Kasowy PIT a ewidencja w księdze podatkowej

Z dniem 1 stycznia 2025 r. mają wejść w życie przepisy o kasowym PIT. Przedsiębiorcy prowadzący działalność na własny rachunek rozliczający się z podatku dochodowego na podstawie podatkowej księgi przychodów i rozchodów, którzy przyjmą tę metodę rozliczeń, będą ujmować przychody dopiero po faktycznym otrzymaniu zapłaty za wydany towar albo wykonaną usługę, a koszty uzyskania przychodów po dokonaniu zapłaty za otrzymany towar lub wykonaną usługę.

Kiedy wejdzie w życie kasowy PIT?

Przepisy o kasowym PIT wprowadza ustawa z dnia 27 września 2024 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw. Została ona już uchwalona przez Sejm i rozpatrzona przez Senat, który zgłosił 2 poprawki, więc wróciła do Sejmu, aby je przegłosowano (na dzień oddania niniejszego numeru GP do druku jeszcze to nie nastąpiło). Ustawa ma wejść w życie zasadniczo z dniem 1 stycznia 2025 r. Ma ona wprowadzić do ustawy o pdof m.in. nowe przepisy:

1) art. 14c, który wskazuje, że:

• mogą ją stosować wyłącznie przedsiębiorcy prowadzący działalność na własny rachunek (nie mogą to być spółki) rozliczający się m.in. na podstawie księgi podatkowej (opodatkowani zarówno według skali, jak i podatkiem liniowym), jeśli ich przychody za zeszły rok nie przekroczyły kwoty 1.000.000 zł oraz złożyli w urzędzie skarbowym stosowne zawiadomienie,
• rozliczane z jej zastosowaniem mogą być przychody wynikające z transakcji między podatnikiem a przedsiębiorcą, udokumentowane fakturami; przy czym metody kasowej nie stosuje się do przychodów z odpłatnego zbycia środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych,
• datą powstania przychodu w przypadku jej przyjęcia jest dzień uregulowania należności (w tym częściowego uregulowania należności lub wpłaty na poczet dostaw towarów i usług, które zostaną wykonane w następnych okresach), nie późniejszy niż dzień upływu 2 lat, licząc od dnia wystawienia faktury, albo dzień likwidacji działalności gospodarczej,

2) art. 22 ust. 4a, który określa, że koszty uzyskania przychodów poniesione w roku podatkowym, w którym podatnik stosuje metodę kasową, wynikające z transakcji dokonanych między podatnikiem a przedsiębiorcą, są potrącane w roku podatkowym, w którym zostało uregulowane zobowiązanie, nie wcześniej jednak niż w dacie poniesienia kosztu,

3) art. 24a ust. 1da, który nakłada na podatników stosujących metodę kasową obowiązek prowadzenia ewidencji faktur dokumentujących przychody rozliczane tą metodą, zawierającej: datę wystawienia faktury, numer faktury, kwotę należności wynikającą z faktury oraz datę uregulowania należności.

Równolegle przygotowywana jest nowelizacja rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów (Dz. U. z 2019 r. poz. 2544) wprowadzająca z dniem 1 stycznia 2025 r. do rozporządzenia przepis stanowiący, że wartość spisu z natury pomniejsza się o koszty uzyskania przychodów poniesione na nabycie towarów, które nie zostały potrącone zgodnie z art. 22 ust. 4a ustawy o pdof. Regulacja ta pozwoli na pomniejszenie wartości spisu z natury o wartość towarów ujętych w tym spisie, które w danym roku podatkowym nie zostały zaksięgowane (ponieważ nie zostały opłacone). Nowelizacja rozporządzenia jest obecnie na etapie konsultacji publicznych.

Co to oznacza dla prowadzących księgę?

Wprowadzenie kasowego PIT ma być ułatwieniem dla przedsiębiorców, przeciwdziałając zatorom płatniczym, ale w obszarze ewidencyjnym jest to rozwiązanie dość skomplikowane. Trzeba bowiem zaprowadzić odrębną ewidencję faktur przychodowych rozliczanych tą metodą, która umożliwi monitorowanie płatności tych faktur (a także upływu 2 lat od daty ich wystawienia), niezbędne dla odpowiedniego wpisania ich do księgi podatkowej i tym samym rozliczenia podatkowego we właściwym okresie. Ponadto, mimo że nie wynika to z przepisów, należałoby w podobny sposób monitorować płatność faktur kosztowych w celu właściwego ich ujęcia w księdze i rozliczenia w kosztach danego okresu. Tu dodatkowo trzeba pamiętać o tym, że jeżeli zobowiązanie zostanie uregulowane przed datą poniesienia kosztu uzyskania przychodów, np. przed datą wystawienia faktury, to koszt będzie potrącany najwcześniej w dacie jego poniesienia, np. w dacie wystawienia faktury (przykład). Poza tym wymagane będzie zidentyfikowanie faktur kosztowych dotyczących ujętych w spisie z natury towarów handlowych, materiałów podstawowych i pomocniczych, półwyrobów, produkcji w toku, wyrobów gotowych, braków i odpadów, z podziałem na opłacone i nieopłacone (także częściowo opłacone), dla prawidłowego rozliczenia spisu. Duży problem wystąpi wówczas przy wycenie wyrobów gotowych czy produkcji w toku.

Ponadto do przychodów i kosztów nieobjętych metodą kasową trzeba będzie stosować podstawowe zasady ewidencji w księdze i uwzględniania podatkowego - oprócz przychodów i kosztów dotyczących zbycia środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych będzie to dotyczyło transakcji z osobami niebędącymi przedsiębiorcami (a np. pracownikami, klientami będącymi osobami fizycznymi), a także transakcji między przedsiębiorcami nieudokumentowanych fakturami (np. umów ubezpieczeń majątkowych).

Metoda kasowa w PIT nie zmienia zasad rozliczania faktur w VAT, trzeba będzie więc pamiętać także o różnych sposobach uwzględniania wystawionych i otrzymanych faktur dla celów pdof i VAT.

Podsumowując, przed przyjęciem metody kasowej w PIT należy rozważyć wszelkie aspekty związane z jej stosowaniem.