Czy są przypadki, w których pracownikowi można zrekompensować zaległy urlop w innej formie niż w naturze?
Pracodawca ma obowiązek udzielić pracownikowi urlopu w tym roku kalendarzowym, w którym pracownik uzyskał do niego prawo (art. 161 K.p.). Urlopy powinny być udzielane zgodnie z planem, który pracodawca ustala, biorąc pod uwagę wnioski pracowników i konieczność zapewnienia normalnego toku pracy. Zatrudniający, u którego nie działa zakładowa organizacja związkowa albo u którego działająca organizacja związkowa wyraziła na to zgodę, nie musi ustalać planu. W takich przypadkach pracodawca uzgadnia termin urlopu po porozumieniu z pracownikiem. Planem nie obejmuje się części wolnego udzielanego pracownikowi na żądanie.
Przepisy urlopowe dopuszczają przesunięcia jego terminu. Zgodnie z art. 164 K.p., udzielenie urlopu w terminie innym niż zaplanowany odbywa się na umotywowany ważnymi przyczynami wniosek pracownika oraz jest to dopuszczalne, gdy zaistnieją szczególne potrzeby pracodawcy (gdy nieobecność pracownika spowodowałaby poważne zakłócenia toku pracy). Poza tym obowiązek przesunięcia urlopu jest obligatoryjny, jeżeli pracownik nie może go rozpocząć w ustalonym terminie z przyczyn usprawiedliwiających nieobecność w pracy, a w szczególności z powodu:
Gdy wysłanie pracownika na urlop w roku, w którym nabył do niego prawo, okaże się niemożliwe, należy go udzielić maksymalnie do dnia 30 września roku następnego, przy czym urlop na żądanie, o którym mowa w art. 1672 K.p., traci swój specyficzny charakter (wybrania w trybie "żądania"). Zgodnie ze stanowiskiem Państwowej Inspekcji Pracy, urlop na żądanie, który w następnym roku staje się zwykłym urlopem zaległym nie musi być wykorzystany do 30 września.
W interesie pracodawcy jest dopilnowanie, aby urlop został przez pracownika w odpowiednim momencie wykorzystany.
Ważne: Kto, wbrew obowiązkowi nie udziela przysługującego pracownikowi urlopu wypoczynkowego lub bezpodstawnie obniża wymiar tego urlopu podlega karze grzywny od 1.000 zł do 30.000 zł (art. 282 § 1 pkt 2 K.p.). |
Zatrudniający ma prawo użyć do tego stosowne narzędzia. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 24 stycznia 2006 r. (sygn. akt I PK 124/05, M.P.Pr. 2006/3/119): "Pracodawca może wysłać pracownika na zaległy urlop, nawet gdy ten nie wyraża na to zgody.". Choć nie zawsze Sąd Najwyższy był tak zdecydowany w swoich poglądach. Jest to jednak rozstrzygnięcie w jednostkowej sprawie. We wcześniejszym rozstrzygnięciu z 25 sierpnia 2004 r. (sygn. akt I PZP 4/04, Wspólnota 2004/19/54) Sąd Najwyższy uznał, że: "Nie ma jednej i prostej odpowiedzi na pytanie, czy pracodawca może jednostronnie skierować pracownika na zaległy urlop wypoczynkowy. Odpowiedź zależy od okoliczności, a te mogą być rozmaite.".
Jeżeli natomiast chodzi o ekwiwalent za urlop, to przepisy prawa pracy przewidują jego wypłatę tylko w jednej sytuacji, tj. w przypadku niewykorzystania przysługującego pracownikowi urlopu w całości lub w części z powodu rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy (art. 171 § 1 K.p.). Przy czym pracodawca nie musi wypłacać ekwiwalentu pieniężnego, gdy strony postanowią o wykorzystaniu urlopu w czasie pozostawania pracownika w stosunku pracy na podstawie kolejnej umowy o pracę zawartej z tym samym pracodawcą bezpośrednio po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej umowy o pracę (gdy stosunek pracy będzie kontynuowany na podstawie kolejnej umowy o pracę). Dopóki więc trwa stosunek pracy, dopóty urlop wypoczynkowy musi zostać udzielony w naturze (nie można go zastąpić ekwiwalentem).
Upływ terminu udzielenia zaległego urlopu (30 września roku następnego roku), nie oznacza, że pracownik traci do niego prawo. Pracodawca nadal ma obowiązek jego udzielenia w naturze, chyba że nastąpiłoby jego przedawnienie (ewentualnie wcześniejsze rozwiązanie umowy o pracę). Roszczenia ze stosunku pracy ulegają bowiem przedawnieniu z upływem 3 lat od dnia, w którym stały się wymagalne (art. 291 K.p.). Datę, od której biegnie termin przedawnienia urlopu wyznacza art. 161 K.p., który określa termin, do którego pracodawca obowiązany jest udzielić pracownikowi urlopu i jest to ostatni dzień roku kalendarzowego. Stosownie do wyroku Sądu Najwyższego z 11 kwietnia 2001 r. (sygn. akt I PKN 367/00, OSNP 2003/2/38): "Roszczenie o udzielenie urlopu wypoczynkowego przedawnia się z upływem trzech lat od dnia, w którym stało się wymagalne (art. 291 § 1 K.p.), przy czym rozpoczęcie biegu tego terminu następuje bądź z końcem roku kalendarzowego, za który urlop przysługuje (art. 161 K.p.), bądź najpóźniej z końcem pierwszego kwartału roku następnego (obecnie z końcem września roku następnego - przypis redakcji), jeżeli urlop został przesunięty na ten rok z przyczyn leżących po stronie pracownika lub pracodawcy (art. 168 K.p.).".
Zwracamy uwagę! Bieg przedawnienia roszczenia o urlop wypoczynkowy nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu na czas korzystania z urlopu wychowawczego (art. 2931 K.p.).
|