Opłaty z tytułu gospodarowania odpadami komunalnymi nie podlegają VAT

Przepisy ustawy o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw nałożyły na gminy obowiązek zorganizowania odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości. Nowy sposób gospodarowania odpadami zacznie obowiązywać od 1 lipca 2013 r. Czy opłaty z tytułu gospodarowania odpadami komunalnymi będą opodatkowane podatkiem VAT?

Na podstawie ustawy o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw gmina jest zobowiązana wyłonić w drodze przetargu przedsiębiorcę odbierającego odpady komunalne od właścicieli nieruchomości oraz określić wysokość opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Gmina zawrze z tym przedsiębiorcą stosowną umowę cywilnoprawną. Zasady te zaczną obowiązywać od 1 lipca br.

Szczegółowe zasady ponoszenia tych opłat określone zostaną przez rady gminy w drodze uchwały stanowiącej akt prawa miejscowego. Jak wskazano w art. 6k ust. 1 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, gmina zobowiązana jest ustalić wysokość stawki opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Ustawa ta nie wskazuje jednak, czy w stawce tej należy uwzględnić podatek VAT.

Gmina jako podatnik VAT

Podatnikami VAT są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności. Działalność gospodarcza z kolei obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody, również wówczas, gdy czynność została wykonana jednorazowo w okolicznościach wskazujących na zamiar wykonywania czynności w sposób częstotliwy. Działalność gospodarcza obejmuje również czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

Jednak nie uznaje się za podatników organów władzy publicznej oraz urzędów obsługujących te organy w zakresie realizowanych zadań nałożonych odrębnymi przepisami prawa, dla realizacji których zostały one powołane, z wyłączeniem czynności wykonywanych na postawie zawartych umów cywilnoprawnych. Wynika to z art. 15 ust. 6 ustawy o VAT. Tak więc gmina jest uznana za podatnika VAT, gdy wykonuje czynności inne niż te, które zostały na nią nałożone w ramach obowiązków ustawowych (wykonywane w ramach umów cywilnoprawnych).

W tym miejscu warto przywołać art. 7 ust. 1 pkt 3 ustawy o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. nr 142, poz. 1591 ze zm.), z którego wynika, iż zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. Zaś w art. 3 ust. 1 ustawy o utrzymaniu porządku i czystości w gminach wyraźnie wskazano, że utrzymanie czystości i porządku w gminach należy do obowiązkowych zadań własnych gminy. Mieści się ono zatem w pojęciu zaspokajania zbiorowych potrzeb wspólnoty i gmina realizując ten obowiązek wypełnia zadanie własne.

Organy władzy publicznej są podatnikami VAT jedynie w zakresie czynności, które mają charakter cywilnoprawny, tzn. są realizowane na podstawie umów cywilnoprawnych.

Jak wskazano w art. 6r ustawy o utrzymaniu porządku i czystości w gminach, opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi będzie stanowić dochód gminy. Z opłat tych gmina będzie finansowała koszty funkcjonowania systemu gospodarowania odpadami komunalnymi.

Opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi będzie pobierana od mieszkańców przez gminę na podstawie deklaracji składanej przez mieszkańców. Tak więc właściciel nieruchomości jest obowiązany złożyć wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta deklarację o wysokości miesięcznej opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi.

W razie stwierdzenia, że właściciel nieruchomości nie uiścił opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi albo uiścił ją w wysokości niższej od należnej, wójt, burmistrz lub prezydent miasta określi w drodze decyzji wysokość zaległości z tytułu opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Wprowadzono zasadę, że w sprawach dotyczących opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi stosuje się przepisy Ordynacji podatkowej, z tym że uprawnienia organów podatkowych przysługują wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta.

W wyroku z dnia 26 lutego 2009 r., sygn. akt I FSK 1906/07, NSA stwierdził, iż gmina działa jako organ władzy publicznej, wówczas gdy przy realizacji danego zadania występuje w roli nadrzędnej w stosunku do innych podmiotów. Podobnie uznał WSA w Rzeszowie w wyroku z dnia 13 listopada 2012 r., sygn. akt I SA/Rz 968/12, podkreślając, że w zakresie pobieranych opłat za gospodarowanie odpadami gmina występuje w pozycji nadrzędnej w stosunku do właścicieli nieruchomości i obowiązek zapewnienia czystości i porządku w gminach realizuje jako zadanie własne nałożone na organ władzy publicznej.

Opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi nie podlega opodatkowaniu VAT.

Tak więc należy uznać, że ustalając stawkę opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi i pobierając ją od właścicieli nieruchomości, gmina będzie wykonywać zadania z zakresu władzy publicznej co oznacza, że czynności te pozostaną poza VAT. Gmina nie będzie więc miała obowiązku dokumentowania ich poboru fakturami.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 11.03.2004 r. o VAT (Dz. U. z 2011 r. nr 177, poz. 1054 ze zm.)

Ustawa z dnia 13.09.1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. z 2012 r. poz. 391)