Bonusy do pensji za okres choroby a składki ZUS

Osobom zatrudnionym na etacie składki do ZUS nalicza się od uzyskanego przez nie przychodu ze stosunku pracy. Do przychodu pracowniczego zalicza się m.in. wszelkie dodatki do pensji, premie czy nieodpłatne świadczenia, także wtedy, gdy pracownik uzyska je w okresie pobierania świadczeń chorobowych. Pracodawca nie musi ich uwzględniać w podstawie wymiaru składek ZUS, gdy zostaną spełnione określone warunki.

Wyłączenie z podstawy

Jeżeli dodatki do pensji są wypłacane pracownikowi w okresie pobierania przez niego świadczeń chorobowych, to wartość tych dodatków może korzystać z wyłączenia z podstawy wymiaru składek ZUS, jeśli prawo do nich przysługuje pracownikowi na podstawie odpowiednich przepisów zakładowych. Podstawy wymiaru składek społecznych (w konsekwencji także składki zdrowotnej) nie stanowią dla pracownika składniki wynagrodzenia, do których pracownik ma prawo w okresie pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, zasiłku (chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego) oraz świadczenia rehabilitacyjnego. Tak wynika z § 2 ust. 1 pkt 24 rozporządzenia MPiPS w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz. U. z 2023 r. poz. 728 ze zm.), zwanego rozporządzeniem składkowym. Przepis ten zastrzega jednocześnie, iż składniki wynagrodzenia powinny być wypłacane w myśl postanowień układów zbiorowych pracy lub przepisów o wynagradzaniu, za okres pobierania przez pracownika wymienionych świadczeń chorobowych. Tylko wtedy będą one mogły korzystać ze zwolnienia składkowego na podstawie ww. przepisu. W razie braku odpowiednich zapisów konieczne będzie naliczenie składek od wartości danego składnika wynagrodzenia, nawet jeśli zostanie on wypłacony pracownikowi za okres choroby.

Zwolnieniu ze składek podlega jedynie ta część składnika, która przysługuje pracownikowi za okres pobierania przez niego świadczeń chorobowych (część, która jest należna za okres pracy, podlega więc oskładkowaniu).

Podstawa przyznania

Ze zwolnienia, o którym mowa w § 2 ust. 1 pkt 24 rozporządzenia składkowego, można skorzystać tylko wtedy, gdy prawo pracownika do określonych składników wynagrodzenia w okresach pobierania przez niego świadczeń chorobowych wynika jednoznacznie z układów zbiorowych pracy lub przepisów wewnętrznych regulujących zasady wynagradzania. Jeśli u danego pracodawcy nie ma takich zapisów, wtedy przychody, które pracownik otrzymuje za okres pobierania zasiłków, stanowią podstawę wymiaru składek.

Obowiązku tworzenia prawa zakładowego, m.in. regulaminu wynagradzania, nie mają małe firmy nieobjęte układem zbiorowym pracy, które zatrudniają mniej niż 50 pracowników. Jeżeli więc wszelkie dodatki dla pracowników wynikają np. z uchwały zarządu (nienależącej do ustawowego katalogu źródeł prawa pracy), to nawet jeśli będą im przysługiwały za okres pobierania świadczeń chorobowych, będą stanowiły dla nich podstawę wymiaru składek.

Częściowe oskładkowanie

Jeśli pracownik otrzyma dodatek do pensji przysługujący za cały miesiąc, a za część tego miesiąca pobierze świadczenie chorobowe, to od części dodatku przysługującej mu za okres, za który pobrał świadczenie chorobowe, pracodawca nie powinien mu naliczać składek do ZUS. Żadne przepisy (składkowe ani prawa pracy) nie określają, w jaki sposób ustalić kwotę podlegającą składkom. W praktyce stosowane są dwie metody.

Pierwsza polega na tym, że składnik wynagrodzenia dzieli się przez 30 i otrzymaną kwotę mnoży przez liczbę dni wskazanych w zaświadczeniu lekarskim o czasowej niezdolności pracownika do pracy wskutek choroby. Tak obliczoną kwotę odejmuje się od składnika wynagrodzenia przysługującego za cały miesiąc. Otrzymaną w ten sposób wartość dolicza się do podstawy wymiaru składek. Zasada ta wynika z § 11 rozporządzenia MPiPS w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy... (Dz. U. z 2017 r. poz. 927) - przykład.

Druga metoda przewiduje, że składnik wynagrodzenia przysługujący za cały miesiąc dzieli się przez liczbę dni kalendarzowych tego miesiąca i mnoży przez liczbę dni, za które pobierane jest świadczenie chorobowe. Tak obliczoną kwotę odejmuje się od składnika wynagrodzenia przysługującego za cały miesiąc i otrzymaną kwotę uwzględnia się w podstawie wymiaru składek ZUS.

Według ZUS pracodawca powinien sam określić w obowiązujących u niego przepisach płacowych sposób ustalania kwoty składnika wynagrodzenia zwolnionej z oskładkowania.