Wykonywanie umowy o dzieło zasadniczo nie stanowi tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń w ZUS. Należy jednak poinformować organ rentowy o zawarciu takiej umowy. Obowiązek ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego powstaje natomiast w przypadku, gdy strony umowy o dzieło łączy jednocześnie stosunek pracy.
Przepisy ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych nie zaliczają do ubezpieczonych osób wykonujących umowę o dzieło. Analogicznie jest w przypadku ubezpieczenia zdrowotnego. Ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych nie wymienia bowiem wykonywania umowy o dzieło jako tytułu do tego ubezpieczenia.
Umowa o dzieło pociąga za sobą obowiązek ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego wyłącznie wtedy, gdy zostanie zawarta:
Tylko w takich przypadkach wykonawca dzieła - dla celów ubezpieczeniowych - jest traktowany jako pracownik, zgodnie z art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1230 ze zm.), zwanej ustawą systemową. W każdym z tych przypadków składki ubezpieczeniowe ma obowiązek naliczyć i opłacić pracodawca. Jedynie w sytuacji, gdy umowa o dzieło jest zawarta z własnym pracownikiem przebywającym na urlopie bezpłatnym lub wychowawczym albo pobierającym zasiłek macierzyński, nie ma obowiązku ubezpieczeń z takiej umowy.
W razie zawarcia umowy o dzieło z własnym pracownikiem albo jej wykonywania na rzecz zakładu, w którym pracownik-wykonawca jest zatrudniony na etacie, przychód uzyskany przez niego za wykonanie dzieła traktuje się jako przychód ze stosunku pracy. W podstawie wymiaru składek społecznych oraz zdrowotnej uwzględnia mu się wtedy przychód uzyskany przez niego ze stosunku pracy oraz przychód z tytułu wykonywanej umowy o dzieło. Składki społeczne pracodawca rozlicza od łącznego przychodu, uzyskanego z etatu i za wykonanie dzieła, natomiast składkę zdrowotną w takiej sytuacji wylicza odrębnie od przychodu uzyskanego ze stosunku pracy i z umowy o dzieło. Tak wyliczone składki ubezpieczeniowe za pracownika pracodawca wykazuje w jednym bloku raportu miesięcznego ZUS RCA, z pracowniczym kodem tytułu ubezpieczenia 01 10 X X.
W sytuacji gdy pracownik ma zawartą umowę o dzieło z inną firmą, ale wykonuje ją na rzecz swojego pracodawcy, aby pracodawca mógł prawidłowo naliczyć składki do ZUS, potrzebne są mu informacje, w jakiej wysokości oraz kiedy pracownik uzyskał wynagrodzenie za wykonanie dzieła. Pracodawca ma prawo domagać się tych informacji przede wszystkim od samego pracownika, w ramach trójstronnego stosunku ubezpieczeń społecznych łączącego ubezpieczonego, płatnika składek oraz organ rentowy. Wykonując u pracodawcy umowę o dzieło, której w rzeczywistości z nim nie zawarł, pracownik nie otrzymuje wynagrodzenia z tej umowy od pracodawcy. Zaliczkę na pdof pracodawca powinien więc obliczyć i pobrać tylko od przychodów uzyskanych przez pracownika ze stosunku pracy. Ustalając tę zaliczkę, pracodawca ma jednak prawo uwzględnić wszystkie faktycznie pobrane ze środków pracownika składki ubezpieczeniowe.
Art. 36 ust. 17 ustawy systemowej nakłada na płatników składek obowiązek przekazywania do ZUS informacji o każdej umowie o dzieło, która nie stanowi tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych. Zgodnie z nim płatnik składek lub osoba fizyczna zlecająca dzieło informuje ZUS o zawarciu każdej umowy o dzieło, jeżeli umowa taka zawarta zostanie z osobą, z którą nie pozostaje w stosunku pracy lub jeżeli w ramach takiej umowy nie wykonuje pracy na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy. Obowiązek zgłaszania w ZUS zawartej umowy o dzieło dotyczy zarówno podmiotów posiadających status płatnika składek, czyli opłacających składki np. za pracowników czy zleceniobiorców, jak i osób fizycznych, które nie zatrudniają żadnych osób ani nie prowadzą jakiejkolwiek działalności, z której powinny opłacać za siebie składki do ZUS.
Informację o zawartej umowie o dzieło płatnik składek/osoba fizyczna ma obowiązek przekazać do ZUS w ciągu 7 dni od dnia zawarcia tej umowy. Termin ten należy liczyć od następnego dnia po zawarciu umowy o dzieło. Jeżeli jednak ostatni dzień terminu na zgłoszenie informacji do ZUS o zawartej umowie o dzieło będzie przypadał w sobotę lub dzień ustawowo wolny od pracy, wówczas termin ten przesunie się na najbliższy następny dzień powszedni.
Informację o zawartej umowie o dzieło należy przekazać do organu rentowego na formularzu RUD. W formularzu tym, oprócz danych identyfikacyjnych i adresowych zamawiającego wykonanie umowy o dzieło oraz danych jej wykonawcy, należy podać informacje o zawartych umowach o dzieło, tj.: datę zawarcia, rozpoczęcia i zakończenia umowy o dzieło. Ponadto trzeba wskazać, co jest przedmiotem zawartej umowy.
Nie trzeba natomiast przekazywać do ZUS osobnej informacji o umowie o dzieło zawartej z osobą, z którą dany podmiot:
Jak wcześniej wspomniano, w takich przypadkach wykonawca dzieła - dla celów ubezpieczeniowych - jest traktowany jako pracownik. Jest to "rozszerzona" definicja pracownika (tylko dla celów ZUS) wynikająca z art. 8 ust. 2a ustawy systemowej. Przychód osiągnięty z takiej umowy o dzieło traktuje się jako przychód uzyskany ze stosunku pracy i nalicza się od niego składki ZUS na zasadach obowiązujących pracowników (art. 18 ust. 1a ustawy systemowej).
Płatnik składek/osoba fizyczna nie ma też obowiązku przekazania do ZUS informacji o zawartej umowie o dzieło w sytuacji, gdy jest ona wykonywana przez osobę w ramach prowadzonej przez nią działalności gospodarczej.
| ||||||||||||
|
||||||||||||
