Zmniejszanie u przedsiębiorcy podstawy wymiaru składek

Przedsiębiorca może naliczyć za siebie za dany miesiąc składki społeczne od niższej kwoty niż obowiązujące go minimum, ale tylko w ściśle określonych sytuacjach. Jeśli jednak zadeklaruje do podstawy wymiaru składek społecznych wyższą kwotę niż obowiązujące go minimum, wówczas ma prawo zmniejszyć tylko kwotę najniższej podstawy wymiaru.

Najniższa podstawa

Dla przedsiębiorców podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż:

• 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (w 2021 r. - 3.155,40 zł, tj. 60% z kwoty 5.259 zł) lub
• 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia - w przypadku gdy przedsiębiorca ma prawo do ulgi przewidzianej dla osób rozpoczynających działalność gospodarczą (w 2021 r. minimalna podstawa wymiaru tych składek wynosi 840 zł, tj. 30% z kwoty 2.800 zł; w 2022 r. będzie ona wynosiła 903 zł, tj. 30% z kwoty 3.010 zł).

Z kolei przedsiębiorcy, których roczny przychód z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej w poprzednim roku kalendarzowym nie przekroczył kwoty 120.000 zł, ustalają w ramach tzw. małego ZUS podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w oparciu o firmowy dochód uzyskany w poprzednim roku kalendarzowym. Ustalona w taki sposób najniższa podstawa wymiaru składek na te ubezpieczenia nie może jednak być:

• wyższa niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego (w 2021 r. - 3.155,40 zł),
• niższa niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia (w 2021 r. - nie niższa niż 840 zł, w 2022 r. - nie niższa niż 903 zł).

Jeśli z racji prowadzonej firmy przedsiębiorca podlega obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym i nie ma ukończonych odpowiednio 55 lat - w przypadku kobiety i 60 lat - w przypadku mężczyzny, ma też obowiązek opłacać za siebie składki na FP i FS. Nalicza się je od kwoty stanowiącej podstawę wymiaru składek emerytalno-rentowych (społecznych), bez stosowania rocznego jej ograniczenia, jeżeli podstawa ta w przeliczeniu na okres miesiąca wynosi co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę (w 2021 r. - 2.800 zł, w 2022 r. - 3.010 zł).

Składkę zdrowotną osoba prowadząca pozarolniczą działalność nalicza za siebie również od zadeklarowanej podstawy wymiaru, ale nie niższej niż 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w IV kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku (w 2021 r. - 4.242,38 zł).

Obniżka podstawy

Przedsiębiorca, który rozpoczął lub zakończył prowadzenie działalności gospodarczej w trakcie miesiąca, może pomniejszyć podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne o dni, w których jeszcze jej nie prowadził. Kwotę podstawy wymiaru składek społecznych zmniejsza wówczas proporcjonalnie, dzieląc ją przez liczbę dni kalendarzowych danego miesiąca i mnożąc przez liczbę dni podlegania ubezpieczeniom w tym miesiącu. Zasadę tę należy także stosować w sytuacji, gdy przedsiębiorca przez część miesiąca podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu.

Według tej samej zasady przedsiębiorca może dokonać pomniejszenia najniższej obowiązującej go podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne (także na FP i FS), jeśli był niezdolny do pracy przez część miesiąca i z tego tytułu spełniał warunki do przyznania zasiłku. Samo przebywanie na zwolnieniu lekarskim nie uprawnia przedsiębiorcy do pomniejszenia najniższej podstawy wymiaru składek społecznych o czas choroby.

O dni nieprowadzenia działalności/choroby przedsiębiorca nie może pomniejszyć podstawy wymiaru składki zdrowotnej, ponieważ składka na to ubezpieczenie jest miesięczna i niepodzielna.

Podwyższenie podstawy

Ponieważ osoba prowadząca pozarolniczą działalność opłaca za siebie składki społeczne od zadeklarowanej podstawy, może ona naliczać je od dowolnej kwoty (nie niższej niż obowiązujące ją minimum). Jednak zadeklarowanie do tej podstawy wyższej kwoty niż obowiązujące przedsiębiorcę minimum automatycznie oznacza jego rezygnację z ustalenia podstawy wymiaru składek w kwocie najniższej i nie podlega korekcie za miesiąc, w którym zadeklarował on wyższą kwotę podstawy wymiaru składek. Nie oznacza to jednak, że jeżeli przedsiębiorca zadeklaruje do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne kwotę wyższą od obowiązującej go najniższej wysokości, to nie będzie mógł dokonać proporcjonalnego jej zmniejszenia (także podstawy wymiaru składek na FP i FS), nawet gdyby spełniał warunki do przyznania zasiłku z powodu choroby. Może ją skorygować, ale tylko tę część podstawy, która odpowiada wysokości najniższej obowiązującej go podstawy (60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego, 30% minimalnego wynagrodzenia lub ustalonej indywidualnie w ramach małego ZUS).

Aby ustalić w takim przypadku obniżoną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, należy:

• podzielić kwotę najniższej podstawy miesięcznej przez liczbę dni kalendarzowych danego miesiąca (bez zaokrąglania wyniku),
• otrzymaną w wyniku dzielenia kwotę pomnożyć przez liczbę dni ubezpieczenia (wynik należy zaokrąglić do pełnych groszy zgodnie z zasadą matematyczną),
• do otrzymanej kwoty dodać różnicę między zadeklarowaną podstawą a najniższą podstawą przed pomniejszeniem (przykład).