VAT w związku z używaniem przez pracownika pojazdu

Opodatkowaniu podatkiem VAT podlegają czynności, które można uznać jako odpłatną dostawę towarów czy też odpłatne świadczenie usług. W praktyce zdarza się, że pracodawca udostępnia swoim pracownikom samochody służbowe w celach prywatnych. Wówczas może pojawić się problem z rozliczaniem podatku VAT.

Parkowanie firmowego pojazdu w miejscu zamieszkania pracownika

Organy podatkowe, co do zasady, odmawiają pełnego prawa do odliczania VAT od wydatków związanych z pojazdami służbowymi, w sytuacji gdy pojazd ten ma być parkowany w miejscu zamieszkania pracownika. Uznają bowiem wtedy, że samochód nie jest wykorzystywany wyłącznie do celów służbowych i w związku z tym podatnik ma prawo do odliczenia 50% kwoty VAT od wydatków związanych z tym pojazdem.

Przy czym, jak uznał WSA w Krakowie w wyroku z dnia 6 kwietnia 2023 r., sygn. akt I SA/Kr 53/23 (orzeczenie nieprawomocne), parkowanie samochodu poza siedzibą firmy nie oznacza automatycznie, że samochód nie jest wykorzystywany wyłącznie do działalności gospodarczej. Jak zaznaczył WSA, co do zasady, wykorzystywanie samochodu służbowego w celu dojazdów do pracy pracownika wyklucza uznanie go za używany jedynie do celów działalności gospodarczej pracodawcy, gdyż obowiązkiem pracownika jest stawienie się do pracy we własnym zakresie. Jednak, gdy specyfika prowadzonej działalności wymusza na pracodawcy zapewnienie nieodpłatnego transportu pracownikom, zachodzi inna sytuacja i wówczas umożliwienie takiego transportu może być traktowane jako związane z prowadzoną działalnością podatnika.

Warto podkreślić, że podobne stanowisko zaprezentował NSA w wyroku z dnia 20 kwietnia 2021 r., sygn. akt I FSK 666/18. NSA wskazał, że art. 86a ust. 1, ust. 3 pkt 1 lit. a) i ust. 4 pkt 1 ustawy o VAT nie zawierają żadnych szczegółowych regulacji, a w szczególności nie precyzują, w jaki sposób podatnik, dla celów odliczenia VAT, ma wyeliminować możliwość użycia pojazdów samochodowych do celów niezwiązanych z działalnością gospodarczą. W orzecznictwie prezentowany jest pogląd, że może tego dokonać za pomocą wprowadzonych regulaminów, umów, zarządzeń wraz z podjęciem dodatkowych działań zabezpieczających ich wykonanie. Działania te muszą być dostosowane do specyfiki działalności przedsiębiorstwa i sposobu używania dla jego celów pojazdów. NSA uznał, że parkowanie samochodu w miejscu prowadzenia działalności, które równocześnie jest miejscem zamieszkania podatnika, nie oznacza, że samochód nie jest wykorzystywany wyłącznie do działalności. Równocześnie ustalone przez podatnika w regulaminie zasady i sposób wykorzystania pojazdu, potwierdzone prowadzoną dla niego ewidencją przebiegu, a także wprowadzone mechanizmy kontroli używania pojazdu, realizują postulat wyłącznego wykorzystywania do działalności gospodarczej, wykluczając jednocześnie użycie do innych celów.

Natomiast WSA w Szczecinie w wyroku z dnia 3 lutego 2022 r., sygn. akt I SA/Sz 713/21 (orzeczenie prawomocne) stwierdził, że w przypadku parkowania auta w miejscu zamieszkania w celu dojazdu do miejsca pracy należy uznać, że samochód jest wykorzystywany także na potrzeby prywatne i nie przysługuje wówczas 100% odliczenie VAT.

Odpłatne udostępnianie aut pracownikom

Opodatkowaniu podatkiem VAT podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług. Świadczeniem usług jest każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy. Oznacza to, że odpłatne udostępnienie pracownikowi firmowego samochodu na jego prywatny użytek stanowi świadczenie usług podlegające opodatkowaniu podatkiem VAT. Świadczenie tych usług jest opodatkowane 23% stawką VAT. Nie ma obowiązku dokumentowania tej czynności fakturą. Odpłatnego udostępniania samochodu pracownikowi nie należy także ewidencjonować w kasie fiskalnej. Czynność taka korzysta bowiem ze zwolnienia z ewidencjonowania w kasie rejestrującej.

Nieodpłatne udostępnienie służbowego pojazdu

Przepisy o VAT w niektórych sytuacjach zrównują z odpłatnym świadczeniem usług czynności wykonywane nieodpłatnie. Za odpłatne świadczenie usług uznaje się bowiem także użycie towarów stanowiących część przedsiębiorstwa podatnika do celów innych niż działalność gospodarcza, w tym w szczególności do celów osobistych podatnika lub jego pracowników. Jak wynika z art. 8 ust. 2 pkt 1 ustawy o VAT, czynność ta podlega opodatkowaniu VAT, jeśli przy nabyciu, imporcie lub wytworzeniu tych towarów lub ich części podatnikowi przysługiwało prawo do odliczenia VAT w całości lub w części.

Przy czym nie w każdej sytuacji udostępnienie na cele prywatne samochodów firmowych będzie oznaczało obowiązek rozliczenia VAT należnego. W art. 8 ust. 5 ustawy o VAT wyłączono bowiem z opodatkowania nieodpłatne wykorzystanie samochodów na cele prywatne pracowników, jeżeli podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do odliczenia VAT, zgodnie z art. 86a ust. 1 (czyli 50% VAT), z tytułu:

1) nabycia, importu lub wytworzenia tych pojazdów lub

2) nabycia, importu lub wytworzenia części składowych do tych pojazdów, jeżeli z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych pojazdów podatnikowi nie przysługiwało prawo do odliczenia VAT.

Oznacza to, że w przypadku, gdy podatnikowi przysługiwało 50% prawo do odliczenia VAT przy nabyciu pojazdu, nieodpłatne jego udostępnianie pracownikowi nie podlega opodatkowaniu VAT. W związku z tym czynność ta również nie podlega ewidencji w kasie fiskalnej.

Odliczanie VAT

Jak już wskazano, w przypadku gdy pracodawca udostępnia odpłatnie pojazd służbowy pracownikowi, czynność ta podlega opodatkowaniu 23% stawką VAT. Jednak może pojawić się wątpliwość, czy w tej sytuacji można uznać, że pojazd ten jest wykorzystywany wyłącznie do celów firmowych i od wydatków z nim związanych można odliczać 100% VAT.

Organy podatkowe uważają, że w takim przypadku pełne odliczenie VAT nie przysługuje. Ich zdaniem sposób wykorzystywania samochodu musi być rozpatrywany w kategoriach obiektywnych. Uważają, że w przypadku wynajmu samochodu pracownikowi podatnik nie ma obiektywnych możliwości wyeliminowania użycia samochodu do celów prywatnych w czasie, w którym miałby on służyć działalności gospodarczej. Dlatego pełne odliczanie VAT od wydatków na taki samochód nie jest możliwe.

Podobnie rozstrzygnął NSA w wyroku z dnia 11 kwietnia 2017 r., sygn. akt I FSK 1721/15, który uznał, że w sytuacji gdy podatnik nie trudni się wynajmem samochodów dla podmiotów trzecich (pojazdy wynajmował tylko pracownikom), to przekazanie samochodów firmowych do użytku pracowników nie jest działalnością gospodarczą podatnika. Dlatego ich odpłatne udostępnienie pracownikom wyklucza prawo do pełnego odliczania VAT od wydatków z nimi związanych. NSA wskazał także, że rozszerzenie działalności gospodarczej o wynajem samochodów wyłącznie dla pracowników nosi znamiona nadużycia prawa.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 11.03.2004 r. o VAT (Dz. U. z 2024 r. poz. 361)