Podmiot zobowiązany do organizowania próbnej ewakuacji

Od grudnia 2021 r. zatrudniamy powyżej 50 osób. Z informacji uzyskanych od specjalisty do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy dowiedzieliśmy się, że co dwa lata powinniśmy przeprowadzać pracownikom próbną ewakuację. Czy tak jest faktycznie? Z jakich przepisów prawa to wynika? Czy w trakcie trwającej epidemii obowiązek związany z próbną ewakuacją został zawieszony?

W myśl art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz. U. z 2021 r. poz. 869), dalej ustawy odpowiedzialność za naruszenie przepisów przeciwpożarowych ponoszą właściciel, zarządca lub użytkownik budynku, obiektu lub terenu, a także korzystające ze środowiska, budynku, obiektu lub terenu osoba fizyczna, osoba prawna, organizacja lub instytucja. Z przepisów wynika również, że właściciel może odpowiedzialność za ochronę przeciwpożarową w całości lub w części scedować na zarządcę lub użytkownika budynku w umowie cywilnoprawnej ustanawiającej zarząd lub użytkowanie (art. 4 ust. 1a zd. 1 ustawy).

W przypadku, gdy umowa cywilnoprawna nie została zawarta, realizacja obowiązków z tego zakresu spoczywa na faktycznie władającym budynkiem, obiektem budowlanym lub terenem (art. 4 ust. 1a zd. 2 ustawy).

Do obowiązkowych czynności z zakresu ochrony przeciwpożarowej należą:

• przestrzeganie przeciwpożarowych wymagań techniczno-budowlanych, instalacyjnych i technologicznych,
• wyposażenie budynku, obiektu budowlanego lub terenu w wymagane urządzenia przeciwpożarowe i gaśnice,
• zapewnienie konserwacji oraz naprawy urządzeń przeciwpożarowych i gaśnic w sposób gwarantujący ich sprawne i niezawodne funkcjonowanie,
• zapewnienie osobom przebywającym w budynku, obiekcie budowlanym lub na terenie, bezpieczeństwa i możliwość ewakuacji,
• przygotowanie budynku, obiektu budowlanego lub terenu do prowadzenia akcji ratowniczej,
• ustalenie sposobów postępowania na wypadek powstania pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia.

Ponadto, jak wynika z treści art. 4 ust. 1 pkt 6 ustawy, właściciel, zarządca bądź użytkownik, zapewniając ochronę przeciwpożarową, jest obowiązany zapoznać użytkowników obiektu, w tym zatrudnionych w nim pracowników, z przepisami przeciwpożarowymi. Cytowany przepis nie precyzuje zasad (sposobu, terminów) przekazywania takiej informacji. Kwestia ta powinna zostać uregulowana przez właściciela, zarządcę lub użytkownika w stworzonej przez niego instrukcji bezpieczeństwa pożarowego (§ 6 ust. 1 pkt 6 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków..., Dz. U. nr 109, poz. 719 ze zm., dalej rozporządzenia w sprawie ochrony przeciwpożarowej), jeżeli jest on zobligowany do jej wdrożenia.

Jeszcze innym ważnym obowiązkiem związanym z ochroną przeciwpożarową, należącym do właściciela, zarządcy lub użytkownika jest przeszkolenie osób korzystających z budynku, obiektu budowlanego lub terenu w zakresie próbnej ewakuacji. W myśl § 17 rozporządzenia w sprawie ochrony przeciwpożarowej, w obiekcie, który jest przeznaczony dla ponad 50 osób będących jego stałymi użytkownikami, który nie jest zakwalifikowany do kategorii zagrożenia ludzi ZL IV (obiektów mieszkalnych), należy co najmniej raz na 2 lata przeprowadzać praktyczne sprawdzenie organizacji oraz warunków ewakuacji z całego obiektu. W przypadku obiektów, w których cyklicznie zmienia się jednocześnie grupa powyżej 50 użytkowników, praktyczne sprawdzenie organizacji oraz warunków ewakuacji powinno mieć miejsce co najmniej raz na rok. O terminie przeprowadzenia działań osoba odpowiedzialna ma obowiązek powiadomić właściwego miejscowo komendanta powiatowego (miejskiego) Państwowej Straży Pożarnej, nie później niż na tydzień przed ich przeprowadzeniem.

Powinności w zakresie ochrony przeciwpożarowej spoczywają również na podmiocie zatrudniającym pracowników bez względu na to, czy jest on właścicielem budynku, obiektu budowlanego lub terenu albo czy przejął od ich właściciela czynności związane z ochroną przeciwpożarową na podstawie umowy cywilnoprawnej, względnie czy faktycznie włada budynkiem, obiektem budowlanym lub terenem. Wystarczy, że ma status pracodawcy. Wynika to z art. 209¹ K.p., w myśl którego pracodawca jest obowiązany:

• zapewnić środki niezbędne do zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników,
• wyznaczyć pracowników do wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników oraz zapewnić łączność ze służbami zewnętrznymi wyspecjalizowanymi w szczególności w zakresie udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach, ratownictwa medycznego oraz ochrony przeciwpożarowej.

Analiza przytoczonych przepisów pozwala przyjąć, że pracodawca może być zobowiązany do organizowania próbnej ewakuacji na podstawie przepisów ustawy, jeżeli spełnia przesłanki do uznania go za podmiot zobowiązany do wykonywania czynności z zakresu ochrony przeciwpożarowej, a jeżeli nie, to musi z takim podmiotem współpracować (chociażby ze względu na to, że to on wyznacza osoby odpowiedzialne za sprawną ewakuację pracowników).

Odpowiadając na ostatnie pytanie wyjaśniamy, że przepisami uchwalonymi w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 nie wprowadzono żadnych rozwiązań, które zwalniałyby podmiot zobowiązany z przeprowadzenia próbnych ćwiczeń ewakuacyjnych. 

Na rządowej stronie internetowej (www.gov.pl) znaleźć można natomiast wytyczne Komendy Głównej Państwowej Straży Pożarnej, w których czytamy między innymi, że: "(...) W chwili obecnej może okazać się niezbędne dokonanie przeglądu instrukcji bezpieczeństwa pożarowego (...).

W każdym przypadku, w którym występuje taka potrzeba, powinno się wdrażać właściwe dla obecnej sytuacji szczególne rozwiązania w zakresie warunków i organizacji ewakuacji ludzi oraz praktycznego sposobu ich sprawdzania, które z jednej strony powinny uwzględniać potrzebę ochrony zdrowia użytkowników obiektu budowlanego, a z drugiej strony zapewniać odpowiedni poziom ochrony przeciwpożarowej w rozpatrywanym aspekcie oraz możliwość jego oceny poprzez weryfikację przyjętych rozwiązań w praktyce.

W tym szczególnym okresie może się okazać, że np. w budynku, dla którego przewidziano ewakuację jednoczesną wszystkich użytkowników, nie jest obecnie optymalnym rozwiązaniem przeprowadzanie ćwiczeń ewakuacyjnych polegających na próbnej ewakuacji w takim wymiarze. (...).

Natomiast dokonując zmian w zakresie sposobu praktycznego sprawdzenia organizacji oraz warunków ewakuacji należy mieć na względzie cel omawianego obowiązku. W szczególności należy sprawdzić, czy:

• przyjęte dla danego obiektu rozwiązania organizacyjne oraz warunki ewakuacji są właściwe (zgodne z wymaganiami ochrony przeciwpożarowej oraz dobrymi praktykami i zasadami wiedzy w tym obszarze) i znane jego użytkownikom, zwłaszcza tym, którzy odgrywają kluczową rolę w czasie ewakuacji (kadra kierownicza/zarządzająca, administracja i obsługa budynku, opiekunowie, nauczyciele, recepcja, ochrona, etc.),
• użytkownicy danego obiektu rzeczywiście znają i umieją korzystać w praktyce z zastosowanych w nim rozwiązań w zakresie ewakuacji (np. drogi ewakuacyjne, zamknięcia przeciwpożarowe, urządzenia służące zapewnieniu odpowiednich warunków ewakuacji).

Ważne jest również, aby realizacja tego obowiązku miała zawsze wymiar praktyczny (jeżeli jest to możliwe w danym przypadku można np. przećwiczyć organizację ewakuacji z udziałem wszystkich osób kluczowych dla jej właściwego przeprowadzenia, wykonać ćwiczenia ewakuacyjne w sposób etapowy dla poszczególnych grup użytkowników, oceniając przy tym występujące w praktyce organizację oraz warunki ewakuacji ludzi). Dobór właściwego rozwiązania w przedmiotowej kwestii zależy od konkretnych uwarunkowań.

Wprowadzane zmiany w omawianym zakresie powinny być zmianami mającymi charakter czasowy - powinny funkcjonować w okresie występowania zagrożenia związanego z chorobą zakaźną COVID-19. Po ustąpieniu tego zagrożenia należy wrócić do rozwiązań optymalnych w warunkach normalnych (...).".