Jakie ulgi w ZUS przysługują przedsiębiorcy?

Każda osoba prowadząca działalność gospodarczą powinna wiedzieć, z jakich ulg i zwolnień może korzystać w ZUS. Niektóre preferencje dotyczą wyłącznie samego przedsiębiorcy, z kolei inne mają zastosowanie tylko do zatrudnionych przez niego osób (tj. pracowników, zleceniobiorców). Z pewnych ulg płatnik składek korzysta przez określony czas, natomiast inne przysługują mu bezterminowo.

1 - obniżka składek społecznych

Osoba rozpoczynająca prowadzenie własnego biznesu na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych może naliczać za siebie składki na ubezpieczenia społeczne od niższej podstawy wymiaru składek. Może ona bowiem przez okres pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności opłacać składki na ubezpieczenia społeczne od 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę. Do końca tego roku obowiązującą ją najniższą podstawą wymiaru tych składek jest 450 zł (30% z kwoty 1.500 zł, tyle aktualnie wynosi minimalne wynagrodzenie za pracę). Natomiast w przyszłym roku podstawa ta wzrośnie i będzie wynosiła 480 zł (30% z kwoty 1.600 zł, tj. minimalnej pensji w 2013 r.). Dla porównania przedsiębiorca, który nie może skorzystać z omawianej preferencji, opłaca obecnie składki na ubezpieczenia społeczne od zadeklarowanej podstawy, która nie może być niższa niż 2.115,60 zł (stanowi ją 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia).

Przy czym składki na ubezpieczenia społeczne od niższej podstawy wymiaru może opłacać wyłącznie taka osoba, która:

• rozpoczyna prowadzenie działalności gospodarczej na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych,
   
• nie prowadzi lub w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności nie prowadziła innej pozarolniczej działalności,
   
• nie wykonuje na rzecz byłego pracodawcy takich samych czynności, jakie wchodzą w zakres obecnie wykonywanej działalności, które przed dniem jej rozpoczęcia wykonywała w ramach stosunku pracy (lub spółdzielczego stosunku pracy) w bieżącym lub poprzednim roku kalendarzowym.

Prawo do opłacania składek na ubezpieczenia społeczne od obniżonej podstawy wymiaru nie przysługuje m.in. wspólnikom spółek jawnych, komandytowych, partnerskich oraz jednoosobowemu wspólnikowi spółki z o.o.

2 - brak zapłaty składki zdrowotnej

Niektóre osoby prowadzące pozarolniczą działalność mogą być zwolnione z obowiązku naliczania i opłacania składki na ubezpieczenie zdrowotne z działalności. Dotyczy to przedsiębiorców mających ustalone prawo do emerytury lub renty, a także z ustaloną niepełnosprawnością. Ulga w opłacie składki na to ubezpieczenie przysługuje im na podstawie art. 82 ust. 8 i ust. 9 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.

Pierwszy z wymienionych przepisów określa, że składki zdrowotnej z tytułu prowadzonej firmy nie opłaca ten emeryt lub rencista, który pobiera świadczenie emerytalne lub rentowe (brutto) w kwocie nieprzekraczającej miesięcznie kwoty minimalnego wynagrodzenia (czyli w 2012 r. - 1.500 zł) i:

• uzyskiwane przez niego dodatkowe przychody z pozarolniczej działalności nie przekraczają w miesiącu kwoty połowy najniższej emerytury, czyli aktualnie kwoty 399,59 zł (od 1 marca 2012 r. najniższa emerytura wynosi 799,18 zł) lub
   
• opłaca podatek dochodowy z prowadzonej pozarolniczej działalności w formie karty podatkowej.

Z kolei drugi ze wskazanych przepisów zwalnia z obowiązku opłacania składki na ubezpieczenie zdrowotne z działalności osobę zaliczoną do umiarkowanego lub znacznego stopnia niepełnosprawności, o ile osoba taka:

• z działalności uzyskuje przychody w wysokości nieprzekraczającej 50% najniższej emerytury lub
   
• opłaca podatek dochodowy w formie karty podatkowej.

Wskazać warto, że wymienionych powyżej warunków nie łączy się. Jeżeli zatem dana osoba spełnia choć jeden z nich, wówczas przysługuje jej zwolnienie z opłaty składki zdrowotnej. Przy czym może ona korzystać z tej preferencji jedynie w tych miesiącach, w których spełnia wymagane warunki. Mimo że w okresie tym przedsiębiorca emeryt, rencista bądź posiadający ustalony stopień niepełnosprawności nie opłaca z działalności składki zdrowotnej, to jednak nadal podlega temu ubezpieczeniu. Co oznacza, że:

• gdy rozpoczyna prowadzenie działalności gospodarczej - jego obowiązkiem jest dokonanie stosownego zgłoszenia siebie w ZUS do ubezpieczenia zdrowotnego,
   
• kiedy już prowadzi działalność gospodarczą - nie wyrejestrowuje się z tego ubezpieczenia,
   
• w składanych za siebie za każdy miesiąc do ZUS dokumentach rozliczeniowych wykazuje jako podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne kwotę nie niższą niż 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w IV kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku oraz kwotę składki na to ubezpieczenie w wysokości:

* 0,00 zł - jeżeli w danym miesiącu spełnia wymagane warunki,

* 254,22 zł (9% z kwoty 2.828,31 zł) - gdy w rozliczanym miesiącu kalendarzowym nie spełnia wymaganych warunków.

3 - składki na FP i FGŚP

Generalnie składki na fundusze pozaubezpieczeniowe, tj. Fundusz Pracy i FGŚP opłaca się za osoby zatrudnione, które podlegają z tego tytułu obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym. Nie za wszystkich jednak ubezpieczonych spełniających ten warunek pracodawca opłaca składki na te Fundusze.

» "Starsze" osoby pracujące

Składki na FP opłaca się za osoby wymienione w art. 104 ust. 1 pkt 1-3 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (m.in. pozostające w stosunku pracy), które nie osiągnęły wieku wynoszącego co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat - dla mężczyzn. Wynika to z art. 104b ust. 2 tej ustawy. Wobec tego za osoby wskazane w tym przepisie, które osiągnęły odpowiednio wiek 55 lat - kobiety i 60 lat - mężczyźni - nie opłaca się składek na FP.

Za osoby, które osiągnęły wskazany wcześniej wiek, nie opłaca się również składki na FGŚP.

Zwolnienie z obowiązku opłacania składki na ten Fundusz obejmuje pracowników w rozumieniu art. 10 ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy. Z przepisu tego wynika, że pracownikiem jest nie tylko osoba pozostająca w stosunku pracy, ale też zatrudniona m.in.:

• na podstawie umowy o pracę nakładczą albo
   
• wykonująca pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia.

Należy zwrócić uwagę, że jeżeli osiągnięcie wskazanego wyżej wieku następuje w trakcie miesiąca kalendarzowego, to zwolnienie z obowiązku opłacania składek na FP i FGŚP przysługuje dopiero od miesiąca następnego. Jedynie w sytuacji osób, które odpowiednio wiek 55 lub 60 lat ukończą pierwszego dnia danego miesiąca - zwolnienie to przysługuje już od tego miesiąca.

» Zatrudnione osoby bezrobotne

Kolejna grupa osób, za które nie opłaca się składek na wymienione Fundusze, dotyczy zatrudnionych bezrobotnych po 50. roku życia.

Pracodawcy oraz inne jednostki organizacyjne nie opłacają składek na FP i FGŚP za zatrudnione osoby, które ukończyły 50. rok życia i w okresie 30 dni przed zatrudnieniem pozostawały w ewidencji bezrobotnych powiatowego urzędu pracy. Tak stanowi art. 104b ust. 1 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz art. 9b ust. 1 ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy.

Zwolnienie z obowiązku opłacania tych składek przysługuje pracodawcy przez okres 12 miesięcy. Okres tej preferencji liczy się od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym została zawarta umowa o pracę. Dla zwolnienia z obowiązku opłacania składek na FP i FGŚP za zatrudnionych "starszych" bezrobotnych ważna jest data zawarcia umowy o pracę, nie zaś data nawiązania stosunku pracy (rozpoczęcia pracy).

Przy czym ulga ta przysługuje pracodawcy po spełnieniu łącznie dwóch warunków:

1) zatrudniona osoba w dniu nawiązania stosunku pracy miała ukończone 50 lat (50. urodziny przypadały najpóźniej w dniu nawiązania stosunku pracy) i

2) pozostawała w ewidencji bezrobotnych powiatowego urzędu pracy przez okres co najmniej 30 dni, liczonych wstecz od dnia poprzedzającego dzień nawiązania stosunku pracy.

Zwolnienie z opłacania składek na FP i FGŚP, o którym mowa, obejmuje wyłącznie pracowników w rozumieniu art. 2 Kodeksu pracy (Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.). Zgodnie z tym przepisem pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie:

• umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub
   
• spółdzielczej umowy o pracę.

Oznacza to, że preferencja ta nie przysługuje w stosunku do osób wykonujących przykładowo pracę na podstawie umów o świadczenie usług, do których zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowy o dzieło.

W tym miejscu może pojawić się wątpliwość, jak należy postąpić w przypadku, gdy pracodawca dodatkowo zawrze z własnym pracownikiem umowę zlecenia lub jeżeli w ramach takiej umowy pracownik wykonuje pracę na rzecz własnego pracodawcy. W takiej sytuacji ulga w opłacie składek na FP i FGŚP nie obejmuje przychodów uzyskiwanych przez taką osobę z tytułu świadczenia pracy na podstawie umowy zlecenia.

» Powracające z urlopu rodzicielskiego

Okresowym zwolnieniem z opłaty składek na FP i FGŚP objęto również pracowników powracających z urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego lub urlopu wychowawczego. Pracodawca jest zwolniony z obowiązku opłacania składek za wymienione osoby na te Fundusze przez okres 36 miesięcy. Okres tego zwolnienia liczy się od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpiło zakończenie wskazanego urlopu.

Zwolnienie z opłaty	Okres zwolnienia
1. składek społecznych dla nowego przedsiębiorcy	24 miesiące
2. składki zdrowotnej dla przedsiębiorcy emeryta, rencisty lub z ustaloną niepełnosprawnością	bezterminowo
3. składek na FP i FGŚP: » za pracownika mającego ukończone 55 lat (kobieta) i 60 lat (mężczyzna)	bezterminowo
» za pracownika powracającego z urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego, urlopu wychowawczego	36 miesięcy
» za pracownika mającego ukończony 50. rok życia wcześniej będącego bezrobotnym zarejestrowanym w UP	12 miesięcy

Prawo do ulgi przy wyższym ZUS

Od dwóch miesięcy prowadzę działalność gospodarczą i opłacam składki na ubezpieczenia społeczne od podstawy wymiaru w wysokości 450 zł. Przez kolejne 22 miesiące chciałabym opłacać składki na te ubezpieczenia od wyższej podstawy wymiaru, tj. od kwoty 1.000 zł. Czy zwiększenie tej podstawy wymiaru pozbawi mnie prawa do dalszego korzystania z ulgi?

NIE. Fakt zwiększenia najniższej obowiązującej Czytelniczkę podstawy wymiaru składek społecznych z tytułu rozpoczęcia prowadzenia działalności gospodarczej pozostanie bez wpływu na dalszą możliwość korzystania z przysługującej jej preferencji. Nie ma zatem żadnych przeciwwskazań, aby przez kolejne 22 miesiące opłacała ona składki na ubezpieczenia społeczne od wyższej podstawy wymiaru (tj. od 1.000 zł), aniżeli określone przepisami minimum.

Przedsiębiorca może naliczać i opłacać za siebie składki na ubezpieczenia społeczne od dowolnie zadeklarowanej przez siebie podstawy. Pamiętać jednak powinien, aby deklarowana przez niego kwota nie była niższa od obowiązującej go minimalnej podstawy wymiaru (tu: od 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia).

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 27.08.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2008 r. nr 164, poz. 1027 ze zm.)

Ustawa z dnia 20.04.2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2008 r. nr 69, poz. 415 ze zm.)

Ustawa z dnia 13.07.2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (Dz. U. z 2006 r. nr 158, poz. 1121 ze zm.)