego stanowiska jest również interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi z 5 września 2012 r., nr IPTPB3/423-203/12-2/MF. Organ podatkowy potwierdził w niej, że w przypadku podatnika (spółki z o.o.) koszty pomocy prawnej, ponoszone w związku ze sporem sądowym toczonym z jednym z udziałowców, są kosztami uzyskania przychodów. Uznał bowiem, że skoro podatnik ponosi te koszty w celu zakończenia konfliktu, wyjaśnienia sytuacji prawnej spółki, odbudowy jej wiarygodności biznesowej i przywrócenia zdolności decyzyjnych, to wykazują one pośredni związek z przychodami osiąganymi z wykonywanej działalności i mogą być ujęte do kosztów podatkowych w dacie ich poniesienia.
Dokumentowanie nabycia usług doradczych
Usługi doradcze zaliczane są do tzw. usług niematerialnych. Wykazują one ogólny związek z działalnością prowadzoną przez podatników i nie mają bezpośredniego odzwierciedlenia w przychodach osiąganych z tej działalności. Z tego względu, decydując o zaliczeniu kosztów usług doradczych do kosztów uzyskania przychodów, podatnicy muszą dołożyć wszelkiej staranności w celu ich właściwego udokumentowania. Zgromadzona dokumentacja powinna potwierdzać:
Wskazuje na to orzecznictwo sądowe i wyjaśnienia organów podatkowych (por. wyrok NSA z 7 grudnia 2007 r., sygn. akt II FSK 1425/06. Warto pamiętać, iż jak stwierdził WSA w Bydgoszczy w wyroku z 2 grudnia 2009 r., sygn. akt I SA/Bd 658/09: "Faktura nie jest dowodem wykonania umowy; dla oceny faktury jako dokumentu stanowiącego przeprowadzenie operacji gospodarczej istotne znaczenie mają nie tylko jej cechy formalne, lecz również okoliczności faktyczne sprawy".
Aby zatem nie narazić się na spory z fiskusem, podatnicy powinni zadbać nie tylko o sporządzenie pisemnej umowy z firmą doradczą, ale również o udokumentowanie wykonania usługi. Temu celowi mogą służyć np. utrwalone na piśmie opinie, raporty czy ekspertyzy, protokoły ze spotkania z wykonawcą usługi, korespondencja wskazująca na postęp prac związanych z wykonaniem usługi itp.
W przypadku podjęcia współpracy z podmiotami powiązanymi należy też pamiętać o sporządzeniu odpowiedniej dokumentacji podatkowej wymaganej w warunkach określonych w art. 25a updof i art. 9a updop.
| ||||||||||||
|
||||||||||||
