W 2023 r. kwota minimalnego wynagrodzenia zmieniała się dwukrotnie, tj. od 1 stycznia oraz od 1 lipca. Podwyżka minimalnej płacy ma wpływ na składki ubezpieczeniowe opłacane do ZUS za niektóre osoby ubezpieczone. Kwota tego wynagrodzenia wyznacza bowiem dla nich m.in. najniższą podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.
Wzrost od 1 lipca br. kwoty minimalnego wynagrodzenia może mieć wpływ na obowiązek ubezpieczeń społecznych osób prowadzących pozarolniczą działalność lub wykonujących umowę zlecenia, które jednocześnie są zatrudnione na podstawie umowy o pracę.
Od 1 lipca 2023 r. minimalne wynagrodzenie za pracę wynosi 3.600 zł.
Osoby pracujące na etacie i uzyskujące ze stosunku pracy oskładkowany przychód (taki, od którego pracodawca nalicza im składki emerytalno-rentowe do ZUS) w przeliczeniu na okres miesiąca w kwocie co najmniej minimalnego wynagrodzenia, z innych tytułów, np. z racji prowadzenia działalności bądź wykonywania umowy zlecenia, podlegają ubezpieczeniom emerytalno-rentowym na zasadzie dobrowolności (czyli tylko, gdy tego chcą i złożą wniosek o objęcie nimi). Natomiast w przypadku, gdy z umowy o pracę uzyskują oskładkowany przychód w kwocie niższej niż minimalna płaca, wtedy z innych tytułów podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym. Jeśli więc pensja z umowy o pracę jest niższa niż minimalna płaca, wtedy taka osoba z tytułu prowadzonej firmy lub ze zlecenia podlega obowiązkowo zarówno ubezpieczeniom społecznym, jak i ubezpieczeniu zdrowotnemu. Powinna więc mieć odpowiednio z działalności lub ze zlecenia opłacaną nie tylko składkę zdrowotną, ale również składki społeczne. Tylko osoba, która uzyskuje ze stosunku pracy oskładkowany przychód w kwocie co najmniej minimalnego wynagrodzenia, nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu dodatkowo prowadzonej działalności gospodarczej lub wykonywanej umowy zlecenia. Jedynie w takim przypadku (przy jednoczesnej pracy na etacie) ubezpieczenia społeczne z działalności/ze zlecenia są dla niej dobrowolne.
Przepisy prawa gwarantują pensję przynajmniej na poziomie minimalnego wynagrodzenia pracownikowi zatrudnionemu w pełnym wymiarze czasu pracy. W takiej sytuacji nie ma więc podstaw prawnych do objęcia go obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi z tytułu prowadzonej równocześnie działalności gospodarczej lub wykonywanej umowy zlecenia, nawet jeśli w danym miesiącu nie uzyska on ze stosunku pracy żadnego przychodu.
Inaczej jest w przypadku osób, które pracują na część etatu i do 30 czerwca br. otrzymywały pensję w kwocie minimalnego wynagrodzenia obowiązującego do tego dnia. Jeżeli od 1 lipca 2023 r. pracodawca nie podwyższył tym osobom wynagrodzenia przynajmniej do poziomu 3.600 zł, to począwszy od lipca 2023 r. powinny one mieć opłacane obowiązkowe składki na ubezpieczenia społeczne również z tytułu prowadzonej działalności bądź umowy zlecenia. Dla przedsiębiorców może to oznaczać, że w drugiej połowie 2023 r. ich zobowiązania wobec ZUS w porównaniu z pierwszym półroczem br. wzrosną miesięcznie o kilkaset złotych, natomiast w przypadku zleceniobiorców - ich pensja będzie niższa o potrącone z ich wynagrodzenia przez zleceniodawcę składki na ubezpieczenia społeczne.
Może się też okazać, że przedsiębiorca, podlegając obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzonej działalności, będzie też musiał opłacać za siebie składki na Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy. Tak jest w przypadku, gdy opłaca on składki na ubezpieczenia społeczne na ogólnych zasadach, czyli tzw. duży ZUS, i nie osiągnął określonego wieku, tj. 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn. Natomiast przedsiębiorca opłacający składki społeczne na preferencyjnych zasadach lub w ramach tzw. małego ZUS opłaca składki na te fundusze w zależności od tego, czy łączna podstawa wymiaru składek społecznych z etatu i z racji prowadzonej firmy wynosi co najmniej kwotę minimalnej płacy.
Wzrostem kwoty minimalnego wynagrodzenia nie są z pewnością ucieszeni przedsiębiorcy, którzy opłacają za siebie składki na ubezpieczenia społeczne od obniżonej podstawy wymiaru, na warunkach określonych w art. 18a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1230). Dla osoby prowadzącej działalność gospodarczą na podstawie przepisów Prawa przedsiębiorców lub innych przepisów szczególnych - zgodnie z tym przepisem - podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (także na ubezpieczenie chorobowe i wypadkowe) w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia.
Od lipca br. minimalne wynagrodzenie, w porównaniu z pierwszym półroczem 2023 r., wzrosło o 110 zł i od tego dnia wynosi 3.600 zł. Automatycznie więc też wzrosła najniższa podstawa wymiaru składek społecznych dla przedsiębiorców opłacających te składki na preferencyjnych zasadach. W okresie od 1 lipca do 31 grudnia 2023 r. wynosi ona 1.080 zł (tj. 30% z kwoty 3.600 zł).
Pracownik przebywający na urlopie wychowawczym wprawdzie nie podlega w tym czasie pracowniczym ubezpieczeniom w ZUS, ale ma zagwarantowane m.in. ubezpieczenia emerytalno-rentowe. Jest nimi objęty, jeśli spełnia określone warunki, tj. nie posiada innych tytułów do tych ubezpieczeń oraz nie ma prawa do emerytury ani renty. Składki na ubezpieczenia emerytalno-rentowe taka osoba ma wówczas opłacane ze środków budżetu państwa. Jednak rozliczanie za nią tych składek w raportach ZUS należy do obowiązków pracodawcy.
Składki na ubezpieczenia emerytalno-rentowe (w wysokości odpowiednio 19,52% i 8%) pracodawca nalicza osobie przebywającej na urlopie wychowawczym od kwoty przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia wypłaconego jej za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających ten urlop. Ustalona w taki sposób podstawa wymiaru składek emerytalno-rentowych nie może być m.in. niższa od 75% kwoty minimalnego wynagrodzenia. Od 1 lipca do 31 grudnia 2023 r. dolny limit podstawy wymiaru składek emerytalno-rentowych dla osób na urlopie wychowawczym wynosi zatem 2.700 zł, tj. 75% z kwoty 3.600 zł (od stycznia do czerwca 2023 r. wynosił 2.617,50 zł).
Należy pamiętać, że dla pracownika zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy, któremu przepisy prawa pracy gwarantują minimalne wynagrodzenie, podstawa wymiaru składek emerytalno-rentowych z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym nie może być niższa niż kwota minimalnej płacy obowiązująca w danym roku kalendarzowym. Od 1 lipca do 31 grudnia 2023 r. podstawa ta dla pełnoetatowców nie może więc być niższa niż 3.600 zł.
Jeżeli dana osoba nie spełnia warunków do objęcia ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi obowiązkowo (tj. nie ma żadnego tytułu do tych ubezpieczeń), a chciałaby im podlegać, może do nich przystąpić dobrowolnie, na podstawie art. 7 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.
Decydując się na dobrowolne opłacanie za siebie składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, najpierw trzeba złożyć w ZUS stosowne zgłoszenie do tych ubezpieczeń. Składa się je na druku ZUS ZUA. Taka osoba opłaca składki na dobrowolne ubezpieczenia emerytalno-rentowe w całości z własnych środków.
Osoba opłacająca dobrowolnie składki na ubezpieczenia emerytalno-rentowe może zadeklarować do podstawy ich wymiaru dowolną kwotę. Nie powinna ona jednak być niższa niż kwota minimalnego wynagrodzenia, czyli w okresie od lipca do grudnia 2023 r. nie powinna być niższa niż 3.600 zł (z kolei górna podstawa wymiaru tych składek nie może przekroczyć 30-krotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego, czyli w 2023 r. - 208.050 zł).
W przypadku gdy osoba dobrowolnie opłacająca składki emerytalno-rentowe zadeklaruje do podstawy ich wymiaru kwotę minimalną, nie musi składać do ZUS za każdy miesiąc dokumentów rozliczeniowych.
W związku ze wzrostem kwoty minimalnego wynagrodzenia od 1 lipca 2023 r. więcej osób prowadzących pozarolniczą działalność, posiadających prawo do emerytury lub renty, będzie mogło skorzystać ze zwolnienia z opłacania za siebie składki na ubezpieczenie zdrowotne.
Z art. 82 ust. 8 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2022 r. poz. 2561 ze zm.) wynika, że osoba prowadząca pozarolniczą działalność, posiadająca prawo do emerytury lub renty, nie opłaca za siebie składki na ubezpieczenie zdrowotne z racji prowadzonej firmy, jeśli jej świadczenie emerytalne lub rentowe nie przekracza miesięcznie kwoty minimalnego wynagrodzenia (patrz tabela) oraz:
1) uzyskuje dodatkowe przychody z tytułu prowadzonej działalności w wysokości nieprzekraczającej miesięcznie 50% kwoty najniższej emerytury lub
2) opłaca podatek dochodowy w formie karty podatkowej.
| Warunki zwolnienia przedsiębiorcy będącego emerytem/rencistą z opłacania składki zdrowotnej od lipca do grudnia 2023 r. | ||
| Uzyskiwanie przychodów z prowadzonej działalności w wysokości nieprzekraczającej miesięcznie 50% kwoty najniższej emerytury, tj. kwoty 794,22 zł (50% z kwoty 1.588,44 zł) | oraz | Pobieranie emerytury lub renty w wysokości nie większej niż kwota minimalnego wynagrodzenia, czyli od lipca do grudnia 2023 r. - 3.600 zł |
| lub | ||
| Opłacanie podatku dochodowego z tytułu prowadzonej działalności w formie karty podatkowej | oraz | |
|
Minimalna podstawa wymiaru składek na małym ZUS bez zmian Prowadzę działalność gospodarczą. W 2023 r. składki na ubezpieczenia społeczne opłacam za siebie w ramach tzw. małego ZUS. Ponieważ podstawa wymiaru tych składek obliczona w oparciu o firmowy dochód uzyskany w 2022 r. była niższa niż jej dolny limit, wynoszący 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia, składki te opłacam od stycznia 2023 r. od kwoty 1.047 zł. Czy od lipca 2023 r. powinienem opłacać je od wyższej podstawy, w związku ze wzrostem minimalnej płacy? NIE. Od lipca do grudnia 2023 r. Czytelnik nadal powinien opłacać za siebie składki społeczne, naliczając je od kwoty 1.047 zł. Przedsiębiorcy prowadzący firmę na niewielką skalę, których roczny przychód z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej w poprzednim roku kalendarzowym nie przekroczył kwoty 120.000 zł, mają możliwość skorzystania z tzw. małego ZUS, na zasadach określonych w art. 18c ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. W ramach tej ulgi uprawniony przedsiębiorca może naliczać i opłacać za siebie składki na ubezpieczenia społeczne od podstawy ustalonej w oparciu o wysokość firmowego dochodu uzyskanego w poprzednim roku kalendarzowym (tu: 2022 r.), a nie od podstawy powszechnie obowiązującej osoby prowadzące pozarolniczą działalność. Ustalona w taki sposób podstawa wymiaru składek społecznych nie może jednak przekroczyć górnego oraz dolnego limitu. Zgodnie z art. 18c ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych podstawa ta nie może być m.in. niższa niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w styczniu danego roku. W styczniu br. minimalna płaca wynosiła 3.490 zł. Oznacza to, że dla przedsiębiorcy korzystającego w 2023 r. z małego ZUS podstawa wymiaru składek społecznych od stycznia do grudnia br. nie może być niższa niż 1.047 zł. |
| ||||||||||||
|
||||||||||||
