Prowadzenie działalności gospodarczej we własnym domu lub mieszkaniu nie należy do rzadkości. Jest to szczególnie popularne rozwiązanie na początku działalności, gdy środki finansowe nie pozwalają na wynajęcie czy też zakup lokalu przeznaczonego na miejsce prowadzenia działalności. Podatnicy VAT mają prawo do odliczenia podatku naliczonego od wydatków związanych z działalnością gospodarczą opodatkowaną VAT. Ich wątpliwości w zakresie prawa do odliczenia VAT budzą wydatki ponoszone na utrzymanie części domu czy mieszkania, w których prowadzą działalność gospodarczą.
W zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego. Przy czym kwotę podatku naliczonego stanowi m.in. suma kwot podatku wynikających z faktur otrzymanych przez podatnika z tytułu nabycia towarów i usług, dokonania całości lub części zapłaty przed nabyciem towaru lub wykonaniem usługi. Tak stanowi art. 86 ust. 1 i ust. 2 ustawy o VAT.
Z powyższego wynika, iż prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przysługuje wówczas, gdy zostaną spełnione określone warunki, tzn. odliczenia tego dokonuje podatnik podatku VAT oraz gdy towary i usługi, z których nabyciem podatek został naliczony, są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, tzn. takich, których następstwem jest określenie podatku należnego (powstanie zobowiązania podatkowego).
Przedstawiona powyżej zasada wyklucza możliwość dokonania obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego związanego z towarami i usługami, które nie są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, czyli w przypadku ich wykorzystania do czynności zwolnionych od podatku VAT oraz niepodlegających temu podatkowi.
Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji indywidualnej z dnia 17 października 2023 r., nr 0113-KDIPT1-1.4012.574.2023.2.RG, wyjaśnił, że prawo do odliczenia podatku naliczonego, jako integralna część systemu VAT, w zasadzie nie może być ograniczane ani pod względem czasu, ani też pod względem zakresu przedmiotowego. Nie jest to bowiem wyjątkowy przywilej podatnika, lecz jego fundamentalne prawo. Możność wykonania tego prawa powinna być zapewniona niezwłocznie i względem wszystkich kwot podatku, które zostały pobrane (naliczone) od transakcji związanych z zakupami.
Ustawa o VAT ustanawia zasadę tzw. niezwłocznego odliczenia podatku naliczonego. Zasada ta wyraża się tym, że podatnik, aby skorzystać z prawa do odliczenia podatku naliczonego, nie musi czekać, aż nabyty towar lub usługa zostaną odsprzedane lub efektywnie wykorzystane na potrzeby działalności opodatkowanej.
Organ podkreślił, że istotna jest intencja nabycia - jeśli dany towar (usługa) ma służyć wykonywaniu czynności opodatkowanych, wówczas, po spełnieniu wymienionych w art. 86 ustawy o VAT wymogów formalnych, odliczenie jest prawnie dozwolone, oczywiście jeżeli nie wyłączają go inne przepisy ustawy lub aktów wykonawczych.
Biorąc pod uwagę, że prawo do odliczenia powinno być realizowane natychmiast po powstaniu podatku naliczonego, decydujące znaczenie dla oceny istnienia prawa do odliczenia ma zamierzony (deklarowany) związek podatku naliczonego z czynnościami opodatkowanymi. Przy czym związek ten może mieć charakter bezpośredni lub pośredni.
Dyrektor KIS w interpretacji indywidualnej z dnia 10 grudnia 2024 r., nr 0112-KDIL1-3.4012.595.2024.2.AKR, wyjaśnił, że o związku bezpośrednim dokonywanych zakupów z działalnością podatnika można mówić wówczas, gdy nabywane towary służą np. dalszej odsprzedaży (towary handlowe) lub też nabywane towary i usługi są niezbędne do wytworzenia towarów lub usług będących przedmiotem dostawy. Bezpośrednio wiążą się więc z czynnościami opodatkowanymi wykonywanymi przez podatnika.
Natomiast o pośrednim związku nabywanych towarów i usług z działalnością przedsiębiorcy można mówić wówczas, gdy ponoszone wydatki wiążą się z całokształtem funkcjonowania przedsiębiorstwa - mają pośredni związek z działalnością gospodarczą, a tym samym z osiąganym przez podatnika obrotem opodatkowanym. Aby jednak można było wskazać, że określone zakupy mają chociażby pośredni związek z działalnością podmiotu, istnieć musi związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy dokonanymi zakupami towarów i usług a powstaniem obrotu. O pośrednim związku dokonanych zakupów z działalnością podatnika można mówić wówczas, gdy zakup towarów i usług nie przyczynia się bezpośrednio do uzyskania obrotu przez podatnika, np. poprzez ich odsprzedaż, lecz poprzez wpływ na ogólne funkcjonowanie przedsiębiorstwa jako całości przyczynia się do generowania przez podmiot obrotu.
Dyrektor KIS nadmienił, że określenie pośredniego związku nabywanych towarów i usług z konkretną działalnością przedsiębiorcy (czynnościami opodatkowanymi bądź nieopodatkowanymi) może mieć miejsce dopiero w sytuacji, gdy niemożliwe jest wykazanie ich bezpośredniego związku z daną działalnością.
Trzeba mieć na uwadze, że ustawodawca zapewnił podatnikowi prawo do odliczenia podatku naliczonego w całości lub w części, pod warunkiem spełnienia przez niego przesłanek pozytywnych, wynikających z art. 86 ust. 1 ustawy o VAT oraz niezaistnienia przesłanek negatywnych, określonych w art. 88 tej ustawy. Przepis ten określa listę wyjątków, które pozbawiają podatnika prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego. I tak w myśl art. 88 ust. 3a pkt 2 ustawy o VAT, nie stanowią podstawy do obniżenia podatku należnego oraz zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego faktury i dokumenty celne w przypadku, gdy transakcja udokumentowana fakturą nie podlega opodatkowaniu albo jest zwolniona od podatku. Oznacza to, że podatnik nie może skorzystać z prawa do odliczenia w odniesieniu do podatku, który jest należny wyłącznie z tego względu, że został wykazany na fakturze w sytuacji, gdy transakcja nie podlega opodatkowaniu albo jest zwolniona od podatku.
Ustawodawca w art. 86 ust. 7b ustawy o VAT wskazał, że w przypadku nakładów ponoszonych na nabycie, w tym na nabycie praw wieczystego użytkowania gruntów, oraz wytworzenie nieruchomości, stanowiącej majątek przedsiębiorstwa danego podatnika, wykorzystywanej zarówno do celów wykonywanej przez tego podatnika działalności gospodarczej, jak i do celów osobistych, gdy przypisanie tych nakładów w całości do działalności gospodarczej podatnika nie jest możliwe, kwotę podatku naliczonego oblicza się według udziału procentowego, w jakim dana nieruchomość jest wykorzystywana do celów działalności gospodarczej.
W praktyce zdarza się, że podatnicy budują nieruchomość, która w części służy celom działalności gospodarczej opodatkowanej VAT i w części ich celom osobistym. Problematyczne staje się wówczas ustalenie, w jakiej części przysługuje im prawo do odliczenia VAT z faktur dotyczących prowadzonej inwestycji.
Dyrektor KIS w interpretacji indywidualnej z dnia 28 lutego 2024 r., nr 0111-KDIB3-2.4012.714.2023.1.MGO, wyjaśnił, że jedynie w przypadku, gdy wybudowany przez podatnika budynek jako całość lub wyodrębnione w tym budynku pomieszczenia (części) będą służyły tylko i wyłącznie dla celów prowadzonej działalności gospodarczej, implikującej obrót opodatkowany i jednocześnie nie będą służyły celom osobistym, nie będzie przeszkód do odliczenia części podatku naliczonego od zakupów związanych z budową. Natomiast w przypadku wydatków ponoszonych na budowę nieruchomości, których podatnik nie będzie miał możliwości jednoznacznie przypisać do części nieruchomości, która będzie wykorzystywana do działalności gospodarczej lub do części przeznaczonej na cele mieszkaniowe, będzie mu przysługiwało prawo do odliczenia podatku naliczonego wyłącznie w części, w jakiej wydatki te będą miały związek z czynnościami opodatkowanymi (działalnością gospodarczą). Podatek naliczony do odliczenia należy obliczyć, zgodnie z art. 86 ust. 7b ustawy o VAT, według udziału procentowego, w jakim nieruchomość wykorzystywana będzie do działalności gospodarczej. Organ podkreślił, że prawidłowe określenie udziału procentowego, o którym mowa w art. 86 ust. 7b ustawy o VAT, a w konsekwencji części podatku naliczonego związanej ze sprzedażą opodatkowaną, należy do podatnika. Ponadto prawo do odliczenia będzie przysługiwało, o ile nie wystąpią przesłanki negatywne wymienione w art. 88 ustawy o VAT.
Organy podatkowe wyjaśniają, że wybór sposobu, według którego dokonuje się proporcjonalnego odliczenia, należy do podatnika i to wyłącznie na nim spoczywa odpowiedzialność prawidłowego określenia części podatku związanego z działalnością gospodarczą, który może odliczyć. Przepisy wymagają jedynie, aby odpowiadał on najbardziej specyfice wykonywanej przez podatnika działalności i dokonywanych przez niego nabyć.
Kierując się powyższymi kryteriami, podatnik VAT prowadzący działalność gospodarczą w zakresie usług programistycznych zwrócił się do organu podatkowego o wydanie interpretacji indywidualnej. Podatnik wyjaśnił, że pracuje zdalnie w mieszkaniu, w którym jedno z pomieszczeń (pokój) jest przeznaczone na cele zawodowe. Podatnik planuje odliczać VAT od kosztów eksploatacyjnych (czynsz, internet, prąd). Zamiast standardowego podejścia opartego na proporcji powierzchni mieszkania, podatnik chciałby rozliczać koszty użytkowania mieszkania na potrzeby działalności gospodarczej w oparciu o proporcję czasu pracy. Wskazał, że zgodnie z harmonogramem pracy wykonuje czynności zawodowe przez około 8 godzin dziennie, 5 dni w tygodniu. W związku z tym planuje rozliczać VAT od kosztów eksploatacyjnych (czynsz, media) proporcjonalnie do czasu pracy w stosunku do całkowitego czasu użytkowania mieszkania. Podatnik uważa, że taka metoda będzie bardziej reprezentatywna dla rzeczywistego wykorzystania mieszkania do celów zawodowych.
Zdaniem Dyrektora KIS wyrażonym w interpretacji indywidualnej z dnia 6 grudnia 2024 r., nr 0112-KDIL1-2.4012.476.2024.2.PM, sposób, w jaki podatnik określi część podatku naliczonego, który będzie podlegał odliczeniu, musi być jak najbardziej wiarygodny i rzetelny, tak aby gwarantował odliczenie wyłącznie części podatku związanego z wykonywaniem czynności opodatkowanych.
Organ podkreślił, że ustawodawca nie wskazał metod i sposobów proporcjonalnego przypisania wydatków do działalności. Podkreślił jednocześnie, że wybór sposobu, według którego dokonuje się proporcjonalnego odliczenia, należy do podatnika. Wprawdzie dopuszczalne są różne metody, np. metoda powierzchniowa, jednakże metoda czasowa z uwagi na to, iż nie gwarantuje odliczenia wyłącznie części VAT związanego z wykonywaniem czynności opodatkowanych, jest według organu nieprawidłowa.
Należy nadmienić, że w sprawie, którą zajmował się Dyrektor KIS, podatnik prowadził działalność w pomieszczeniu w wynajętym mieszkaniu, ale rozstrzygnięcie organu ma znaczenie także dla podatników prowadzących działalność we własnym mieszkaniu.
W przypadku wydatków związanych z dostarczaniem mediów do domu (mieszkania), w którym podatnik mieszka i jednocześnie wykonuje działalność gospodarczą, najkorzystniejszym rozwiązaniem jest zainstalowanie liczników (podliczników) w pomieszczeniach wykorzystywanych do działalności. Wówczas bowiem możliwe jest precyzyjne określenie wydatków związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą i ustalenie kwoty przysługującego do odliczenia VAT. W sytuacji braku liczników zasadne jest stosowanie tzw. metody szacunkowej (np. współczynnik metrażowy), która umożliwia podział zużycia np. energii/wody/gazu i w konsekwencji ustalenie części podatku naliczonego związanej ze sprzedażą opodatkowaną.
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 11.03.2004 r. o VAT (Dz. U. z 2024 r. poz. 361 ze zm.)
| ||||||||||||
|
||||||||||||
