Odliczenie VAT przy utracie zwolnienia podmiotowego

Zwolnieniu podmiotowemu z podatku VAT podlegają tzw. drobni przedsiębiorcy, u których wartość sprzedaży opodatkowanej nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty 150.000 zł. Jeżeli kwota ta zostanie przekroczona, to zwolnienie traci moc z dniem przekroczenia.

Przekroczenie obrotów

Jeżeli podatnik zwolniony podmiotowo z VAT na podstawie prowadzonej ewidencji ustali, że obrót w kwocie 150.000 zł został przekroczony w danym dniu, zwolnienie to traci moc z dniem przekroczenia tej kwoty, a opodatkowaniu podlega nadwyżka sprzedaży ponad tę kwotę. W momencie utraty prawa do zwolnienia podmiotowego dany podmiot staje się automatycznie podatnikiem VAT. Oznacza to, że dotyczą go wszystkie obowiązki wynikające z ustawy o VAT w zakresie rejestracji, prowadzenia ewidencji, sporządzania deklaracji i odprowadzania podatku VAT.

Podatnik, który przekroczył limit obrotów uprawniający go do korzystania ze zwolnienia podmiotowego z VAT, nabędzie prawo do odliczenia VAT od towarów posiadanych na dzień utraty prawa do zwolnienia z VAT. Jak wskazano bowiem w art. 113 ust. 5 ustawy o VAT, za zgodą naczelnika właściwego urzędu skarbowego, podatnik tracący prawo do zwolnienia podmiotowego może zmniejszyć podatek należny o podatek naliczony, wynikający z dokumentów celnych oraz o kwotę podatku zapłaconego od WNT i usług, a także z faktur dokumentujących zakupy dokonane przed dniem utraty zwolnienia.

Należy pamiętać, że niezbędnym warunkiem skorzystania z tego prawa jest sporządzenie spisu z natury zapasów tych towarów, które podatnik posiadał w dniu utraty prawa do zwolnienia podmiotowego i przedłożenie go w urzędzie skarbowym najpóźniej w ciągu 14 dni od dnia utraty zwolnienia. Podatnik może odliczyć kwotę, która stanowi iloczyn ilości towarów objętych spisem z natury i kwoty podatku naliczonego przypadającej na jednostkę towaru, z podziałem na poszczególne stawki podatkowe.

Prawo do odliczenia

Podatnik VAT, który sporządził remanent na dzień utraty prawa do zwolnienia podmiotowego, ma prawo do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony wynikający z tego remanentu w rozliczeniu za okres, w którym dokonano tego spisu, bądź też w rozliczeniu za jeden z dwóch następnych okresów rozliczeniowych. Wynika to z art. 86 ust. 10 pkt 4 oraz art. 86 ust. 11 ustawy o VAT.

Jakie towary w remanencie?

Warto jednak zwrócić uwagę na fakt, że żadne przepisy o VAT nie precyzują, jakie towary należy ująć w spisie z natury w sytuacji, gdy podatnik chce skorzystać z prawa do odliczenia VAT. W art. 113 ust. 5 pkt 1 ustawy o VAT określono, iż w celu skorzystania z odliczenia VAT podatnik musi sporządzić spis z natury zapasów towarów. Posłużenie się przez ustawodawcę takim sformułowaniem wskazuje, że w spisie tym powinny być wykazane tylko towary handlowe, surowce, materiały czy produkty gotowe, czyli towary, które nie są używane przez podatnika. Nie powinno się w nim zatem ujmować wyposażenia oraz środków trwałych. W odniesieniu do tych towarów (wyposażenia oraz środków trwałych) podatnik nie jest jednak całkowicie pozbawiony prawa do odliczenia VAT. Pozwala mu na to art. 91 ust. 7-7c ustawy o VAT. Z przepisów tych wynika, że jeżeli podatnik zmienia przeznaczenie posiadanych towarów i w miejsce związku z działalnością zwolnioną pojawia się związek z działalnością opodatkowaną, możliwa jest korekta podatku naliczonego. Przy czym w odniesieniu do wyposażenia i niskocennych środków trwałych korekta ta jest możliwa, jeśli od końca okresu, w którym zostały oddane do używania, nie minęło 12 miesięcy. W stosunku do środków trwałych o wartości początkowej wyższej niż 15.000 zł korekta dokonywana może być w proporcji do okresu korekty. Przykładowo, jeśli podatnik dokonał w 2010 r. zakupu maszyny za kwotę 20.000 zł plus podatek VAT w wysokości 4.400 zł, to tracąc prawo do zwolnienia w 2012 r. będzie miał prawo do skorygowania 3/5 nieodliczonej kwoty VAT. Odliczenia będzie dokonywał przez trzy kolejne lata w deklaracjach składanych za pierwszy okres rozliczeniowy poczynając od 2013 r.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 11.03.2004 r. o VAT (Dz. U. z 2011 r. nr 177, poz. 1054)