Osoba prowadząca działalność gospodarczą, która przez część miesiąca przebywa na zwolnieniu lekarskim np. z powodu choroby, ma prawo zapłacić za ten miesiąc składki na ubezpieczenia społeczne oraz ewentualnie składkę na Fundusz Pracy w obniżonej wysokości. Z możliwości takiej skorzystać może wyłącznie przedsiębiorca, który spełnia odpowiednie warunki. Zasada ta nie ma jednak zastosowania do składki na ubezpieczenie zdrowotne.
Przedsiębiorca (będący osobą fizyczną) opłaca za siebie składki ubezpieczeniowe do ZUS od zadeklarowanej kwoty. Przy czym, inna minimalna jej wysokość przewidziana jest dla składek na ubezpieczenia społeczne, a inna dla składki na ubezpieczenie zdrowotne. Najniższa podstawa wymiaru składek społecznych wynosi bowiem 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek emerytalno-rentowych (w 2018 r. - 2.665,80 zł) bądź 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia (2018 r. - 630 zł).
Natomiast podstawę wymiaru składki zdrowotnej stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w IV kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku (w 2018 r. - 3.554,93 zł).
Wskaźniki i stawki w zakresie składek ZUS dostępne są w serwisie www.wskazniki.gofin.pl.
Możliwa jest sytuacja, że podstawa wymiaru składek ZUS przedsiębiorcy w danym miesiącu kalendarzowym będzie niższa od obowiązującej go minimalnej wysokości. W rezultacie zapłaci on za ten miesiąc składki do organu rentowego w obniżonej kwocie. Przypadki pozwalające tego dokonać wskazane zostały w art. 18 ust. 9 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej ustawy systemowej). Z przepisu tego wynika, iż za miesiąc, w którym nastąpiło odpowiednio objęcie ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi lub ich ustanie i jeżeli trwały one tylko przez część miesiąca, kwotę najniższej podstawy wymiaru składek zmniejsza się proporcjonalnie. Polega to na tym, że dzieli się ją przez liczbę dni kalendarzowych tego miesiąca i mnoży przez liczbę dni podlegania ubezpieczeniom. Uzyskana w wyniku podzielenia liczba nie podlega zaokrągleniu (bez względu na liczbę miejsc po przecinku, jaką wskazuje użyta przez płatnika składek maszyna licząca), powinna zostać pomnożona w takiej postaci, w jakiej została wyliczona. Dopiero po przemnożeniu należy dokonać zaokrąglenia ustalonej podstawy wymiaru składek do pełnych groszy, przyjmując, iż zaokrąglenia dokonuje się z uwzględnieniem trzeciego miejsca po przecinku. Obliczoną podstawę wymiaru składek należy zaokrąglić do pełnych groszy w górę - jeżeli końcówka jest równa lub wyższa od 0,50 grosza albo w dół - jeżeli końcówka jest niższa od 0,50 grosza.
Przedstawiony sposób zmniejszania najniższej podstawy wymiaru składek społecznych ma zastosowanie także w przypadku niezdolności do pracy trwającej przez część miesiąca, jeżeli z tego tytułu przedsiębiorca spełnia warunki do przyznania zasiłku (np. z ubezpieczenia chorobowego). Stanowi tak art. 18 ust. 10 ustawy systemowej.
Należy zaznaczyć, że zasada ta w zakresie zmniejszenia podstawy wymiaru odnosi się wyłącznie do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne (oraz ewentualnie na FP). Nie ma zastosowania do składki na ubezpieczenie zdrowotne. Składka ta jest bowiem miesięczna i niepodzielna (art. 79 ust. 2 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych). Wobec tego podstawa jej wymiaru nie podlega proporcjonalnemu pomniejszeniu o dni choroby nawet wtedy, gdy przedsiębiorca spełnia warunki do przyznania zasiłku. Składkę zdrowotną za okres choroby przedsiębiorca zawsze opłaca od pełnej obowiązującej go podstawy wymiaru.
Jak już wyjaśniono, prawo do proporcjonalnego pomniejszenia najniższej podstawy wymiaru składek społecznych (oraz na FP) ma chorujący przedsiębiorca, ale tylko wtedy, gdy spełnia warunki do przyznania zasiłku chorobowego (por. interpretację indywidualną Oddziału ZUS w Lublinie z dnia 5 lutego 2016 r., znak: WPI/200000/43/133/2016). Z założenia prawo do tego świadczenia ma przedsiębiorca, który podlega dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu i posiada wymagany okres tego ubezpieczenia.
Przyjąć więc należy, że zasadniczym warunkiem uzyskania prawa do zasiłku chorobowego jest powstanie niezdolności do pracy m.in. w okresie podlegania ubezpieczeniu chorobowemu. Wobec tego, jeżeli przedsiębiorca z prowadzonej działalności gospodarczej podlega wyłącznie obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu, nie przystąpił (na wniosku) do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, to w razie niezdolności do pracy spowodowanej chorobą nie uzyska prawa do zasiłku z tego tytułu. To powoduje, że nawet w przypadku zachorowania i nieprowadzenia przez określony czas działalności gospodarczej (w związku z posiadanym zaświadczeniem lekarskim), będzie zobowiązany za ten okres opłacić z firmy składki społeczne (oraz na FP) w pełnej obowiązującej go wysokości. Nie będzie miał wtedy prawa do proporcjonalnego pomniejszenia podstawy ich wymiaru o dni niezdolności do pracy.
Podobnie będzie w przypadku przedsiębiorcy, który w danym miesiącu kalendarzowym choruje, a któremu ustało dobrowolne ubezpieczenie chorobowe, np. w związku z nieterminowymi płatnościami (art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy systemowej). ZUS z tytułu nieterminowej płatności wyłącza bowiem przedsiębiorcę z dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. W konsekwencji ustanie tego ubezpieczenia powoduje, że za okres niezdolności do pracy w związku z chorobą przedsiębiorca nie może dokonać proporcjonalnego pomniejszenia najniższej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne (i na FP) o dni choroby. Zobowiązany jest więc zapłacić składki na te Fundusze ubezpieczeniowe w pełnej obowiązującej go wysokości.
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1778 ze zm.)
Ustawa z dnia 27.08.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1938 ze zm.)
| ||||||||||||
|
||||||||||||
