Zmiany w zakresie obniżania wpłat na PFRON

Część pracodawców z tytułu zbyt małego stanu zatrudnienia osób niepełnosprawnych zobowiązana jest wnosić wpłaty na rachunek Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Obowiązek ten stanowi znaczne obciążenie dla budżetu przedsiębiorców. Istnieją jednak możliwości obniżania wysokości tych opłat, m.in. na skutek dokonywania zakupu produktów oraz usług u określonej grupy sprzedawców. Od 1 października br. zaczną obowiązywać zmiany dotyczące wpłat na PFRON i ich obniżania. W tym terminie wchodzi bowiem w życie kolejna część przepisów ustawy o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2018 r. poz. 1076).

Wnoszenie wpłat

Obowiązkowych wpłat na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych dokonują pracodawcy, u których stan zatrudnienia w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy w danym miesiącu wynosi co najmniej 25 pracowników, a wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych jest niższy niż 6%. Dla publicznych i niepublicznych uczelni, szkół, placówek opiekuńczo-wychowawczych i resocjalizacyjnych oraz żłobków wskaźnik ten wynosi 2%. W wyniku nowelizacji ustawy o rehabilitacji od 1 października br. 2% wskaźnik zatrudnienia będzie miał również zastosowanie w odniesieniu do publicznych i niepublicznych przedszkoli, innych form wychowania przedszkolnego, regionalnych placówek opiekuńczo-terapeutycznych, interwencyjnych ośrodków preadopcyjnych, klubów dziecięcych. W uzasadnieniu do projektu czytamy, że: "Zmiana ma na celu objęcie zakresem zastosowania ww. przepisu jak najszerszej grupy podmiotów, w których sprawowana jest opieka nad dziećmi. W przypadku przedszkoli zmiana sankcjonuje dotychczasową praktykę wynikającą z wykładni przepisów. Dotychczas przedszkola były rozliczane przez PFRON na równi ze szkołami".

Wysokość kwoty do zapłaty stanowi iloczyn 40,65% przeciętnego wynagrodzenia i liczby pracowników odpowiadającej różnicy między zatrudnieniem zapewniającym osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych w wysokości 6% (albo 2%) a rzeczywistym zatrudnieniem osób niepełnosprawnych. Powyższe wynika z art. 21 ust. 1 i 2b ustawy o rehabilitacji.

Sposób wyliczania wpłaty na PFRON

K = 0,4065 × PW × [(ZO × 0,06) - ZN]

gdzie:

Zmiany zajdą również w zakresie podmiotów zwolnionych z obowiązku wnoszenia wpłat. Obecnie zwolnienie takie przysługuje niedziałającym w celu osiągnięcia zysku:

• domom pomocy społecznej w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej,
   
• hospicjom w rozumieniu przepisów o działalności leczniczej,
   
• publicznym i niepublicznym jednostkom organizacyjnym, których wyłącznym przedmiotem prowadzonej działalności jest rehabilitacja społeczna i lecznicza osób niepełnosprawnych, edukacja osób niepełnosprawnych lub opieka nad osobami niepełnosprawnymi,
   
• zakładom opiekuńczo-leczniczym.

Obowiązek ten nie dotyczy również pracodawców prowadzących zakłady będące w likwidacji oraz tych, co do których ogłoszono upadłość.

W wyniku zmian pracodawcy prowadzący zakłady pracy będące w likwidacji przestaną korzystać ze zwolnienia i zobowiązani będą do wnoszenia wpłat na PFRON w sytuacji, gdy stan zatrudnienia będzie wynosić co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy i równocześnie nie będą osiągać minimum 6% wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych. Zmianę tę spowodował fakt, iż w praktyce przyczyną podjęcia decyzji o likwidacji nie musi być trudna sytuacja przedsiębiorstwa, ale np. decyzja o zakończeniu lub przekształceniu działalności.

Co istotne, w przepisie przejściowym art. 12 nowelizacji ustawy o rehabilitacji... wskazano, że: "(...) do pracodawców będących w likwidacji w dniu wejścia w życie ustawy przepis art. 21 ust. 3 ustawy zmienianej w art. 1, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, stosuje się począwszy od wpłat na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych za styczeń 2019 r.".

Obniżanie wpłat

Jedną z możliwości, aby wnosić mniejsze opłaty na PFRON, jest dokonanie zakupu usługi (z wyłączeniem handlu) lub produkcji od pracodawcy zatrudniającego co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy, który osiąga wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych zaliczonych do:

1) znacznego stopnia niepełnosprawności lub

2) umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, w odniesieniu do których orzeczono chorobę psychiczną, upośledzenie umysłowe, całościowe zaburzenia rozwojowe lub epilepsję oraz niewidomych

w wysokości co najmniej 30%.

Podmioty te z tytułu dokonanego u nich zakupu produktu czy usługi wystawiają nabywcy informację o kwocie przysługującego obniżenia wpłat na PFRON.

W ustawie o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych brak jest definicji usługi. Dlatego można się w tym miejscu posiłkować definicjami Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług (PKWiU).

Pod pojęciem usług rozumieć należy wszelkie czynności świadczone na rzecz jednostek:

• gospodarczych prowadzących działalność o charakterze produkcyjnym, tzn. usługi dla celów produkcji nietworzące bezpośrednio nowych dóbr materialnych,
   
• gospodarki narodowej oraz na rzecz ludności, przeznaczone dla celów konsumpcji indywidualnej, zbiorowej i ogólnospołecznej.

Usługi można podzielić na:

• produkcyjne - czynności będące współdziałaniem w procesie produkcji, ale nietworzące bezpośrednio nowych dóbr, wykonywane przez jedną jednostkę gospodarczą na zlecenie innej jednostki gospodarczej,
   
• konsumpcyjne - wszelkie czynności związane bezpośrednio lub pośrednio z zaspokojeniem potrzeb ludności,
   
• ogólnospołeczne - czynności zaspokajające potrzeby porządkowo-organizacyjne gospodarki narodowej i społeczeństwa jako całości.

Podstawą do wystawienia informacji o uldze we wpłatach na Fundusz mogą być wszystkie wymienione usługi.

Stany zatrudnienia u sprzedającego

Począwszy od października br. zmianie ulegnie sposób ustalania stanu zatrudnienia i wskaźnika, w celu ustalenia prawa do bycia podmiotem uprawnionym do wystawienia informacji o obniżeniu wpłat na PFRON. Przy obliczeniach trzeba będzie brać pod uwagę zatrudnienie pracowników za miesiąc poprzedzający miesiąc wystawienia faktury dokumentującej dany zakup. W wyniku nowelizacji zastosowanie znajdą tutaj wyłączenia ze stanów zatrudnienia. Ustalając stany zatrudnienia pracowników i wskaźników, trzeba będzie pomijać niepełnosprawnych przebywających na urlopach bezpłatnych oraz pełnosprawnych wykonujących pracę na podstawie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego, przebywających na urlopie rodzicielskim i urlopach wychowawczych i innych, o których mowa w art. 21 ust. 5 ustawy o rehabilitacji.

Dla wystawiających informacje z tytułu dokonanych u nich zakupów zmiana ta będzie korzystna. Przewiduje bowiem, że nie będą oni musieli uwzględniać w stanach zatrudnienia osób pełnosprawnych nieświadczących pracy (np. w związku z odbywaniem służby wojskowej czy przebywaniem na urlopach związanych z rodzicielstwem lub na świadczeniu rehabilitacyjnym). W opinii ustawodawcy przyjęcie tego szczególnego rozwiązania jest celowe "z uwagi na konieczność zapewnienia pewności prawnej sprzedających co do zakresu ich obowiązku określonego w art. 22 ust. 1a ustawy o rehabilitacji. W dniu wystawienia faktury, wraz z którą może być przekazana informacja o zasadach obniżania wpłat na PFRON, nie są znane przeciętne miesięczne stany zatrudnienia za ten miesiąc, czego wymaga art. 2 pkt 6 ustawy o rehabilitacji. Dlatego dane te będą ustalane na dzień wystawienia faktury, a nie na miesiąc jej wystawienia czy na miesiąc, do którego przyporządkowano przychód z zakupu, o którym mowa w art. 22 ust. 1 ustawy o rehabilitacji".

Uprawnienia do wystawiania ulg

Kolejna zmiana poszerza krąg uprawnionych do wystawiania ulg na PFRON o podmioty będące jednostkami organizacyjnymi, w tym wchodzącymi w skład innych podmiotów. W praktyce wiele podmiotów nieposiadających odrębnej osobowości prawnej, jak np. szpitale, oddziały spółek czy samorządowe zakłady aktywności zawodowej uzyskają prawo do wystawiania informacji. Poza tym będą mogły korzystać z tych ulg w przypadku obowiązku wnoszenia wpłat na PFRON. Warunkiem koniecznym będzie ujawnienie danych tych jednostek organizacyjnych na fakturze dokumentującej sprzedaż, które może nastąpić przez wskazanie, oprócz danych sprzedawcy i nabywcy, informacji o dostawcy lub odbiorcy.

Wysokość ulgi

Sprzedający ustalając kwotę obniżenia będzie brał pod uwagę wyłącznie zatrudnienie i wynagrodzenia pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę lub spółdzielczej umowy o pracę za miesiąc, do którego zaliczono przychody ze sprzedaży własnej produkcji lub własnej usługi, z wyłączeniem handlu, odpowiednio wytworzonej lub świadczonej w danym miesiącu na rzecz nabywcy i przychodu ogółem uzyskanego w tym miesiącu ze sprzedaży własnej produkcji lub własnej usługi, z wyłączeniem handlu.

Nowelizacja wprowadza zasadę, zgodnie z którą kwota ulgi obliczona przez sprzedającego nie będzie mogła być wyższa od 50% kwoty netto należności wykazanej na fakturze dokumentującej zakup z uwzględnieniem korekt tej faktury. Celem wprowadzenia tej zmiany jest zapobieżenie możliwym nieprawidłowościom wynikającym z korekt faktur zakupów związanych ze zwrotami towarów, na które wystawiono już ulgi. Przepis wyraźnie wskazuje, że na kwotę ulgi wpływ będzie miała nie tylko kwota należności za zakup pierwotnie ustalona przez strony, lecz również wszelkie zmiany tej kwoty (np. wynikające ze zwrotów zakupów).

Obowiązki informacyjne sprzedawcy

Aktualnie zgodnie ze stanowiskiem PFRON, pracodawca (sprzedający) ma obowiązek wystawiania informacji o kwocie obniżenia wpłaty, także gdy nabywca nie zamierza korzystać z tej ulgi, np. składając sprzedającemu oświadczenie w tej sprawie.

W tym zakresie zajdą również zmiany i zostaną nałożone nowe obowiązki na podmioty wystawiające informacje. W nowym trybie wystawiania ulg sprzedający będzie miał obowiązek poinformowania nabywcy o zasadach nabywania i korzystania z obniżenia wpłat na PFRON.

Informację taką sprzedający będzie przekazywać nabywcy wraz z fakturą jednokrotnie w danym roku. To jedyna forma przedstawiania takiej informacji. W przekazanej informacji sprzedający będzie musiał również wskazać nabywcy możliwość złożenia oświadczenia o rezygnacji z zamiaru korzystania z prawa do obniżenia wpłat, a także możliwość odwołania takiego oświadczenia. Zatem to wyłącznie po stronie nabywcy spoczywać będzie decyzja, czy chce on otrzymać informację, czy nie. Nabywca będzie miał również pełne prawo do odwołania swojego oświadczenia. Dodatkowo, jeśli kupujący nie złoży stosownego oświadczenia i terminowo ureguluje należność, sprzedający nadal będzie zobowiązany do wystawienia informacji o obniżeniu wpłat. Ustawa przewiduje też sytuację, w której sprzedający nie przekaże nabywcy stosownej informacji o prawie do złożenia oświadczenia i jego odwołania. Wówczas będzie on zobowiązany do wystawienia informacji o obniżeniu wpłat tak jak do tej pory, czyli zawsze, gdy kupujący dokona terminowej zapłaty za zakup.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 27.08.1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2018 r. poz. 511 ze zm.)