Każda instytucja obowiązana musi realizować obowiązki AML wobec m.in. nowych (potencjalnych) klientów. Sprowadzają się one do zebrania wymaganych informacji o kliencie i uzyskania określonych dokumentów. Jedną z niezbędnych czynności w ramach procedury poznawania swojego klienta jest ustalenie, czy klient lub beneficjent rzeczywisty ma status PEP, czyli status osoby zajmującej eksponowane stanowisko polityczne, ewentualnie czy jest członkiem rodziny takiej osoby bądź jej bliskim współpracownikiem. Jeśli dana osoba ma taki status, wówczas instytucja obowiązana musi stosować wzmożone środki bezpieczeństwa finansowego.
Ustawa o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (Dz. U. z 2023 r. poz. 1124 ze zm.), zwana ustawą AML, nakłada na instytucje obowiązane (IO) powinność stosowania środków bezpieczeństwa finansowego. Sprowadzają się one do zebrania wymaganych informacji o kliencie i uzyskania określonych dokumentów. Więcej na ten temat, tj. sytuacji gdy do IO będącej biurem rachunkowym trafia nowy klient, pisaliśmy w GP nr 91 z 2023 r., na str. 13.
W procedurze poznania klienta istotne jest ustalenie, czy klient lub beneficjent rzeczywisty jest osobą zajmującą eksponowane stanowisko polityczne (tzw. PEP), ewentualnie czy jest członkiem rodziny PEP lub osobę znaną jako bliski współpracownik PEP. Wynika tak z art. 46 ust. 1 i ust. 6 ustawy AML.
Przez PEP rozumie się osoby zajmujące znaczące stanowiska publiczne lub pełniące znaczące funkcje publiczne, z wyłączeniem grup stanowisk średniego i niższego szczebla (por. art. 2 ust. 2 pkt 11 ustawy AML). Doprecyzowanie regulacji ustawowej stanowi rozporządzenie Ministra Finansów, Funduszy i Polityki Regionalnej w sprawie wykazu krajowych stanowisk i funkcji publicznych będących eksponowanymi stanowiskami politycznymi (Dz. U. z 2023 r. poz. 1632). Wykaz ten liczy ponad 200 pozycji. Można wskazać, że poza najważniejszymi stanowiskami/funkcjami publicznymi rangi ogólnokrajowej, w tym m.in.: Prezydenta RP, Prezesa Rady Ministrów, wiceprezesa Rady Ministrów, ministra, sekretarza stanu, podsekretarza stanu, posła, senatora czy posła do Parlamentu Europejskiego, w wykazie tym są także ujęte np. stanowiska/funkcje samorządowe, w tym m.in. wojewody, wicewojewody, marszałka województwa, innego niż marszałek województwa członka zarządu województwa, wójta, burmistrza, prezydenta miasta, ich zastępców, a także starosty czy innego niż starosta członka zarządu powiatu.
Inne państwa członkowskie UE także są zobowiązane do przygotowania analogicznych wykazów. Stosowne wykazy eksponowanych stanowisk powinny opracować także organizacje międzynarodowe z siedzibą na terytorium Polski czy innego państwa członkowskiego UE.
W ustawie AML przez członków rodziny osoby zajmującej eksponowane stanowisko polityczne (PEP) rozumie się:
Ustawa AML precyzuje też, że osoby znane jako bliscy współpracownicy PEP to:
W celu ustalenia, czy klient lub beneficjent rzeczywisty jest tzw. PEP (członkiem rodziny PEP czy osobą znaną jako bliski współpracownik PEP), instytucje obowiązane mogą przyjmować od klienta oświadczenie w formie pisemnej lub formie dokumentowej (art. 772-773 Kodeksu cywilnego - Dz. U. z 2023 r. poz. 1610 ze zm.), że jest on albo nie jest jedną ze wskazanych osób. Jest ono składane pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia. Składający oświadczenie jest obowiązany do zawarcia w nim klauzuli następującej treści: "Jestem świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia". Klauzula ta zastępuje pouczenie o odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia. Z tej możliwości (odbierania oświadczeń) mogą korzystać wszystkie IO. Stanowi o tym art. 46 ustawy AML (patrz ramka).
|
Czy oświadczenie to dobry sposób na ustalenie statusu PEP? W komunikacie nr 42 z 2022 r. Generalny Inspektor Informacji Finansowej (GIIF) wskazał, że art. 46 ustawy AML nie zawiera katalogu czynności pozwalających ustalić, czy klient lub jego beneficjent rzeczywisty jest PEP. Wskazuje natomiast na konieczność wdrożenia przez IO właściwych procedur wewnętrznych. Niemniej ich dobór oraz konkretne rozwiązania zostały pozostawione przez ustawodawcę do uregulowania przez samą IO. Dlatego przepisy wewnętrzne instytucji obowiązanych w zakresie identyfikacji PEP mogą się od siebie różnić ze względu na różne podejście do ryzyka instytucji obowiązanych, ich specyfikę i zidentyfikowany przez nie poziom ryzyka prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu. GIIF podkreślił, że przyjmowanie oświadczeń, o których mowa w art. 46 ustawy AML, od klientów nie jest obligatoryjne, a na IO spoczywa obowiązek weryfikowania statusu klienta i beneficjenta rzeczywistego, ponieważ odpowiedzialność za nieprawidłowe ustalenie statusu PEP ponosi zawsze IO. Warto dodać, że na rynku dostępne są narzędzia informatyczne oferujące m.in. automatyzację procesów weryfikacji, czy dany klient jest PEP. Przy tym korzystanie z nich wiąże się z określonymi kosztami i w przypadku np. instytucji finansowych może być koniecznością. Natomiast w małych IO, które nie są narażone na wysokie ryzyko prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu (np. w biurach rachunkowych), odbieranie takich oświadczeń może być wystarczającym sposobem na wypełnienie omawianego obowiązku ustawowego. |
Jeśli dana osoba jest zaliczana do PEP, członków rodziny PEP czy osób znanych jako bliscy współpracownicy PEP, wówczas IO musi zastosować wzmożone środki bezpieczeństwa finansowego (BF), w tym m.in. uzyskać akceptację kadry kierowniczej wyższego szczebla na nawiązanie lub kontynuację stosunków gospodarczych z taką osobą (zob. art. 46 ust. 2-4 ustawy AML).
W okresie od dnia zaprzestania zajmowania przez osobę eksponowanego stanowiska politycznego do dnia ustalenia, że nie wiąże się z tą osobą wyższe ryzyko, jednak nie krócej niż przez 12 miesięcy, instytucja obowiązana ma obowiązek stosować wobec takiej osoby środki uwzględniające to ryzyko (art. 46 ust. 5 ustawy AML). W świetle tej regulacji niektóre IO w formularzach (oświadczeniach) PEP zawierają np. następujące stwierdzenie: Oświadczam, że jestem lub w ciągu ostatnich 12 miesięcy byłam(-em) osobą zajmującą eksponowane stanowisko polityczne, osobą będącą bliskim współpracownikiem osoby zajmującej eksponowane stanowisko polityczne lub członkiem rodziny osoby zajmującej eksponowane stanowisko polityczne w rozumieniu ustawy o przeciwdziałaniu (...). Do tego oświadczenia są dwie opcje do wyboru: TAK albo NIE.
| ||||||||||||
|
||||||||||||
