Podział majątku likwidowanej spółki z o.o.

Procedura likwidacji spółki z o.o. jest sformalizowana i musi trwać minimum pół roku. W jej trakcie muszą być bowiem wykonane określone czynności, we właściwych odstępach czasu. Celem likwidacji jest przede wszystkim zaspokojenie lub zabezpieczenie wierzycieli. Jedynie pozostały majątek może podlegać podziałowi między wspólników. Zasadą jest, że następuje to w pieniądzu. Nie jest jednak wykluczone, aby spółka w likwidacji przekazała wspólnikom majątek w naturze.

Wymogi proceduralne

Kodeks spółek handlowych szczegółowo reguluje zasady likwidacji spółki z o.o. (art. 270-290 K.s.h. - Dz. U. z 2020 r. poz. 1526 ze zm.). Wdrożenie postępowania likwidacyjnego jest konsekwencją jednego ze zdarzeń powodujących rozwiązanie spółki, w tym w szczególności podjęcia przez wspólników uchwały o rozwiązaniu spółki (art. 270 pkt 2 i pkt 2¹ K.s.h.).

Wejście spółki w stan likwidacji łączy się przede wszystkim ze zmianą celu jej działania. Zakres działalności spółki w tym okresie jest ograniczony do czynności likwidacyjnych. Polegają one na zakończeniu bieżących interesów spółki, ściągnięciu wierzytelności, wypełnieniu zobowiązań i upłynnieniu majątku (art. 282 § 1 zd. 1 K.s.h.). Nowe interesy mogą być wszczynane tylko wówczas, gdy to jest potrzebne do ukończenia spraw w toku.

Interesy wierzycieli

Jeden z końcowych etapów likwidacji to podział między wspólników majątku pozostałego po zaspokojeniu lub zabezpieczeniu wierzycieli (patrz ramka). Istotne jest, że podział ten nie może nastąpić przed upływem 6 miesięcy od daty ogłoszenia o otwarciu likwidacji i wezwaniu wierzycieli (art. 286 K.s.h.). Termin ten dotyczy każdej spółki, także tej, która wcześniej ureguluje zobowiązania wobec wierzycieli. Co ważne, w okresie likwidacji nie można, nawet częściowo, wypłacać wspólnikom zysków ani dokonywać podziału majątku spółki przed spłaceniem wszystkich zobowiązań.

Wspomniane ogłoszenie o otwarciu likwidacji ma jednocześnie wezwać wierzycieli do zgłoszenia ich wierzytelności w terminie 3 miesięcy od dnia tego ogłoszenia (art. 279 K.s.h.). Powinno być ono opublikowane w Monitorze Sądowym i Gospodarczym (MSiG). Umowa spółki może nałożyć obowiązek ogłoszenia również w inny sposób (art. 5 § 3 K.s.h.). Brak ogłoszenia w MSiG może uniemożliwić wykreślenie spółki z KRS. Trzeba mieć na uwadze, że wiedza spółki o wszystkich jej wierzycielach i zobowiązaniach nie może zastąpić ogłoszenia o likwidacji wymaganego przez art. 279 K.s.h. (por. postanowienie SO w Łodzi z dnia 27 lutego 2019 r., sygn. akt XIII Ga 831/18). Wyjątki od tej zasady dotyczyć mogą spółki, która ogłosiła upadłość, a następnie postępowanie upadłościowe umorzono z braku majątku wystarczającego na pokrycie kosztów postępowania (por. postanowienie SN z dnia 20 września 2007 r., sygn. akt II CSK 240/07).

Wypłata dla wspólników

Na dzień poprzedzający podział między wspólników majątku pozostałego po zaspokojeniu lub zabezpieczeniu wierzycieli musi być sporządzone sprawozdanie likwidacyjne. Podlega ono zatwierdzeniu przez zgromadzenie wspólników (por. art. 288 § 1-2 K.s.h.). Sprawozdanie likwidacyjne stanowi podstawę dokonania podziału majątku likwidowanej spółki między wspólników.

Jeżeli wskazane wcześniej warunki są spełnione, wówczas majątek pozostały po zaspokojeniu lub zabezpieczeniu wierzycieli dzieli się między wspólników w stosunku do ich udziałów. Umowa spółki może określać inne zasady podziału majątku (art. 286 § 2-3 K.s.h.). W szczególności może ona ustanowić udziały uprzywilejowane w zakresie sposobu uczestniczenia w podziale majątku w przypadku likwidacji spółki (art. 174 § 2-3 K.s.h.). Jeżeli zatem zgodnie ze sprawozdaniem likwidacyjnym po spłaceniu (zabezpieczeniu) wierzycieli istnieje majątek, który podlega podziałowi pomiędzy wspólników, wówczas, co do zasady, przysługuje im roszczenie o wypłatę przypadającej na danego wspólnika kwoty likwidacyjnej.

Podział majątku w naturze

Kodeks spółek handlowych nie przewiduje wprost możliwości podziału majątku likwidowanej spółki z o.o. w naturze. Dodatkowo kodeksową zasadą jest, że majątek likwidowanej spółki z o.o. jest upłynniany. Zaś uzyskane środki służą przede wszystkim spłaceniu (zabezpieczeniu) wierzycieli. Mimo to w doktrynie przeważa stanowisko opowiadające się za taką możliwością. Wskazywane są przy tym różne podstawy prawne takiego przekazania. Według jednego z komentatorów K.s.h. nie można wykluczyć świadczeń w naturze za porozumieniem stron, a w szczególności w drodze datio in solutum, tj. na podstawie art. 453 K.c. (Dz. U. z 2020 r. poz. 1740 ze zm.). Autor ten wskazuje także, że podział pozostałego majątku w naturze może wynikać także z treści umowy spółki (art. 286 § 3 K.s.h.). Przy tym skuteczność takich ustaleń zależy od tego, czy nie naruszają one uprawnień wierzycieli likwidowanej spółki.

Można spotkać się też z poglądem, że od zasad podziału majątku likwidowanej spółki należy odróżnić sposób przekazania na rzecz wspólników określonych środków majątkowych, które przypadają im w świetle tych reguł. Jeśli doszło do upłynnienia całego majątku spółki, wspólnicy otrzymują stosowne środki w formie pieniężnej. Poza tym podział pozostałego (po spłacie wszystkich zobowiązań spółki) majątku likwidowanej spółki może - za zgodą wszystkich wspólników - nastąpić w naturze, bez konieczności jego upłynniania (zob. art. 14a ustawy o pdop, Dz. U. z 2021 r. poz. 1800 ze zm.).

Nabycie przez udziałowca w związku z likwidacją spółki jej majątku likwidacyjnego nie będzie podlegało opodatkowaniu PCC po stronie udziałowca, bowiem czynność ta nie mieści się w katalogu czynności ściśle wymienionych w art. 1 ust. 1 ustawy o PCC, Dz. U. z 2020 r. poz. 815 ze zm. (por. interpretację indywidualną Dyrektora KIS z dnia 26 kwietnia 2017 r., nr 0114-KDIP3-2.4014.10.2017.1.LS).